Xuất khẩu gạo: Khó khăn trong ngắn hạn

Theo Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản, khối lượng xuất khẩu gạo 8 tháng đầu năm 2019 ước đạt 4,54 triệu tấn và gần 2 tỷ USD, tăng 0,3% về khối lượng nhưng giảm 14,9% về giá trị so với cùng kỳ năm 2018. Tính trong 7 tháng đầu năm, Philippines đứng vị trí thứ nhất về thị trường xuất khẩu gạo của Việt Nam với 34,5% thị phần; khối lượng xuất khẩu đạt 1,46 triệu tấn, tương ứng 589,4 triệu USD, gấp 3,2 lần về khối lượng và gấp 2,7 lần về giá trị so với cùng kỳ năm 2018. Các thị trường có giá trị xuất khẩu gạo tăng mạnh gồm: Bờ Biển Ngà (tăng 64,5%), Úc (tăng 63,9%)… Riêng lượng gạo xuất sang Trung Quốc trong 7 tháng đầu năm đã giảm tới 66% so với cùng kỳ năm 2018, xuống còn 318.100 tấn…

Xuất khẩu gạo dự báo khó khăn trong ngắn hạn

Giới thương nhân cho biết, nhu cầu về gạo của Trung Quốc vẫn khá cao nhưng các nhà nhập khẩu của nước này khó có thể mua hàng từ Việt Nam vì những rào cản kỹ thuật mới mà Chính phủ nước này vừa áp đặt. Theo đó, ngoài việc thuế xuất khẩu tăng, yêu cầu nâng cao chất lượng, tăng cường kiểm soát hàng hóa và kiểm tra về an toàn thực phẩm là những yếu tố khiến xuất khẩu gạo Việt Nam sang Trung Quốc sụt giảm mạnh.

Hiện, Việt Nam có 21 doanh nghiệp (DN) đạt yêu cầu xuất khẩu gạo vào Trung Quốc, nhưng từ năm 2019, phía Trung Quốc bắt buộc phải xuất tại cửa của 21 DN này, không được nhận xuất ủy thác cho các đơn vị khác. Ngoài ra, phía Trung Quốc cũng yêu cầu DN được cấp phép xuất khẩu vào quốc gia này phải đăng ký công suất nhà máy và xuất khẩu không quá số lượng đó, nếu vượt quá sẽ bị cắt giấy phép. Trong khi xuất khẩu gạo sang thị trường Trung Quốc giảm mạnh, DN xuất khẩu gạo cho biết, Việt Nam đang gặp nhiều khó khăn trong việc tìm kiếm thị trường mới để bù đắp cho sự sụt giảm này.

Đối với thị trường Philippines, sau gần nửa năm thay đổi chế độ hạn ngạch sang thuế quan giúp thúc đẩy hoạt động nhập khẩu gạo, lượng tồn kho của Philippines đang ở mức tương đối cao. Cùng với đó, nông dân trồng lúa nước này đang yêu cầu Chính phủ hỗ trợ tiêu thụ lúa gạo do thiệt hại gây ra từ mở cửa nhập khẩu. Do vậy, thời gian tới, xuất khẩu gạo của Việt Nam sang Philippines xuất hiện nhiều trở ngại và dự báo không tiếp tục tăng mạnh.

Trong khi đó, xuất khẩu gạo sang EU dự báo sẽ tăng do tác động của Hiệp định EVFTA được ký kết vào ngày 30/6/2019. Trước đây, Việt Nam chỉ xuất khẩu được khoảng hơn 20 nghìn tấn gạo/năm sang EU với mức thuế dao động khoảng 65 - 211 EUR/tấn (ước tính khoảng 50% giá trị xuất khẩu). Với mức hạn ngạch thuế suất 0% cho 80 nghìn tấn, cao gần 4 lần so với thực tế xuất khẩu hiện tại, dự kiến, xuất khẩu gạo của Việt Nam sang EU sẽ tăng trưởng mạnh trong tương lai. Tuy vậy, ông Nguyễn Quốc Toản - Cục trưởng Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản - cho hay, EU là một thị trường khó tính, để hưởng miễn thuế nhập khẩu theo hạn ngạch, gạo phải thuộc một trong số các loại gạo thơm sau: Hoa nhài 85, ST5, ST20, Nang Hoa 9, VD 20, RVT, OM4900, OM5451 và Tai nguyen Cho Dao.