Theo báo cáo của Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng, trong giai đoạn 2015 - 2020 số lượng các doanh nghiệp đăng ký kinh doanh đa cấp ngày càng sụt giảm. Cụ thể: năm 2015, cả nước có 67 doanh nghiệp kinh doanh đa cấp, với 850.000 người tham gia mạng lưới bán hàng đa cấp. Thậm chí, trong năm 2018, mạng lưới bán hàng đa cấp đã thu hút hơn 1,2 triệu người. Tuy nhiên, trong năm 2020, số lượng doanh nghiệp đa cấp chỉ còn 22 đơn vị, số người bán hàng đa cấp cũng giảm, chỉ còn khoảng 800.000 người tham gia.
Dù vậy, doanh thu từ việc bán hàng đa cấp lại tăng rất mạnh. Năm 2015, tổng doanh thu từ việc bán hàng đa cấp đạt 8.000 tỷ đồng, nộp ngân sách Nhà nước 588 tỷ đồng. Tới năm 2020, tổng doanh thu từ việc bán hàng đa cấp đã tăng gấp đôi, lên hơn 15.300 tỷ đồng, nộp ngân sách Nhà nước 1.837 tỷ đồng (tăng gấp 3 lần).
 |
| Số liệu doanh thu bán hàng đa cấp giai đoạn 2015 - 2020 (nguồn Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng) |
Trao đổi với Báo Công Thương, đại diện Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng cho biết: Mô hình bán hàng đa cấp không xấu. Thậm chí, mô hình này mang lại nhiều lợi ích cho các bên. Doanh nghiệp sản xuất thì tiết kiệm chi phí thuê mặt bằng kinh doanh, tiết kiệm chi phí nhân sự; bên bán hàng đa cấp nhận được hoa hồng, còn người tiêu dùng thì mua hàng với giá rẻ hơn. Tuy nhiên, lợi dụng một số lỗ hổng trong bán hàng đa cấp đã xuất hiện nhiều công ty đa cấp biến tướng, lừa đảo người tiêu dùng, thu lời bất chính hàng nghìn tỷ đồng.
Theo Cục Cạnh tranh, trong 5 năm qua, nhờ vào sự vào cuộc quyết liệt của cơ quan chức năng, cho nên thị trường đã thanh lọc bớt các doanh nghiệp đa cấp biến tướng. “Với sự vào cuộc đồng loạt và quyết liệt của các cơ quan quản lý nhà nước từ Trung ương đến địa phương, đến nay có thể nói hoạt động bán hàng đa cấp đã và đang từng bước ổn định, không còn các vụ việc có hậu quả nghiêm trọng, doanh thu ngành tăng đều và các doanh nghiệp đã có những đóng góp nhất định vào ngân sách của Nhà nước” - đại diện Cục Cạnh tranh và bảo vệ người tiêu dùng nói.
Dù đạt được nhiều kết quả đáng khích lệ trong công tác quản lý, tuy nhiên đại diện Cục Cạnh tranh và bảo vệ người tiêu dùng vẫn phải thừa nhận: Hiện tại, thị trường bán hàng đa cấp vẫn là vấn đề phức tạp và nhạy cảm trong quản lý, khi mà các đối tượng ngày càng có phương thức hoạt động tinh vi, phức tạp, lợi dụng môi trường mạng và hình thức thương mại điện tử để kêu gọi người tham gia dưới các danh nghĩa như kinh doanh 4.0, công nghệ số, nền tảng số… Sự biến tướng của các tổ chức núp bóng đa cấp này là hoạt động không phép nên không được quản lý theo các quy định pháp luật chuyên ngành hiện nay, đòi hỏi sự phối hợp thực sự chặt chẽ của các cơ quan quản lý.
 |
| “Dự án OWIFI 5G” đã bị cảnh báo vì dấu hiệu kinh doanh đa cấp không phép |
Trong khi đó, người dân tham gia vào hoạt động của các đơn vị trái phép này thường không thông tin cho cơ quan quản lý ngay từ ban đầu mà chỉ khi hệ thống sụp đổ, thiệt hại về tài sản thì mới trình báo đến các cơ quan có thẩm quyền.
Do đó, Bộ Công Thương cho biết sẽ tiếp tục thực hiện 3 nhóm giải pháp tổng thể để duy trì tính ổn định trong bán hàng đa cấp. Cụ thể, Bộ Công Thương sẽ hoàn thiện hành lang pháp lý, khuôn khổ pháp luật; kiểm tra, giám sát, xử lý vi phạm. Bên cạnh đó, Bộ sẽ nghiên cứu xây dựng cơ chế quản lý hiệu quả hoạt động bán hàng đa cấp ở địa phương, giải quyết vấn đề mâu thuẫn giữa bản chất hoạt động truyền miệng, không có địa điểm cố định của hoạt động bán hàng đa cấp với khó khăn trong công tác quản lý tại địa phương khi doanh nghiệp không có địa điểm hoạt động cố định.
Ngoài ra, Bộ Công Thương sẽ tăng cường phối hợp với các bộ ngành, đặc biệt là Bộ Công an, trong việc phát hiện, xử lý các đối tượng hoạt động kinh doanh đa cấp không phép, biến tượng, lợi dụng mô hình kinh doanh đa cấp để thu hút tài chính trái phép. “Bộ Công Thương cũng sẽ đẩy mạnh các hoạt động tuyên truyền, cảnh báo để người dân sớm nhận diện và phòng tránh trước các hoạt động này” - đại diện Cục Cạnh tranh và bảo vệ người tiêu dùng nói.
