Theo đài CNN phân tích, lần đầu tiên kể từ đầu cuộc chiến, Ukraine đã sử dụng tên lửa ATACMS của Mỹ và cả tên lửa Storm Shadow do Anh cung cấp để tấn công mục tiêu trên lãnh thổ Nga, đánh dấu bước ngoặt lớn trong chiến sự giữa hai quốc gia. Trước đó, chính quyền Mỹ đã từ chối cung cấp vũ khí này cho Ukraine, lo ngại việc tấn công vào lãnh thổ Nga có thể làm leo thang xung đột. Tuy nhiên gần đây, Washington đã đột ngột thay đổi quan điểm về vấn đề này.
 Hệ thống tên lửa chiến thuật lục quân (ATACMS) khai hỏa trong cuộc huấn luyện chung giữa Mỹ và Hàn Quốc. Ảnh: Getty |
Tại sao Mỹ lại thay đổi quyết định cho phép Ukraine tấn công vào lãnh thổ Nga?
Ukraine đã sử dụng tên lửa ATACMS vào các mục tiêu tại các khu vực thuộc quyền kiểm soát của Nga ở miền Đông Ukraine trong suốt hơn một năm qua. Tuy nhiên, Mỹ chưa từng cho phép Ukraine sử dụng vũ khí này tấn công vào lãnh thổ Nga cho đến khi có sự thay đổi trong chính sách gần đây.
Theo ông Michael O'Hanlon, một chuyên gia quân sự tại Viện Brookings, quyết định này phản ánh sự thay đổi trong chiến lược của Mỹ. Ông chia sẻ với CNN: "Việc cung cấp tên lửa tầm xa cho Ukraine có thể là bước đi quan trọng trong việc giành thế chủ động trước một nước Nga đang có ưu thế về mặt quân sự".
Một trong những lý do quan trọng là sự gia tăng các cuộc tấn công vào cơ sở nặng lượng và hạ tầng của Nga vào Ukraine, đồng thời Nga cũng đang đẩy mạnh tấn công nhằm giành thêm nhiều lợi thế trên bàn đàm phán.
Một lý do nữa đó là Tổng thống đắc cử của Mỹ Donald Trump đã đặt câu hỏi về sự hỗ trợ quân sự của Mỹ cho Ukraine, đồng thời cho biết ông sẽ có động thái nhanh chóng chấm dứt cuộc xung đột giữa Nga và Ukraine. Điều này khiến chính quyền Tổng thống Joe Biden gấp rút viện trợ cho Ukraine trước khi hết nhiệm kỳ. “Một trong những mục tiêu chủ đạo của chính quyền Tổng thống Joe Biden trong những tháng cuối nhiệm kỳ là đặt Ukraine vào vị thế mạnh mẽ nhất trên chiến trường để bảo đảm họ có lợi thế lớn nhất khi ngồi vào bàn đàm phán", Cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ Jake Sullivan cho biết trong cuộc phỏng vấn được kênh CBS công bố ngày 10/11. Điều này nhằm tạo sức mạnh quân sự cho Ukraine, giúp họ có thêm thế mạnh trong các cuộc đàm phán hòa bình sau này.
Ông John Kirby, phát ngôn viên Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ đã giải thích trong cuộc họp báo ngày 15 tháng 11 rằng: "Chúng tôi đã đánh giá kỹ lưỡng tác động của việc này và nhận thấy rằng điều quan trọng là phải hỗ trợ Ukraine khi họ đối mặt với những thách thức ngày càng lớn từ quân đội Nga".
Điều đặc biệt về hai loại tên lửa mà Ukraine dùng để tấn công vào lãnh thổ Nga
ATACMS là viết tắt của Hệ thống tên lửa chiến thuật Army Tactical Missile System, đây là tên lửa đạn đạo tầm xa có khả năng tấn công mục tiêu ở khoảng cách lên đến 300 km. Được chế tạo bởi Lockheed Martin, tên lửa này được phóng từ các hệ thống tên lửa phóng nhiều M270 hoặc HIMARS (High Mobility Artillery Rocket System), mỗi quả tên lửa có giá khoảng 1,5 triệu USD.
