Tổng Bí thư chỉ đạo đổi mới: Ca sĩ, họa sĩ lên bục giảng

Lời chỉ đạo mở đường

Từ lớp học khô cứng đang đối mặt với áp lực đổi mới, cánh cửa giáo dục đang dần mở ra để tiếp nhận nghệ thuật, sáng tạo, và sự đồng hành của toàn xã hội trên bục giảng.

Trong một hội nghị gần đây, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: “Hôm trước làm việc với Bộ Giáo dục và Đào tạo tôi nói học hai buổi. Buổi chiều có thể cho các cháu học thêm những môn khác. Các đồng chí nói bây giờ phải cần thêm cả trăm nghìn giáo viên, cái này không được máy móc. Dạy nhạc thì mời luôn /chu-de/nghe-si-viet.topic, mời luôn những nghệ sĩ giỏi dạy cho các cháu, hợp đồng luôn. Thể dục, thể thao cũng như thế thôi, mời vận động viên. Hoặc là mời họa sĩ hướng dẫn các cháu học vẽ. Trong hòa bình, các cháu đều được phát triển. Học hết lớp 12 ít nhất phải biết chơi một loại nhạc cụ, tùy gia đình, tùy khả năng và năng khiếu các cháu đăng ký”.

Phát biểu ấy đánh dấu một bước chuyển quan trọng trong tư duy quản trị giáo dục: Thay vì chỉ dựa vào hệ thống công lập, giáo dục cần được tiếp sức từ cộng đồng, nơi nghệ sĩ, chuyên gia, nhà khoa học trở thành một phần của bài giảng.

Khi Tổng Bí thư tặng phòng học mô hình STEM cho học sinh

Còn nhớ cách đây ít lâu, tại điểm Trường THPT Tràm Chim, thị trấn Tràm Chim, huyện Tam Nông, Đồng Tháp, Tổng Bí thư Tô Lâm trao tặng 3 phòng thực hành giáo dục STEM trực tiếp cho Trường THPT Tràm Chim (huyện Tam Nông) và trao trực tuyến tới điểm Trường THPT Tân Hồng (huyện Tân Hồng) và Trường THPT Châu Thành 1 (huyện Châu Thành). Mô hình giáo dục STEM là mô hình dựa trên cách tiếp cận liên môn, giúp học sinh áp dụng các kiến thức khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học vào giải quyết một số vấn đề thực tiễn trong bối cảnh cụ thể. Từ năm học 2019-2020, tỉnh Đồng Tháp triển khai thí điểm mô hình Giáo dục STEM trong các trường THPT.

Tại Việt Nam, giáo dục STEM (Science – Technology – Engineering – Mathematics) bắt đầu được đưa vào từ năm 2010 qua các môn như: Công nghệ thông tin, Robotics. Tuy nhiên, mô hình này hiện đang tiến hóa thành STEAM, bổ sung yếu tố A – Art (Nghệ thuật) để cân bằng giữa tư duy lý trí và cảm xúc.

Một số trường tiêu biểu đã tiên phong đưa STEAM vào giảng dạy như: Trường THCS Alpha (Hà Nội): Lồng ghép mỹ thuật vào các bài toán logic. Trường THPT FPT: Dạy kỹ năng công nghệ số qua thiết kế sáng tạo. Trường Phổ thông liên cấp Olympia: Học sinh học lập trình kết hợp sân khấu hóa. Chương trình “STEAM for Vietnam”: Giảng dạy miễn phí kỹ năng công nghệ và nghệ thuật qua nền tảng trực tuyến.

Thực tế cho thấy, STEAM giúp học sinh phát triển toàn diện: Biết giải quyết vấn đề, biết làm việc nhóm và biết sáng tạo với tâm hồn.

Khi chuyên gia, nghệ sĩ Việt Nam bước lên bục giảng

Một số tỉnh như Quảng Trị, Bắc Giang, TP.HCM đã triển khai mô hình “trường học hạnh phúc” trong đó các nghệ sĩ, đạo diễn, nhà báo, bác sĩ được mời đến giao lưu, dạy kỹ năng mềm, kể chuyện truyền cảm hứng. Học sinh được học qua talkshow, vẽ tranh tường, dựng kịch ngắn…

Tại TP.HCM và Hà Nội, Viện Goethe phối hợp với các nghệ sĩ đương đại tổ chức lớp học nghệ thuật tại trường học phổ thông. Trẻ em học cách cảm nhận và phản ánh cuộc sống qua nhiếp ảnh, âm thanh, hội họa.

