Châu Âu lập kỳ tích năng lượng nhưng “mùa đông vẫn lạnh vì thiếu Nga”

Moscow đã cắt giảm nguồn cung cấp khí đốt để trả đũa các lệnh trừng phạt của phương Tây, nhưng khu vực này vẫn có thể tích lũy đủ cho mùa đông sắp tới. Đó là một kỳ tích đáng chú ý: chỉ 8 tháng sau khi Tổng thống Nga Vladimir Putin ra lệnh cho quân đội của mình vào Ukraine, châu Âu đang tự cắt bỏ nguồn năng lượng lớn nhất của mình. Khu vực này đã giảm nhập khẩu dầu với mục đích hạn chế khả năng tài trợ cho cuộc chiến của Moscow, trong khi Nga đã tắt các đường ống dẫn khí đốt quan trọng. Dữ liệu từ công ty nghiên cứu Wood Mackenzie cho thấy tỷ lệ nhập khẩu khí đốt tự nhiên của Nga đã giảm từ 36% vào tháng 10 năm ngoái xuống chỉ còn 9% một năm sau đó. Và nhập khẩu dầu thô Nga của EU đã giảm 33% trước khi lệnh cấm có hiệu lực vào tháng 12, theo dữ liệu của Cơ quan Năng lượng Quốc tế.

Châu Âu hiện đang trên đường đạt được sứ mệnh chấm dứt sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch của Nga vào năm 2027, và đang tăng cường nhập khẩu từ Na Uy và Algeria, cũng như khí đốt tự nhiên hóa lỏng (LNG) từ Mỹ, để bù đắp thiếu hụt. Theo Cơ sở hạ tầng khí đốt châu Âu, các cơ sở lưu trữ khí đốt đã đầy 91%, vượt xa mục tiêu 80% mà các quan chức EU đặt ra cho các nước vào tháng 11. Nhưng thành công đã phải trả giá đắt cho nền kinh tế: cuộc tranh giành các nguồn thay thế đã khiến giá năng lượng tăng vọt. Giá khí đốt tiêu chuẩn của châu Âu đã giảm mạnh kể từ khi đạt đỉnh vào cuối tháng 8 nhưng vẫn cao hơn 265% so với một năm trước, gây gánh nặng cho các hộ gia đình và doanh nghiệp và buộc các chính phủ phải tài trợ cho các khoản trợ cấp khổng lồ. Đức, cường quốc sản xuất của châu Âu, dự kiến ​​nền kinh tế của nước này sẽ giảm 0,4% trong năm tới.

Georg Zachmann, một thành viên cấp cao tại Bruegel, một tổ chức tư vấn có trụ sở tại Brussels, cho biết sự phụ thuộc về mặt vật chất sẽ không còn nữa trong năm tới. Tuy nhiên, "giá hợp lý ở châu Âu chỉ được kỳ vọng vào nửa sau của thập kỷ”. Ngay cả khi kho chứa khí đốt gần hết công suất, an ninh năng lượng của khu vực vẫn còn bấp bênh, với tình trạng mất điện và phân bổ khí đốt vẫn có thể xảy ra trong những tháng tới trong trường hợp nguồn cung tiếp tục bị sốc và mùa đông đặc biệt lạnh giá. Ngay cả khi các cửa hàng khí đốt đã đầy ít nhất 90%, khối có khả năng đối mặt với sự gián đoạn nguồn cung vào đầu năm tới nếu Nga quyết định cắt nguồn cung cấp khí đốt còn lại từ tháng này, theo báo cáo hồi tháng 7 của Cơ quan Năng lượng Quốc tế. Alexei Miller, Giám đốc điều hành của tập đoàn năng lượng nhà nước khổng lồ Gazprom của Nga, ngày 12/10 cho biết rằng "không có gì đảm bảo" rằng châu Âu sẽ sống sót qua mùa đông với lượng dự trữ hiện tại. Ông cho biết kho dự trữ của Đức sẽ chỉ đáp ứng được nhu cầu trong vòng 10 tuần.

Việc bổ sung những kho dự trữ đó vào năm tới đã được coi là thử nghiệm lớn tiếp theo của châu Âu. Quỹ Tiền tệ Quốc tế đã cảnh báo trong một báo cáo ngày 11/10 rằng cuộc khủng hoảng năng lượng ở châu Âu không phải là "một cú sốc nhất thời", và trong khi mùa đông sắp tới sẽ đầy thách thức, "mùa đông năm 2023 có thể sẽ tồi tệ hơn." Tomas Marzec-Manser, trưởng bộ phận phân tích khí đốt tại Cơ quan Dịch vụ Tình báo Hàng hóa Độc lập (ICIS), nói rằng các cửa hàng có thể "đặc biệt thấp" vào cuối tháng 3 nếu nhiệt độ giảm nghiêm trọng trong những tuần tới. Ngay cả khi các nước thành viên EU kiềm chế mức tiêu thụ 15% trong vòng 5 tháng tới, một mục tiêu do Ủy ban châu Âu đặt ra vào tháng 7, thì việc xây dựng lại các kho dự trữ vào mùa hè tới với hạn chế tiếp cận khí đốt giá rẻ của Nga sẽ là một "yêu cầu lớn hơn" so với năm 2022. Đây chỉ là sự khởi đầu. Khi hàng hóa nhập khẩu của Nga sụp đổ, châu Âu đã lấy LNG để thay thế. Cùng với nhau, châu Âu và Vương quốc Anh đã nhập khẩu LNG nhiều hơn gần 68% từ các nguồn khác ngoài Nga trong khoảng thời gian từ tháng 3 đến tháng 9 năm nay, so với cùng kỳ năm 2021.

