Các nước bắt đầu tích trữ thực phẩm trong bối cảnh Covid-19 đe dọa thương mại toàn cầu

Một số chính phủ trên thế giới đang chuyển sang bảo đảm nguồn cung cấp thực phẩm trong nước trước lo ngại đại dịch toàn cầu. Kazakhstan, một trong những chủ hàng lớn nhất thế giới về bột mì, đã cấm xuất khẩu sản phẩm đó cùng với các sản phẩm khác, bao gồm cả cà rốt, đường và khoai tây. Việt Nam cũng vừa tạm dừng các hợp đồng xuất khẩu gạo mới. Serbia đã ngăn chặn dòng chảy của dầu hướng dương và các hàng hóa khác, trong khi Nga đang để ngỏ các lệnh cấm vận chuyển và đánh giá tình hình hàng tuần.

Những gì đã xảy ra đặt ra một câu hỏi: Đây có phải là khởi đầu của một làn sóng chủ nghĩa dân tộc thực phẩm sẽ tiếp tục phá vỡ chuỗi cung ứng và dòng chảy thương mại? Mặc dù nguồn cung cấp thực phẩm dồi dào, các rào cản logistics đang khiến việc mua các sản phẩm trở nên khó khăn hơn khi Covid-19 dẫn đến việc đưa ra các biện pháp chưa từng có, tâm lý hoảng loạn đi mua hàng và đe dọa khủng hoảng lao động. Người tiêu dùng trên toàn cầu vẫn đang tích trữ thực phẩm và sự sụp đổ kinh tế từ virus chỉ mới bắt đầu. Bóng ma của nhiều hạn chế thương mại đang khuấy động ký ức về việc chủ nghĩa bảo hộ thường có thể gây ra nhiều tác hại như thế nào. Do đó, nhiều chính phủ đã áp dụng các biện pháp cực đoan, đặt ra giới nghiêm và giới hạn đối với đám đông hoặc thậm chí đối với những người mạo hiểm tìm kiếm bất cứ thứ gì ngoại trừ để có được nhu yếu phẩm. Điều đó có thể lan tỏa đến chính sách lương thực, dẫn đến khẩu phần thời chiến, kiểm soát giá cả và dự trữ trong nước.

Một số quốc gia đang tăng thêm nguồn dự trữ chiến lược. Trung Quốc, nước trồng và tiêu thụ gạo lớn nhất, cam kết sẽ mua nhiều hơn bao giờ hết từ vụ thu hoạch trong nước, mặc dù chính phủ đã dự trữ rất nhiều gạo và lúa mì, đủ cho một năm tiêu thụ. Các nhà nhập khẩu lúa mì quan trọng bao gồm Algeria và Thổ Nhĩ Kỳ cũng đã ban hành các gói thầu mới và Morocco cho biết việc tạm dừng thuế nhập khẩu lúa mì sẽ kéo dài đến giữa tháng 6. Khi các chính phủ thực hiện các phương pháp tiếp cận hướng vào chính sách dân tộc, có thể có nguy cơ phá vỡ một hệ thống quốc tế ngày càng kết nối với nhau trong những thập kỷ gần đây. Kazakhstan đã ngừng xuất khẩu các mặt hàng thực phẩm như hành tây, trước động thái mới đây về tạm dừng xuất khẩu các lô hàng bột mì. Hành động mới nhất đó là một bước tiến lớn hơn nhiều, với khả năng ảnh hưởng đến các công ty trên toàn thế giới dựa vào nguồn cung cấp để làm bánh mì.

Đối với một số mặt hàng, một số ít các quốc gia, hoặc thậm chí rất ít, chiếm phần lớn nguồn cung cấp có thể xuất khẩu. Sự gián đoạn đối với những lô hàng đó sẽ có sự phân nhánh lớn trên toàn cầu. Lấy ví dụ, Nga, nơi nổi lên là nhà xuất khẩu lúa mì hàng đầu thế giới và là nhà cung cấp chính cho Bắc Phi. Việt Nam là nước xuất khẩu gạo lớn thứ ba, xuất khẩu khá nhiều sang Philippines. Việc mua sắm của người tiêu dùng với tâm lý hoảng loạn cùng với các chính sách bảo hộ cuối cùng có thể dẫn đến giá thực phẩm cao hơn.

Các nhà phân tích cho rằng, nếu càng hoảng loạn khi mua trên thị trường cho vụ thu hoạch năm tới, thì giá sẽ tăng và khi giá tăng, các nhà hoạch định chính sách sẽ hoảng loạn hơn. Trong đợt tăng giá lương thực năm 2011 và 2008, đã có những cuộc bạo loạn thực phẩm tại hơn 30 quốc gia trên khắp châu Phi, châu Á và Trung Đông. Không có nguồn cung cấp thực phẩm, xã hội hoàn toàn bị phá vỡ.

Không giống như các giai đoạn lạm phát lương thực tràn lan trước đây, hàng tồn kho toàn cầu của các loại cây trồng chủ lực như ngô, lúa mì, đậu nành và gạo rất dồi dào, nên các nhà phân tích thị trường không mong đợi sự kịch tính khi tăng giá ngay bây giờ. Trong khi những đột biến của thập kỷ trước ban đầu là do các vấn đề khí hậu đối với cây trồng, các chính sách làm trầm trọng thêm hậu quả. Năm 2010, Nga đã trải qua một đợt nắng nóng kỷ lục làm hỏng vụ lúa mì. Chính phủ nước này đã phản ứng bằng cách cấm xuất khẩu để đảm bảo người tiêu dùng trong nước có đủ thực phẩm. Thước đo giá thực phẩm toàn cầu của Liên hợp quốc đạt mức cao kỷ lục vào tháng 2/2011.

Tổ chức Nông nghiệp và thực phẩm của Liên hợp quốc cho biết, trước vấn đề mà chúng ta đang phải đối mặt, đây không phải là lúc để áp dụng các loại chính sách này. Trái lại, đây là thời điểm hợp tác và phối hợp. Tất nhiên, một số lệnh cấm tại chỗ có thể không kéo dài và dấu hiệu trở lại bình thường có thể ngăn các quốc gia thực hiện các biện pháp quyết liệt. Khi người tiêu dùng bắt đầu thấy nhiều sản phẩm hơn trên kệ hàng, họ có thể ngừng tích trữ, lần lượt cho phép các chính phủ rút lại các chính sách thắt chặt.

Bán lẻ X5, cửa hàng tạp hóa lớn nhất của Nga, cho biết, nhu cầu đối với thực phẩm chủ yếu đang bắt đầu ổn định. Tại Mỹ, các cửa hàng lớn như Walmart Inc. đã cắt giảm giờ cửa hàng để cho phép công nhân phục hồi. Trong khi đó, một số giá thực phẩm đã bắt đầu tăng lên do mua tăng đột biến. Giá lúa mì giao kỳ hạn tương lai ở Chicago, chuẩn mực toàn cầu, đã tăng hơn 6% trong tháng 3 khi người tiêu dùng mua bột mì. Thịt bò bán buôn của Mỹ đã tăng lên mức cao nhất kể từ năm 2015 và giá trứng cao hơn. Đồng thời, đồng đôla Mỹ đang tăng mạnh so với một loạt các loại tiền tệ của thị trường mới nổi. Điều đó làm giảm sức mua đối với các quốc gia xuất khẩu hàng hóa, thường được định giá bằng đồng bạc xanh. Cuối cùng, bất cứ khi nào có một sự gián đoạn vì bất kỳ lý do gì, thường diễn ra ở những quốc gia kém phát triển nhất với các loại tiền tệ bị tổn thương nhiều nhất.