Đây là mô hình gần giống với “Artists in Schools” ở Anh – nơi nghệ sĩ không chỉ trình diễn, mà đồng hành cùng giáo viên để tạo ra các tiết học truyền cảm hứng. Tổ chức Creativity, Culture and Education (CCE) của Anh đi xa hơn nữa. Họ tạo ra khái niệm “Creative Partnerships”, mời nghệ sĩ làm việc dài hạn với giáo viên để thiết kế giáo án sáng tạo, từ toán học cho tới lịch sử. Mô hình này được triển khai ở hơn 2.500 trường, tiếp cận hơn 1 triệu học sinh.

Ở Vương quốc Anh, mô hình Artists in Schools cho phép mời trực tiếp các nghệ sĩ chuyên nghiệp vào giảng dạy tại trường học. Không ít trường vùng khó mời họa sĩ tranh cổ động, nhạc công dân gian, thậm chí biên đạo múa dân tộc về dạy học sinh thông qua trải nghiệm nghệ thuật.

Từ năm 2019, UNESCO cùng Bộ Giáo dục và Đào tạo triển khai các khóa tập huấn STEAM cho giáo viên tiểu học tại miền núi, giúp họ kết hợp nghệ thuật dân gian với kiến thức khoa học. Ví dụ: Dạy học sinh dân tộc Tày cách vẽ họa tiết thổ cẩm song song với học Hình học, một hình thức học STEAM giàu bản sắc.

Bài học từ quốc tế - Việt Nam cần đi xa hơn nữa

Tại Singapore, chương trình ALP (Applied Learning Programme) mời chuyên gia công nghệ, kỹ sư, nhà khoa học đến giảng dạy các chuyên đề về môi trường, y tế, lập trình, tài chính… Chuyên gia không phải thay giáo viên, mà bổ sung vai trò người hướng dẫn thực tiễn. Tại Singapore, từ bậc THCS đã áp dụng chương trình Applied Learning Programme (ALP) – mời chuyên gia từ doanh nghiệp, viện nghiên cứu tới giảng dạy các tiết học thực hành (môi trường, công nghệ, tài chính…).

Chương trình khuyến khích học sinh “học thông qua làm thật”, có người trong ngành dẫn dắt. Đây là mô hình hiệu quả giúp kết nối giáo dục với thị trường lao động.

Tại Anh, tổ chức CCE và mô hình Creative Partnerships đưa nghệ sĩ vào lớp học. Theo đánh giá của OECD, chương trình này giúp tăng 11–16% chỉ số sáng tạo và hợp tác ở học sinh.

Nếu muốn biến lời chỉ đạo của Tổng Bí thư thành hiện thực, Việt Nam cần: Ban hành hướng dẫn tuyển chọn, hợp đồng chuyên gia, nghệ sĩ vào trường học, với vai trò hỗ trợ giáo viên. Có quỹ tài chính linh hoạt từ xã hội hóa để chi trả chi phí mời chuyên gia. Thiết kế chương trình học mở, tích hợp STEAM, kỹ năng mềm, định hướng học sinh chủ động, sáng tạo và nhân văn.

Lời của Tổng Bí thư Tô Lâm không chỉ là định hướng hành chính, mà là một tầm nhìn sâu sắc về nền giáo dục mở, sáng tạo, toàn diện.

Khi lớp học mời được ca sĩ đến dạy nhạc, vận động viên dạy thể dục, họa sĩ dạy vẽ, và nhà khoa học cùng học trò thí nghiệm… thì học sinh sẽ lớn lên không chỉ với điểm số, mà với niềm cảm hứng sống và khả năng hội nhập với thế giới.

Giáo dục không thể dừng lại ở bài kiểm tra. Đã đến lúc xã hội bước lên bục giảng, cùng thầy cô dựng nên một thế hệ Việt Nam sánh vai cùng bè bạn năm châu.

Lời của Tổng Bí thư Tô Lâm không đơn thuần là “ý tưởng cải cách giáo dục”, mà là mệnh lệnh chính trị mang tính chiến lược, xác lập rõ ràng: Giáo dục phải mở. Mở về thời gian, học hai buổi. Mở về nội dung, học thêm kỹ năng sống. Mở về nguồn lực, học từ ca sĩ, họa sĩ, vận động viên. Mở về mục tiêu, để mỗi đứa trẻ đều biết phát triển khả năng và cảm xúc cá nhân.

Khi đó, chúng ta mới thật sự tiến tới một nền giáo dục hiện đại, linh hoạt, nhân văn, đúng như khát vọng mà Đảng, Nhà nước và nhân dân đang đặt trọn vào thế hệ tương lai.