Chiến sự Ukraine năm 2023: Con đường nào dẫn đến hòa bình?
Tuy nhiên, có một điều chắc chắn là binh lính và dân thường Ukraine sẽ tiếp tục chống lại cuộc tấn công của Nga bằng mọi vũ khí có trong tay. Vào mùa đông, cuộc xung đột này đã trở thành một cuộc chiến tiêu hao tàn khốc. Tại tiền tuyến quân sự ở tỉnh Donetsk và các nơi khác, người Nga đã xây dựng các công sự mới chống lại các cuộc phản công của Ukraine giống như những công sự đã giành lại một phần tỉnh Kharkiv và thành phố Kherson vào mùa thu năm ngoái.
Moscow đã tăng hơn gấp đôi quy mô lực lượng của mình chống lại Ukraine, gửi những binh sĩ mới từ đợt nhập ngũ mùa thu của nước này. Các quan chức Mỹ ước tính rằng 50.000 chiến binh tiền tuyến của Nga - 40.000 người trong số họ được tuyển dụng từ các tù nhân Nga - là những người của công ty lính đánh thuê tư nhân.
Một biểu tượng của cuộc chiến khốc liệt này là đống đổ nát ngày càng sâu của Bakhmut, thành phố nơi các chiến binh đã phải vật lộn trong nhiều tháng để đánh bật binh lính Ukraine. Mỗi ngôi nhà đã trở thành một pháo đài. Tuy nhiên, cuộc tấn công mùa đông tàn khốc nhất của Nga vẫn tiếp tục nhắm vào Ukraine, hầu hết ở các thành phố cách xa tiền tuyến.
Ở đó, các cuộc tấn công hàng ngày của Moscow khiến hàng triệu người dân không có vũ khí bị thương vong hàng ngày và thêm thương vong dân sự trong cuộc chiến - hiện ở mức tối thiểu 18.000 người Ukraine, theo dữ liệu từ các giám sát viên của Liên Hợp Quốc. Người dân Ukraine đã cho thấy nhiều bằng chứng rằng họ sẽ không đầu hàng, truyền cảm hứng cho thế giới bằng những hình ảnh về lòng dũng cảm và sự kiên cường. Trong cuộc khảo sát thường kỳ mới nhất của Viện Xã hội học Quốc tế Kyiv, 85% người Ukraine từ chối bất kỳ giao nộp nào cho Nga đối với các khu vực của Ukraine mà họ đã chiếm giữ, ngay cả khi vì điều này mà chiến tranh sẽ kéo dài hơn.
Điều gì tiếp theo trong năm 2023?
Một phần, những tháng mùa đông này là cuộc chạy đua giữa người Nga và người Ukraine để chuẩn bị cho cuộc tấn công quan trọng tiếp theo trong cuộc chiến. Các nhà phân tích cho biết năm nay có thể mang đến bất kỳ kịch bản nào trong số ba kịch bản rộng dưới đây - hoặc kết hợp cả hai.
Một cuộc tấn công sớm của Nga. Các nhà lãnh đạo chính phủ và quân đội Ukraine, và các nhà phân tích độc lập, báo cáo bằng chứng về việc Nga chuẩn bị cho một cuộc tấn công mới, với lực lượng bộ binh đông đảo từ đợt nhập ngũ gần đây của họ, có thể lặp lại nỗ lực chiếm Kyiv mà Ukraine đã đánh bại vào mùa xuân năm ngoái. Điện Kremlin đã báo hiệu các mối đe dọa một lần nữa từ phía bắc, qua Belarus, cũng như phía nam. Các quan chức Ukraine cho rằng đây có thể là một nỗ lực nhằm buộc Ukraine phải dàn mỏng hàng phòng thủ.
Một cuộc phản công tiếp theo của Ukraine. Các nhà phân tích lưu ý rằng Ukraine đang tiếp tục xây dựng năng lực cho một cuộc phản công tiếp theo vào các khu vực do Nga chiếm đóng ở phía nam hoặc phía đông. Các phương tiện chiến đấu bọc thép của Mỹ, Pháp, Đức và sắp tới là Anh rất quan trọng đối với những sự chuẩn bị đó. Ukraine sẽ cần nhiều xe bọc thép hơn, pháo phản lực tầm xa và nguồn cung cấp đầy đủ đạn dược hơn để đánh đuổi quân Nga ra khỏi đất nước. Nếu một cuộc phản công của Ukraine thành công như những lần trước, nó có thể bẻ gãy quân đội Nga và rút ngắn cuộc chiến.
