Chế biến nông sản xuất khẩu - Ngành kinh tế đầy tiềm năng

 - Thiếu nguyên liệu chế biến

Theo xu hướng tăng cao của nhu cầu nông sản chế biến thị trường thế giới, nhiều doanh nghiệp chế biến nông sản xuất khẩu trong nước đã đặt ra kế hoạch nâng cao công suất chế biến để đáp ứng yêu cầu thị trường, theo đó nhu cầu nông sản nguyên liệu cũng ngày càng lớn tương ứng. Ông Nguyễn Lâm Viên, Tổng giám đốc Công ty Vinamit cho biết, hiện nhà máy chế biến nông sản của Vinamit ở Bình Dương có công suất chế biến 6.000 tấn sản phẩm/năm. Sắp tới, công ty sẽ xây dựng thêm nhà máy ở Đắk Lắk có công suất 10.000 tấn/năm và dự kiến xây dựng một nhà máy tại khu vực đồng bằng sông Cửu Long với công suất 3.000 tấn/năm. Tuy nhiên, nguồn cung nguyên liệu trong nước không đủ để chế biến, trong khi nhu cầu của nhà máy ngày càng cao, nên năm qua công ty phải nhập thêm 2.000 tấn khoai môn từ Trung Quốc và dự kiến nhập mít từ Ấn Độ.

Về xu hướng tiêu thụ của thị trường trái cây sấy khô, đại diện Công ty TNHH Long Uyên (Long An) cho biết, các doanh nghiệp chế biến trái cây xuất khẩu sẽ liên tục đẩy mạnh thu mua nông sản nguyên liệu với số lượng lớn trong thời gian tới để đáp ứng nhu cầu thị trường, bởi các thị trường Trung Quốc, Châu âu rất ưa chuộng các mặt hàng trái cây sấy khô của Việt Nam. Theo vị này, hạn chế hiện nay của ngành chế biến trái cây xuất khẩu Việt Nam là chưa chủ động được nguồn nguyên liệu, nên khi vào vụ cao điểm doanh nghiệp thường phải nhập nguyên liệu với giá khá cao.

Phân tích tại sao mít, chuối, khoai môn… là những loại cây dân dã, phổ biến và rất dễ trồng ở Việt Nam nhưng lại thiếu nguyên liệu phục vụ chế biến, các chuyên gia cho rằng, nguồn nguyên liệu nông sản nước ta tuy rộng lớn nhưng thiếu tập trung, chất lượng không đồng đều nên khó thu gom phục vụ chế biến xuất khẩu. Bên cạnh đó, nước ta cũng thiếu những giống cây có năng suất, chất lượng cao, sản lượng ổn định nên rất khó đưa vào sản xuất lớn. Mặt khác, mối liên kết giữa doanh nghiệp và nông dân vẫn còn lỏng lẻo, dù Chính phủ đã ban hành nhiều văn bản ràng buộc mối liên kết này, cho nên một lượng lớn nông sản chế biến của các doanh nghiệp vẫn phải mua qua thương lái dù các doanh nghiệp này đã đặt trạm thu mua tại địa phương.

Sản xuất theo phong trào

Vào khoảng giữa năm 2011, chuối già được các thương lái ở các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long lùng sụt thu gom để xuất khẩu sang Trung Quốc, khiến cho giá loại chuối này tăng kỷ lục, khoảng từ 6.000-10.000 đồng/kg. Sự kiện này, đã thôi thúc nhiều nhà vườn ở Trà Vinh, Tiền Giang, Vĩnh Long… đua nhau trồng chuối. Tại Tiền Giang, có thời gian nhà vườn đốn nhãn trồng sầu riêng, thời gian sau đó lại đốn sầu riêng trồng nhãn, rồi đốn sapo trồng mận và ngược lại… Chính việc trồng cây ăn trái thiếu định hướng của nông đã dẫn đến vòng lẫn quẩn “được mùa - mất giá, được giá - mất mùa” của trái cây Việt Nam.

Theo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Tiền Giang, nông dân không nắm được thông tin về lượng cung cầu trên thị trường nên cứ thấy loại nào có giá là đua nhau trồng nên đến khi thu hoạch thường hay gặp cảnh đụng chợ rớt giá. Để giải quyết vấn đề này, các vùng trồng cây ăn trái phải được quy hoạch sản xuất theo từng vùng, từng mùa vụ trong năm, đồng thời nông dân phải liên kết chặt chẽ với nhau thành các tổ, nhóm sản xuất và liên kết với doanh nghiệp qua hợp đồng tiêu thụ.

Đồng thuận với ý kiến trên, TS Nguyễn Văn Hòa, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Cây ăn quả miền Nam cho rằng, cách giải quyết cho việc này là cần tổ chức sản xuất lớn, mỗi HTX phải có hàng trăm đến hàng ngàn hecta, với người đứng đầu nắm chắc được các đầu mối và am hiểu thị trường.

Nhiều tiềm năng phát triển

Theo Hiệp hội Rau quả Việt Nam (Vinafruit), thời gian gần đây, XK các mặt hàng hoa, quả sấy khô Việt Nam có mức tăng trưởng khá mạnh, trong đó các thị trường như Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Hoa Kỳ và EU rất ưa chuộng trái cây sấy khô của Việt Nam. Một số sản phẩm trái cây sấy khô Việt Nam mang thương hiệu Vinamit, Deltafood đã có mặt ở các siêu thị của Trung Quốc và nhiều nước châu Âu. Tính đến cuối tháng 8/2011, kim ngạch xuất khẩu rau quả Việt Nam đạt 405 triệu USD, trong đó các nhóm hàng trái cây sấy khô như mít, dứa, chuối và bí ngô thái lát đóng góp đáng kể vào kim ngạch xuất khẩu.

Theo ông Phan Quốc Nam, Giám đốc Công ty TNHH Một thành viên Long Uyên (Khu công nghiệp Mỹ Tho, Tiền Giang), từ đầu năm đến nay, Công ty đã xuất khẩu 700 tấn sản phẩm nông sản qua chế biến sang thị trường Hàn Quốc, Singapore, Trung Quốc và Châu Âu, bao gồm xoài, khóm, chôm chôm, khoai mì, khoai lang... đạt giá trị xuất khẩu gần 1 triệu USD, tăng gấp đôi so với cùng kỳ năm trước. Do nhu cầu thị trường ngày càng tăng cao, nên hiện Công ty đã có đơn đặt hàng xuất khẩu đến hết năm 2011 với số lượng từ 200-300 tấn gồm các sản phẩm nông sản qua chế biến và các loại bánh truyền thống của Việt Nam.

Trước tình hình xuất khẩu nông sản có nhiều thuận lợi, ông Nguyễn Văn Kỳ, Tổng thư ký Vinafruit dự báo, giá trị kim ngạch XK rau, hoa, quả trong năm 2011 sẽ đạt từ 500-510 triệu USD và 1,2 tỷ USD vào năm 2020. Theo ông Kỳ, thời gian tới, các mặt hàng như trái cây sấy khô, trái cây đóng hộp, khoai lang sấy khô và dưa chuột đóng hộp vẫn là những mặt hàng XK chủ lực của Việt Nam.

Thành Công