ATACMS có hai loại đầu đạn khác nhau: Loại đầu đạn chùm và loại đầu đạn đơn. Đầu đạn chùm có hàng trăm quả bom nhỏ, hiệu quả trong việc tiêu diệt các mục tiêu không được bảo vệ chắc chắn như máy bay, hệ thống phòng không hay nhóm quân. Tuy nhiên, đầu đạn chùm có nguy cơ để lại bom chưa nổ, tạo mối nguy hiểm dài lâu cho khu vực chiến trường. Loại đầu đạn đơn là loại đầu đạn nổ cao 225 kg, phù hợp để phá hủy các công trình kiên cố và các cơ sở hạ tầng lớn.
Tối ngày 20/11, Ukraine lần đầu tiên sử dụng tên lửa Storm Shadow để tấn công lãnh thổ Nga. Sự kiện này diễn ra ngay sau khi Ukraine triển khai tên lửa ATACMS do Mỹ sản xuất nhằm vào các mục tiêu tại Nga. Vậy đây là loại tên lửa như thế nào?
Storm Shadow là một loại tên lửa hành trình do Anh và Pháp hợp tác sản xuất, với tầm bắn tối đa khoảng 250 km. Tại Pháp, tên lửa này được gọi là Scalp. Tên lửa được phóng từ máy bay, bay với tốc độ gần bằng âm thanh, lướt sát địa hình trước khi lao xuống và phát nổ bằng đầu đạn thuốc nổ mạnh.
Được chế tạo bởi công ty MBDA, Storm Shadow được xem là vũ khí lý tưởng để xuyên thủng các boong-ke kiên cố và kho đạn dược như các cơ sở mà Nga đang sử dụng trong chiến dịch ở Ukraine.
Tuy nhiên, mỗi quả tên lửa này có giá gần 1 triệu USD (767.000 bảng Anh), do đó chúng thường chỉ được triển khai trong các kế hoạch kỹ lưỡng, kết hợp với một loạt máy bay không người lái rẻ hơn bay trước để gây rối và làm suy yếu hệ thống phòng không của đối phương.
Storm Shadow đã được sử dụng rất hiệu quả, tấn công vào các mục tiêu quan trọng như trụ sở hải quân Nga tại Biển Đen ở Sevastopol vào ngày 23/9/2023, khiến toàn bộ khu vực Crimea trở nên không an toàn đối với hải quân Nga.
Ông Justin Crump, cựu sĩ quan Lục quân Anh và Giám đốc điều hành của Sibylline Consultancy nhận định rằng Storm Shadow đã trở thành vũ khí cực kỳ hiệu quả đối với Ukraine khi nó có thể tấn công chính xác vào các mục tiêu được bảo vệ nghiêm ngặt ở các vùng lãnh thổ bị chiếm đóng.
"Không có gì ngạc nhiên khi Kiev kêu gọi sử dụng loại tên lửa này trên lãnh thổ Nga, đặc biệt là khi họ nhắm vào các sân bay đang được sử dụng để tiến hành các cuộc tấn công bằng bom lượn, vốn cản trở nỗ lực ở tiền tuyến của Ukraine trong thời gian gần đây", ông Crump cho biết.
Yếu tố ‘thay đổi cuộc chơi’ trên chiến trường?
Tối ngày 19/11, Ukraine lần đầu tiên sử dụng tên lửa ATACMS để tấn công vào khu vực Bryansk của Nga, ngay sau khi nhận được sự cho phép từ phía Mỹ. Mặc dù tên lửa này đã bị phòng không Nga bắn hạ một số quả, vụ tấn công vẫn gây ra cháy lớn tại một cơ sở quân sự trong khu vực. Đây là lần đầu tiên tên lửa ATACMS được sử dụng tấn công vào lãnh thổ Nga sau khi Mỹ đồng ý cho phép Ukraine thực hiện hành động này.
Tướng Sergey Shoigu, Bộ trưởng Quốc phòng Nga đã lên tiếng phản đối quyết định này: "Chúng tôi sẽ phản ứng mạnh mẽ với bất kỳ hành động xâm lược nào vào lãnh thổ của mình. Những cuộc tấn công như vậy sẽ không chỉ dẫn đến thiệt hại mà còn làm gia tăng sự căng thẳng trong khu vực".
