Trung Quốc tăng gấp đôi chi phí sử dụng than để chống lại cuộc khủng hoảng năng lượng

Trung Quốc đã tăng chi tiêu cho than khi đối mặt với thời tiết khắc nghiệt, năng lượng trong nước căng thẳng và giá nhiên liệu toàn cầu tăng - làm dấy lên lo ngại các chính sách của Bắc Kinh có thể cản trở cuộc chiến chống biến đổi khí hậu. Đất nước này là quốc gia phát thải khí nhà kính lớn nhất thế giới dẫn đến sự nóng lên toàn cầu và Chủ tịch Tập Cận Bình đã tuyên bố sẽ giảm sử dụng than từ năm 2026 như một phần của một loạt các hứa hẹn về khí hậu. Bắc Kinh đã cam kết đạt đỉnh lượng khí thải carbon của mình vào năm 2030 và đạt được mức độ trung hòa carbon vào năm 2060. Nghiên cứu của nhà nghiên cứu khí hậu Carbon Brief báo cáo vào đầu tháng 9 cho thấy tổng lượng khí thải carbon ở Trung Quốc đã giảm trong 4 quý liên tiếp do kinh tế suy thoái.

Nhưng đồng thời, tốc độ tăng trưởng chậm lại khiến các nhà chức trách phải dựa vào các ngành công nghiệp khói trong nỗ lực thúc đẩy nền kinh tế. Việc thúc đẩy tăng cường năng lượng than - vẫn chiếm phần lớn nguồn cung cấp năng lượng của Trung Quốc - đã khiến các nhà phân tích cảnh báo rằng nó sẽ khiến quá trình chuyển đổi cuối cùng sang một hỗn hợp năng lượng chiếm ưu thế về năng lượng tái tạo trở nên khó khăn hơn.

Trước tình trạng thiếu hụt năng lượng vào mùa thu năm ngoái, các nhà chức trách Trung Quốc vào mùa xuân đã ra lệnh cho các nhà sản xuất than bổ sung thêm 300 triệu tấn công suất khai thác trong năm nay - tương đương với một tháng sản xuất than của nước này. Chỉ trong quý đầu tiên của năm 2022, các cơ quan quản lý đã xác nhận tương đương một nửa công suất của toàn bộ nhà máy nhiệt điện than được phê duyệt vào năm 2021.

Các nhà chức trách cũng đã đốt và khai thác thêm than trong những tuần gần đây để đáp ứng nhu cầu điều hòa không khí gia tăng và bù đắp cho các đập thủy điện bị thu hẹp trong mùa hè nóng nhất từ ​​trước đến nay của Trung Quốc. Thủ tướng Lý Khắc Cường hồi tháng 6 đã kêu gọi “giải phóng công suất than nâng cao, càng nhiều càng tốt, và thực hiện cung cấp than dài hạn”.

Tổ chức Theo dõi hành động khí hậu độc lập cảnh báo rằng ngay cả các mục tiêu khí hậu “ràng buộc nhất” do Bắc Kinh đưa ra cũng sẽ phù hợp với tình trạng ấm lên toàn cầu từ 3 đến 4 độ C trước cuối thế kỷ này - cao hơn nhiều so với mục tiêu của Thỏa thuận Paris nhằm hạn chế sự nóng lên toàn cầu đến 1,5C.

Để đạt được mục tiêu đó, Trung Quốc cho biết “cần phải giảm lượng khí thải càng sớm càng tốt và trước năm 2030” - cũng như “giảm tiêu thụ than và nhiên liệu hóa thạch với tốc độ nhanh hơn nhiều so với kế hoạch hiện tại”. Việc Bắc Kinh không sẵn sàng từ bỏ than một phần bắt nguồn từ sự kém hiệu quả trong lưới điện của nước này khiến năng lượng dư thừa không được vận chuyển qua các khu vực.

Trung Quốc đã đạt được tiến bộ thực sự trong việc xây dựng năng lực năng lượng tái tạo. Theo Tổ chức phi chính phủ Global Energy Monitor (GEM) có trụ sở tại San Francisco, công suất năng lượng mặt trời đang hoạt động ở nước này chiếm gần một nửa tổng công suất toàn cầu. Nhưng không giống như gió hoặc ánh sáng mặt trời, các kho dự trữ than và khí đốt có thể được giữ trong thời gian dài và được triển khai khi cần thiết, mang lại cho chính quyền địa phương cảm giác an toàn. Tuy nhiên, xây dựng nhiều cơ sở than hơn đồng nghĩa với việc ít tập trung vào việc khắc phục các vấn đề với lưới điện hơn, cảnh báo các chủ nhà máy sẽ có động lực “làm chậm quá trình chuyển đổi vì họ sẽ quan tâm đến việc sử dụng các tài sản hoàn toàn mới của mình”.

Đồng thời, chính quyền trung ương muốn tránh mất điện quy mô lớn, điều mà họ đã chứng kiến ​​vào mùa đông năm ngoái ở các tỉnh phía đông bắc. Giá năng lượng quốc tế tăng vọt do cuộc chiến Ukraine cũng đã thúc đẩy Bắc Kinh tăng cường sản xuất than trong nước, khiến nhập khẩu than trong nửa đầu năm nay giảm 17,5% so với một năm trước đó. Tuy nhiên, việc mở rộng công suất than như một giải pháp nhanh chóng đi ngược lại với việc cắt giảm sử dụng than hàng năm ngay lập tức mà Liên hợp quốc và các tổ chức nghiên cứu hàng đầu đã kêu gọi.

Tất cả các mỏ than mới do Trung Quốc đề xuất có thể cùng nhau thải ra tới sáu triệu tấn khí nhà kính mêtan mỗi năm sau khi đi vào hoạt động. Theo số liệu của Ngân hàng Thế giới, con số này gần tương đương với lượng khí mê-tan phát thải hàng năm của Áo.

Chuyên gia Wu Jinghan - Trưởng dự án khí hậu và năng lượng của Greenpeace Đông Á - cho biết Trung Quốc càng xây dựng nhiều than hiện nay thì càng khó tài trợ và cung cấp các dự án năng lượng tái tạo. Nếu chờ đợi quá trình chuyển đổi càng lâu, thì con đường chuyển đổi càng trở nên dốc hơn. Điều đó có nghĩa là sẽ gây ra nhiều xáo trộn hơn và rủi ro cao hơn, về mặt tài chính và môi trường.