Vai trò quan trọng của doanh nghiệp trong bảo tồn, phát huy giá trị di sản

Việt Nam là quốc gia có nhiều truyền thống tốt đẹp kế thừa từ hàng ngàn năm lịch sử, có non sông hùng vĩ, nhiều kỳ quan kiến trúc lịch sử và văn hoá có giá trị độc đáo với hàng vạn di tích lịch sử văn hoá và thiên nhiên.

Đến nay, Việt Nam có 8 di sản văn hoá và thiên nhiên, 14 di sản văn hóa phi vật thể được UNESCO nâng tầm giá trị nhân loại cùng gần 20 địa danh, hàng chục loại hình văn hoá phi vật thể khác đang chờ đợi để Nhà nước và UNESCO xem xét đưa vào danh sách di sản thế giới.

Tại Diễn đàn Doanh nhân, doanh nghiệp với bảo tồn và gìn giữ di sản văn hóa, ngày 23/11, ông Trần Văn Mạnh - Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Liên hiệp các Hội UNESCO Việt Nam cho hay, nhiều quốc gia trên thế giới và Việt Nam, các tiềm năng và lợi thế văn hoá, thiên nhiên sẵn có đang được khai thác như nguồn lực để phát triển kinh tế xã hội.

Tuy nhiên, Trần Văn Mạnh chỉ ra, đã có không ít trường hợp quá coi trọng mục tiêu kinh tế, đặt doanh thu và lợi nhuận lên trên hết mà không chú trọng bảo tồn, gìn giữ giá trị di sản văn hoá dẫn đến tình trạng di sản bị khai thác cạn kiệt, xâm hại, làm thay đổi diện mạo di tích, làm cho các hình thái văn hoá và di sản văn hoá ngày càng mất đi giá trị chân thật, mất đi tính hấp dẫn vốn có.

Theo ông Trần Văn Mạnh, phát triển kinh tế như vậy không phải là phát triển đúng nghĩa mà là phát triển nhất thời, thiếu bản sắc, hài hoà, không có lợi cho tương lai phát triển của quốc gia. Vì vậy, công tác bảo tồn và gìn giữ di sản văn hoá cần được ưu tiên chú trọng, nhất là khi đất nước đang tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ. Trong đó, cần lưu tâm đến thách thức là xử lý hài hoà giữa bảo tồn và phát triển, giữa giữ gìn và khai thác, mục tiêu kinh tế và mục tiêu văn hoá đồng thời bảo tồn di sản một cách bền vững.

Để bảo tồn và giữ gìn giá trị di sản, ông Trần Văn Mạnh nhấn mạnh, đó là cần huy động trí tuệ, công sức, sáng kiến của toàn xã hội, trong đó đề cao vai trò của cộng đồng - chủ thể đóng vai trò quan trọng trong việc sáng tạo, duy trì và trao truyền di sản văn hoá. Đặc biệt, không thể bỏ qua vai trò của cộng đồng doanh nhân, doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp hưởng lợi từ di sản.

Để khuyến khích và tạo điều kiện để cộng đồng doanh nhân, doanh nghiệp tham gia bảo tồn di sản, cần có chính phù hợp, tuyên truyền nâng cao nhận thức để doanh nhân, doanh nghiệp nhận thức trách nhiệm tự giác chăm lo, bảo vệ vun đắp các di sản. Doanh nhân, doanh nghiệp cần thông tin, trang bị kiến thức, kỹ năng để tham gia hiệu quả vừa đạt được mục tiêu kinh tế vừa góp phần lan toả giá trị di sản hài hoà, nhân văn và có bản sắc.

Khẳng định thêm vai trò của doanh nghiệp trong bảo tồn, phát huy giá trị di sản, Giáo sư sử học Lê Văn Lan cũng cho rằng, bảo tồn và gìn giữ di sản văn hoá là vấn đề rất lớn và rất khó. Do đó, các di tích văn hóa, tín ngưỡng, tâm linh đang trông chờ rất nhiều ở việc Nhà nước xã hội hóa. Theo ông, trên phương diện là các doanh nhân doanh nghiệp đối với việc bảo tồn gìn giữ di sản văn hóa lại càng đóng vai trò cực kỳ quan trọng.

Mặc dù vậy, quá trình tham gia bảo tồn, phát huy giá trị di sản của không ít doanh nghiệp đã gây xôn xao dư luận. Giáo sư sử học Lê Văn Lan kể, tại Nam Định có một doanh ngiệp cũng rất lớn, bỏ số tiền hàng trăm tỷ đồng vào việc giữ gìn bảo tồn di sản văn hóa từ một ngôi chùa cũ rất linh thiêng, nhiều giá trị, đây là nơi công chúa Huyền Trân tu hành. Nhưng rất tiếc quá trình tu sửa đã làm thay đổi diện mạo ngôi chùa, thay vào đó hiện ra một loạt những lầu gác, đền đài, trụ sở, phòng họp vô cùng khang trang. Với cách làm này, vị giáo sư này cho rằng đây không phải là bảo tồn, gìn giữ văn hóa đúng cách.

Từ góc độ nhà nghiên cứu du lịch, ông Nguyễn Anh Tuấn – Viện trưởng Viện nghiên cứu Du lịch Việt Nam cho hay, với du lịch, văn hóa là nền tảng để phát triển, Việt Nam với tài nguyên văn hóa phong phú qua ngàn đời, di sản văn hóa không chỉ là di sản đơn thuần mà là nguồn lực để phát triển du lịch. Theo ông Tuấn, ở những giai đoạn trước, việc bảo tồn du lịch thường tập trung vào vị bảo tồn, nhưng ở thời điểm hiện tại, bảo tồn vị nhân sinh đang được phát huy. Việc bảo tồn và phát huy giá trị các di sản văn hóa, chuyển hóa thành nguồn lực quan trọng cho phát triển kinh tế - xã hội.

Trong thời gian qua, Việt Nam cũng đã tạo nên những sản phẩm du lịch hấp dẫn trên nguồn tài nguyên văn hóa có sẵn. Tuy vậy, ông Tuấn cũng quan ngại, trong quá trình đó, nhiều đơn vị chưa chú trọng giá trị bảo tồn mà chỉ mới đang khai thác kinh tế. “Một số doanh nghiệp đầu tư phát triển nhưng không chú trọng đến việc bảo tồn, một số khác nôn nóng khai thác lợi nhuận, xây dựng công trình làm phá vỡ cảnh quan, ảnh hưởng đến di sản”- ông Tuấn nói.

Để đạt hiệu quả trong công bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa của Việt Nam, ông Nguyễn Anh Tuấn cho rằng, chúng ta phải có trách nhiệm trong quá trình khai thác để phát triển kinh tế. Đặc biệt, các doanh nghiệp thể hiện được vai trò của mình trong quá trình khai thác đồng hành với bảo tồn cho thế hệ tương lai để đảm bảo mục tiêu phát triển bền vững.

Ông Trần Văn Mạnh cũng khẳng định thêm, di sản có giá trị được khai thác đúng mức sẽ mang lại lợi ích kinh tế cho doanh nghiệp, góp phần phát triển các ngành kinh tế có liên quan, tạo việc làm, nâng cao thu nhập cho người dân. Ngược lại, doanh nhân, doanh nghiệp được hưởng lợi từ di sản cần có trách nhiệm, kế hoạch đầu tư trở lại việc bảo tồn và xem đây là một phần trong chiến lược phát triển doanh nghiệp, tự giác trích lợi nhuận thu được từ khai thác di sản để đóng góp, thúc đẩy hơn nữa công tác bảo tồn và giữ gìn di sản.