Ban đầu, nhiều dự đoán cho rằng Ukraine sẽ tấn công vào khu vực Kursk, nơi các lực lượng Ukraine đang chiếm giữ một phần lãnh thổ. Các quan chức Ukraine và Mỹ lo ngại rằng quân đội Nga sẽ phản công mạnh mẽ để giành lại lãnh thổ này. Việc sử dụng ATACMS có thể giúp Ukraine ngăn chặn các cuộc tấn công, tiêu diệt các căn cứ quân sự và các kho đạn dược của Nga.
Tuy nhiên, nguồn cung tên lửa này sẽ không đủ để thay đổi cục diện chiến tranh. Hệ thống phòng không của Nga đã được cải thiện và nhiều khí tài của quân đội Nga như máy bay chiến đấu đã được di chuyển về phía sâu trong lãnh thổ Nga. Tuy nhiên, việc di chuyển các thiết bị này xa hơn khỏi tiền tuyến có thể khiến quãng đường cung ứng trở nên khó khăn hơn, đồng thời tăng thời gian tiếp cận không quân hỗ trợ.
Việc Mỹ đồng ý cung cấp tên lửa Atacms được cho là một động thái mang tính biểu tượng hơn là quyết định có thể thay đổi cục diện chiến tranh. Một quan chức phương Tây ở Kiev nhận định rằng đây là một bước đi quan trọng trong việc làm tăng chi phí chiến tranh cho Nga. Tuy vậy, quyết định này không có khả năng tạo ra sự thay đổi quyết định trên chiến trường mà chủ yếu để tác động tâm lý, làm tăng tinh thần cho quân đội Ukraine.
Bà Evelyn Farkas, cựu quan chức của Bộ Quốc phòng Mỹ cho rằng việc sử dụng ATACMS sẽ có tác động tích cực về mặt tâm lý đối với Ukraine, đặc biệt nếu mục tiêu là các cơ sở quan trọng như cầu Kerch, cây cầu nối Crimea với lãnh thổ Nga.
"Đây là một chiến thắng tinh thần rất lớn cho Ukraine", bà Farkas chia sẻ. "Việc sở hữu và sử dụng được vũ khí như ATACMS là một thông điệp mạnh mẽ về sự ủng hộ của phương Tây đối với Ukraine, đồng thời tạo thêm sự tự tin cho quân đội của họ."
Hệ quả của việc cho phép Ukraine tấn công vào lãnh thổ Nga
Mỹ đã từ chối cho phép Ukraine sử dụng tên lửa tầm xa tấn công vào lãnh thổ Nga trong suốt nhiều tháng qua do lo ngại việc này có thể gây ra leo thang xung đột. Tổng thống Nga Vladimir Putin từng cảnh báo rằng việc này sẽ được coi là sự tham gia trực tiếp của các nước NATO vào cuộc chiến. Tuy nhiên, các chuyên gia quân sự cho rằng đây là một quyết định sai lầm khi Mỹ hạn chế khả năng tự vệ của Ukraine trong và bảo vệ Nga khỏi các cuộc tấn công sâu vào lãnh thổ.
Kurt Volker, cựu Đại sứ Mỹ tại NATO nhận định: "Việc hạn chế khả năng sử dụng vũ khí tầm xa của Ukraine là một quyết định sai lầm. Ukraine cần quyền tự do tối đa để bảo vệ lãnh thổ của mình, đặc biệt khi đối mặt với một đối thủ mạnh như Nga".
Tóm lại, việc Mỹ cho phép Ukraine sử dụng tên lửa ATACMS để tấn công vào lãnh thổ Nga không chỉ mang tính chiến lược mà còn có thể mở ra những cơ hội mới cho Ukraine trong cuộc chiến kéo dài này. Tuy nhiên, nó cũng tiềm ẩn nguy cơ làm xung đột leo thang, điều mà cả Nga và Ukraine đều muốn tránh ít nhất là trong bối cảnh hiện tại.