Tuy nhiên, cạnh tranh toàn cầu đối với LNG đã rất khốc liệt và có thể trở nên khốc liệt hơn nữa nếu - như dự kiến ​​- nền kinh tế Trung Quốc bắt đầu tăng tốc trở lại một chút vào năm tới. Sindre Knutsson, phó chủ tịch cấp cao về khí đốt và LNG của công ty nghiên cứu Rystad Energy cho biết nhu cầu LNG của Trung Quốc tăng trở lại cũng có thể gây ra thách thức đối với khả năng thu hút hàng hóa LNG của châu Âu trong năm tới. Nguồn cung dầu cũng có thể bị thắt chặt, bất chấp kỳ vọng rằng tăng trưởng nhu cầu toàn cầu sẽ chậm lại trong năm tới do các nền kinh tế chậm lại. Tổ chức Các nước Xuất khẩu Dầu mỏ và các đồng minh (OPEC +) sẽ cắt giảm sản lượng dầu 2 triệu thùng / ngày kể từ tháng 11. Florian Thaler, Giám đốc điều hành của OilX, một công ty dữ liệu dầu mỏ, khẳng định rằng trước đây, khi giá dầu toàn cầu ở mức gần 100 USD như hiện tại, Mỹ thường sẽ tăng cường sản xuất "hết cỡ". Nhưng hiện tại không phải như vậy.

Theo một phân tích của Bruegel, các chính phủ châu Âu đã cam kết ít nhất 553 tỷ euro (537 tỷ USD) để giúp bảo vệ các hộ gia đình và doanh nghiệp trước sự gia tăng đau đớn của hóa đơn năng lượng, cũng như các chi phí sinh hoạt khác. Đức, nền kinh tế lớn nhất của khối, đã sẵn sàng vay tới 200 tỷ euro (194 tỷ USD) để hạ giá khí đốt. Nhưng những chương trình hỗ trợ như vậy sẽ không bền vững nếu giá bán buôn vẫn ở mức cao. Giovanni Sgaravatti, nhà phân tích nghiên cứu tại Bruegel cho biết các chính phủ nên làm việc với giả thuyết trường hợp xấu nhất là giá năng lượng vẫn ở mức cao hơn so với trước cuộc khủng hoảng này trong vòng 2 đến 4 năm tới. Theo Bruegel, giá khí đốt kỳ hạn của châu Âu hiện cao hơn khoảng tám lần so với giá tiêu chuẩn của Mỹ. Giá châu Âu dự kiến ​​sẽ ổn định ở mức gấp 2,5 lần giá của Mỹ từ năm 2026. Việc áp dụng các chính sách ngăn chặn việc chuyển giao giá năng lượng cao cho người tiêu dùng là một canh bạc đắt giá sẽ thất bại nếu giá năng lượng bán buôn sẽ ở mức cao trong tương lai.

Cuộc tranh giành tuyệt vọng của châu Âu để thay thế năng lượng của Nga cũng phải trả giá cho môi trường, đồng thời đẩy nhanh kế hoạch loại bỏ hoàn toàn nhiên liệu hóa thạch trong dài hạn. Carlos Torres Diaz, người đứng đầu bộ phận phân tích năng lượng của Rystad Energy, cho biết rằng quá trình chuyển đổi năng lượng của châu Âu "đã bị đình trệ" vì nó ưu tiên an ninh năng lượng. Lo ngại về tình trạng thiếu năng lượng trên diện rộng đã khiến một số quốc gia phải đốt bỏ các nhà máy điện cũ đốt than, loại nhiên liệu gây ô nhiễm nhất trong số các loại nhiên liệu hóa thạch. Theo ICIS, sản lượng điện từ than cứng đã tăng gần 15% từ tháng 3 đến tháng 9 năm nay so với cùng kỳ năm 2021. Nhưng cuộc khủng hoảng năng lượng đã tập trung tâm trí trong toàn khối. Vào tháng 5, Ủy ban châu Âu đã công bố kế hoạch "REPowerEU" trị giá 210 tỷ euro (204 tỷ USD) để tự loại bỏ hàng nhập khẩu của Nga, mà Chủ tịch Ủy ban EU Ursula von der Leyen cho biết sẽ "thúc đẩy" quá trình chuyển đổi của lục địa sang năng lượng tái tạo. Liên minh châu Âu hiện đang đặt mục tiêu năng lượng tái tạo chiếm 45% năng lượng của khối vào cuối thập kỷ, tăng từ 40%. Những nguồn năng lượng này cũng giúp giảm sự phụ thuộc vào nhập khẩu năng lượng.