Bế tắc kéo dài. Các nhà phân tích cho rằng một rủi ro là tình trạng bế tắc kéo dài hơn, trong đó Nga tiếp tục, với vũ khí của Iran, nghiền nát các thành phố, hệ thống giao thông, hệ thống điện và nền kinh tế của Ukraine. Không có khả năng giành chiến thắng trên chiến trường, Nga sẽ kéo dài sự bế tắc như vậy. Các học giả Ivo Daalder và James Goldgeier cảnh báo rằng tình trạng bế tắc như vậy có thể kéo dài trong nhiều năm, đòi hỏi một biện pháp ngăn chặn mạnh mẽ và lâu dài hơn.
Lựa chọn cho hòa bình
Những lựa chọn nào có thể rút ngắn cuộc chiến này và mở ra con đường dẫn đến một nền hòa bình bền vững? Triển vọng tốt nhất cho một cuộc chiến tranh rút ngắn là nếu Ukraine có thể hành động nhanh chóng để đánh phủ đầu cuộc tấn công mà Nga đang gấp rút tổ chức.
Việc tìm kiếm hòa bình cần tránh cái bẫy tạo điều kiện cho một cuộc tấn công mới bằng cách cho Nga thời gian để xây dựng lại năng lực của mình. Và nó không được đi ngược lại mong muốn và quyết tâm của người Ukraine để bảo đảm chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và an ninh trong tương lai của họ. Giữa các cuộc thảo luận chính sách không chính thức ở Mỹ, các đề xuất định kỳ đã xuất hiện để ngừng bắn ngay lập tức và đàm phán hòa bình.
Đây sẽ là kiểu “đàm phán” mà Nga mong muốn là một cuộc đàm phán nghiêng hẳn về phía có lợi cho Nga trong khi lực lượng quân bị vẫn đang chiếm giữ nhiều vùng đất của Ukraine (hiện chiếm khoảng 16% lãnh thổ Ukraine). Một lệnh ngừng bắn bây giờ sẽ tạo ra một giai đoạn ngoại giao mà Nga sẽ sử dụng để xây dựng lại các nguồn lực của mình và sau đó tiếp tục mục tiêu đã định rõ ràng của mình - chiếm Kyiv, thành lập một chính phủ theo cách riêng. Rõ ràng, bây giờ không phải là lúc để ngừng bắn.
Tổng thống Putin đang tìm kiếm chính xác một “tiến trình hòa bình” thân thiện với Điện Kremlin như vậy - như vào ngày 25/12/2022, khi ông tái tuyên bố sẵn sàng “đàm phán với tất cả các bên” (cùng ngày lực lượng Nga ném bom ít nhất 45 thị trấn và thành phố của Ukraine). Ukraine đã nói rõ rằng họ sẵn sàng đàm phán về các mối quan hệ hòa bình trong tương lai với Nga một khi quân đội Nga rút đi và họ sẽ không đầu hàng.
Lựa chọn cho một nền hòa bình bền vững là tiếp tục hỗ trợ người Ukraine theo những cách có thể cho phép họ thiết lập các điều kiện cho một tiến trình hòa bình công bằng — một loạt ý tưởng mà Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy đưa ra vào tháng 11 tại hội nghị thượng đỉnh Nhóm G20 ở Indonesia, và đã đề xuất tiến tới thông qua hội nghị thượng đỉnh Nhóm G7 vào mùa đông này. Ukraine sẽ theo đuổi thảo luận về khái niệm 10 điểm đó, đã bị Nga bác bỏ ngay lập tức, trong hội nghị dự kiến diễn ra vào ngày 3/2 với lãnh đạo của Liên minh châu Âu.
Xây dựng lựa chọn này cho một nền hòa bình bền vững sẽ yêu cầu Mỹ và NATO tiếp tục báo hiệu rõ ràng với Nga và thế giới rằng người Nga có thể giải quyết các mối quan tâm an ninh chính đáng của họ thông qua ngoại giao. Điều đó cũng có nghĩa là cho thấy rằng liên minh phương Tây sẽ tiếp tục hỗ trợ Ukraine cho đến chừng nào còn có thể. Khi một tiến trình hòa bình khả thi có thể được khởi động, nó cũng sẽ yêu cầu các chính phủ Mỹ và châu Âu chuẩn bị tiến hành các cuộc đàm phán của riêng họ với Nga và các nước khác về các vấn đề chiến lược và khu vực.