Bộ Công Thương sát cánh cùng doanh nghiệp ứng phó phòng vệ thương mại

Đây là chia sẻ được Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Quốc Khánh đưa ra tại hội thảo “Hiệp định thương mại tự do và biện pháp phòng vệ thương mại: Cơ hội và thách thức đối với doanh nghiệp Việt Nam”, diễn ra tại TP. Hồ Chí Minh ngày 27/11.

Xu thế tất yếu của hội nhập và mở cửa nền kinh tế

Thứ trưởng Trần Quốc Khánh đánh giá, hiện Việt Nam đã tham gia 14 hiệp định thương mại tự do (FTA), cả song phương và nhiều bên, trong đó có những FTA thế hệ mới như: Hiệp định Đối tác toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA), và mới đây nhất là Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện khu vực (RCEP). Việc hội nhập kinh tế quốc tế đã giúp hoạt động xuất nhập khẩu của Việt Nam tăng lên rõ rệt. Cụ thể, nếu như kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam năm 2001 (khi ta ký kết Hiệp định Thương mại Việt Nam - Hoa Kỳ) mới chỉ đạt hơn 30 tỷ USD thì đến năm 2019 con số này đã là 517 tỷ USD. Trong đó, kim ngạch xuất khẩu cũng tăng từ mức 15 tỷ USD vào năm 2001 lên gần 100 tỷ USD năm 2011 và dự kiến đạt 270 tỷ USD vào năm 2020. Với kết quả này, Việt Nam đã trở thành nền kinh tế có quy mô xuất khẩu đứng thứ 22 trên thế giới.

“Cùng với việc gia tăng xuất khẩu, số vụ việc phòng vệ thương mại (PVTM) của nước ngoài với hàng hóa Việt Nam cũng đang gia tăng. Nếu như giai đọan 2005 - 2010 mới chỉ có 21 vụ việc thì đến giai đoạn 2016 tới tháng 11/2020 là 99 vụ. Đặc biệt, số lượng các vụ việc chống lẩn tránh nhằm vào hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam đang có dấu hiệu tăng lên do một vài nước cho rằng hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam sử dụng nguyên liệu chính được nhập khẩu từ những khu vực đang bị họ áp dụng biện pháp PVTM như thép, nhôm, thậm chí là tôm” - Thứ trưởng Trần Quốc Khánh đánh giá.

Nguyên nhân chính của xu thế gia tăng các vụ việc PVTM đánh vào hàng xuất khẩu Việt Nam là do xuất khẩu của ta tăng nhanh trong thời gian qua, nhờ tác động tích cực từ quá trình hội nhập kinh tế quốc tế, tham gia các hiệp định FTA. Nhiều mặt hàng của Việt Nam đã tạo ra sức ép cạnh tranh lớn tại thị trường các nước nhập khẩu, khiến ngành sản xuất tại các nước này đề nghị Chính phủ họ điều tra áp dụng các biện pháp PVTM.

Chủ động, học cách “sống chung với lũ”

Khi phải đối diện với các biện pháp PVTM nhiều doanh nghiệp xuất khẩu đã rất thất vọng. Tuy nhiên, các biện pháp PVTM là một thực tế phổ biến trên thế giới, trong bối cảnh tự do hóa thương mại mà DN sớm hay muộn cũng sẽ phải đối diện.

Thực tế từ năm 2003, ông Pascal Lamy, Cao ủy thương mại EU (nay là Tổng giám đốc WTO) đã đưa ra lời khuyên với Việt Nam rằng: Đây là thực tế khách quan gắn liền với mở cửa thị trường mà chúng ta buộc phải chấp nhận ăn và bất chấp những vụ PVTM đó kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam vẫn sẽ tăng rất mạnh. Nếu so với tổng kim ngạch xuất khẩu tăng thêm thì lượng kim ngạch xuất khẩu bị đánh thuế PVTM sẽ không đáng kể. Và Việt Nam nên học cách sống chung với chúng.

Tới nay, theo Thứ trưởng Trần Quốc Khánh, dù PVTM gia tăng nhưng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam từ năm 2001 tới nay vẫn tăng gấp 9 lần, từ 30 tỷ USD lên 270 tỷ USD. Và tổng kim ngạch xuất khẩu của các mặt hàng bị điều tra PVTM trong năm 2019 chỉ là 1,2 tỷ USD.

“Nói như vậy không có nghĩa là khuyên các ngành như thép, tôm, cá tra… nhẫn nhịn chịu đựng; Cũng không có nghĩa là Bộ Công Thương sẽ chấp nhận ngồi yên. Cụ thể, chúng tôi vẫn đang sát cánh cùng họ để đấu tranh chống lại các biện pháp này, thậm chí là kiện các biện pháp này ra WTO. Đồng thời, tiến hành điều tra PVTM đối với các sản phẩm nhập khẩu vào Việt Nam. Tính đến tháng 11/2020, Bộ Công Thương đã khởi xướng điều tra 21 vụ việc PVTM với các sản phẩm thép, kính nổi, dầu ăn, bột ngọt, phân DAP, màng BOPP, nhôm, ván gỗ, sợi và gần đây nhất là sản phẩm đường nhập khẩu từ Thái Lan”- Thứ trưởng Trần Quốc Khánh nhấn mạnh.

Cùng với các biện pháp trên, theo bà Phan Mai Quỳnh - Phó trưởng phòng Điều tra thiệt hại và Tự vệ, Cục PVTM (Bộ Công Thương), DN không nên e ngại mà nên chủ động tham gia vào các vụ việc PVTM bởi nó sẽ đem lại nhiều lợi ích cho DN. Cụ thể, là chủ động tham gia trả lời các câu hỏi của bên điều tra, chuẩn bị đầy đủ hồ sơ tài liệu theo đúng yêu cầu, chuẩn bị thời gian, luật sư phiên dịch…

Bên cạnh đó, bà Nguyễn Thảo Hiền - Phó Vụ trưởng, Vụ Thị trường châu Âu - châu Mỹ, cho rằng, để giảm bớt những vụ việc về PVTM, DN cần đẩy mạnh những nhóm hàng Việt Nam chủ động nguồn cung và có giá trị gia tăng cao, có nhiều cơ hội tăng trưởng trong bối cảnh dịch bệnh như: nông sản - thực phẩm, thủy sản, thiết bị y tế…. Đồng thời, đảm bảo kiểm soát chặt chẽ chất lượng, chủ động đổi mới công nghệ, đầu tư dây chuyền chế biến sâu, gia tăng giá trị cho sản phẩm…