Tiêu thụ lúa, gạo cho nông dân: Tìm thị trường mới

Từ cuối năm 2018 đến nay, giá lúa gạo giảm sâu, nguyên nhân của tình trạng này là gì, thưa ông?

Theo ước tính, sản lượng lúa vụ đông xuân ở Đồng bằng sông Cửu Long hàng năm vào khoảng 10-11 triệu tấn. Thời điểm đầu năm, DN xuất khẩu (XK) và khách nước ngoài chưa đặt hàng mua, dẫn đến các DN trong nước bị ứ đọng không có đầu ra và không thu mua lúa của dân. Trong khi đó, bà con nông dân cũng muốn bán để có tiền chi tiêu. Nông dân cần tiền mà lúa bán không được thì dẫn đến hạ giá.

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc mới đây đã yêu cầu Bộ Tài chính chỉ đạo mua sớm 200.000 tấn gạo và 80.000 tấn thóc. Giải pháp này liệu có giúp giá lúa gạo tại Đồng bằng sông Cửu Long tăng lên không thưa ông?

Theo tôi đánh giá, đây chỉ là giải pháp tình thế giữ cho giá lúa ổn định và không giảm thêm nữa chứ không thể tăng giá lúa gạo thời điểm hiện nay. Vấn đề cốt lõi là DN bán được thì họ mới thu mua lúa cho nông dân.

Ông nhận định gì về thông tin Trung Quốc làm khó khiến lúa gạo của Việt Nam xuống giá?

Thực tế, Trung Quốc không làm khó cho XK gạo của Việt Nam. Trước đây, chúng ta chủ yếu XK tiểu ngạch, nhưng hiện nay họ chuyển hướng sang XK chính ngạch. Do đó, Trung Quốc đã sang kiểm tra các DN XK gạo của Việt Nam đủ tiêu chuẩn thì mới được bán sang thị trường này. Bên cạnh đó, đây là một thị trường lớn, nhu cầu sử dụng gạo rất nhiều. Do đó, họ không chỉ nhập khẩu gạo của Việt Nam mà còn của nhiều thị trường khác.

Cũng như các loại nông sản thanh long, dưa hấu… khi Việt Nam bị ùn ứ trong tiêu thụ, họ cũng có động thái thu mua chậm chứ không phải không thu mua. Và theo quy luật vòng tròn, thu mua chậm khiến hàng hóa bị ứ đọng, giá giảm và người nông dân chịu thiệt hại nhiều nhất.

Bộ Công Thương và Hiệp hội Lương thực Việt Nam đã nhận định năm 2019, XK gạo không đơn giản. Ý kiến của ông về vấn đề này như thế nào?

Năm 2018, ngành lúa gạo dường như đã khởi sắc với sự gia tăng cả về giá cả và chất lượng. Tuy nhiên, một cuộc cạnh tranh khốc liệt hơn sẽ diễn ra vào năm 2019 khi các quốc gia thu mua lớn có xu hướng giảm nhập khẩu, tiến tới tự chủ nguồn lương thực, trong khi đó các quốc gia XK gạo tăng cường xuất ra thị trường.

Trước đây chỉ có Việt Nam, Thái Lan, Ấn Độ sản xuất và XK gạo, nhưng hiện nay Campuchia, Bangladesh cũng sản xuất và XK lúa gạo. Thị trường Myanmar trước đây giữ vị trí nhất, nhì trong sản xuất lúa gạo, sau thời gian sụt giảm cũng bắt đầu phục hồi.

Trung bình hàng năm Việt Nam XK khoảng 5-6 triệu tấn gạo. Dự kiến năm 2019, XK gạo cũng sẽ đạt con số này. Tuy nhiên, giá gạo mỗi thời điểm một khác. Năm 2018, giá gạo XK tăng mạnh, từ 452USD/tấn (năm 2017) lên 502 USD/tấn, nhưng trong năm 2019, giá gạo XK khó đạt được con số này vì phía khách hàng nhập khẩu có thêm nhiều nguồn để lựa chọn. Khách hàng nước ngoài cũng tính toán, cân nhắc để có thể mua được mức giá rẻ nhất từ Việt Nam. Đây là bài toán cạnh tranh cung - cầu trên thị trường lúa gạo thế giới.

Giải pháp lâu dài cho ngành lúa gạo nói chung và DN XK gạo Việt Nam nói riêng là gì thưa ông?

Để thị trường lúa gạo của Việt Nam phát triển ổn định, XK bền vững thì các DN lúa gạo Việt Nam phải đa dạng hóa thị trường XK. Đồng thời, cần tăng chất lượng lúa gạo và nâng cao uy tín trên thị trường lúa gạo thế giới. Đây cũng là giải pháp quan trọng để có thể XK sang các thị trường khó tính như: Đông Bắc Á, Tây Âu. Về lâu dài, các DN phải tìm được đầu ra ổn định, đa dạng hóa thị trường và có kết nối chuỗi sản xuất giữa người nông dân với DN.

Xin cảm ơn ông!