Thuốc lá thế hệ mới: Thí điểm để có cơ sở đánh giá toàn diện

Các chuyên gia cho rằng, thí điểm quản lý thuốc lá thế hệ mới là cơ sở quan trọng cho công tác đánh giá toàn diện, tạo cơ sở để ban hành khung pháp lý hoàn thiện giúp việc kiểm soát mặt hàng này chặt chẽ.

Thí điểm để có luật làm công cụ chống buôn lậu, bảo vệ sức khỏe người dùng

Theo thống kê, năm 2021, mặc dù dịch bệnh, Cục Quản lý Thị trường TP.Hồ Chí Minh vẫn phát hiện, thu giữ và xử lý hơn 3.500 đơn vị sản phẩm các mặt hàng liên quan đến thuốc lá điện tử, có giá trị khoảng 680 triệu, xử phạt hơn 330 triệu. Riêng 7 tháng đầu năm 2022, Cục Quản lý Thị trường TP. Hồ Chí Minh đã thu giữ 940 đơn vị, trị giá khoảng 250 triệu, xử phạt hơn 100 triệu.

Do chưa có quy định rõ ràng về thuốc lá thế hệ mới, nên việc xử lý vi phạm liên quan đến hoạt động mua bán bất hợp pháp chỉ dừng lại ở việc xử phạt hành chính, thiếu tính răn đe. Nghịch lý nằm ở chỗ, tại Việt Nam, thuốc lá là ngành hàng kinh doanh hợp pháp, được kiểm soát bởi Luật phòng chống tác hại thuốc lá và theo định nghĩa, thì không chỉ có thuốc lá điếu thông thường, mà mọi sản phẩm thuốc lá có mặt trên thị trường đều cần được kiểm soát dưới luật.

Nhiều cấp bộ, ngành liên quan, chuyên gia y tế đầu ngành cũng như đại biểu quốc hội và người hút thuốc đều tán thành việc cần có cơ sở pháp lý quản lý thuốc lá thế hệ mới. Biện pháp thí điểm kinh doanh do Bộ Công Thương đề xuất sau khi thống nhất cùng các bộ ngành được đánh giá sẽ góp phần ngăn chặn tình trạng buôn lậu và những tác động ngoại ý và là cơ sở để đưa ra đánh giá khách quan, toàn diện về mức độ giảm tác hại của các sản phẩm này so với thuốc lá điếu, vốn là sản phẩm thuốc lá độc hại nhất cần được sớm thay thế.

Trả lời phỏng vấn Báo Lao động, TS.BS Nguyễn Hải Công, Chủ nhiệm Khoa Lao và bệnh phổi, Bệnh viện Quân y 175, đề nghị rằng thay vì buông lỏng như hiện nay, nếu quản lý tốt, thuốc lá thế hệ mới sẽ là một lựa chọn thay thế cho những người không thể bỏ được thuốc lá muốn chuyển đổi sang sản phẩm ít độc hại hơn thuốc lá điếu. Các chuyên gia khác cũng cho rằng, khi đặt thuốc lá thế hệ mới dưới sự kiểm soát chặt chẽ thì Nhà nước sẽ cung cấp cho người hút thuốc điếu thêm giải pháp ít tác hại hơn.

Đủ cơ sở để áp dụng thí điểm ngay đối với thuốc lá thế hệ mới

Trả lời phỏng vấn Truyền hình Hà Nội, luật sư Nguyễn Thanh Hà, Chủ tịch SB Law cho rằng, việc những người hút thuốc lá đốt cháy ảnh hưởng đến sức khỏe đang có nhu cầu được chuyển đổi, tiếp cận những sản phẩm thay thế đỡ hại hơn, trong đó có thuốc lá thế hệ mới là hoàn toàn phù hợp với quy định của các công ước quốc tế và Hiến pháp Việt Nam bao gồm Luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Từ góc độ khoa học và quyền lợi của người tiêu dùng, nhất là người bệnh chưa cai được thuốc lá, PGS.TS.BS Trần Văn Ngọc - Phó Chủ tịch Hội Phổi Việt Nam, Chủ tịch Liên chi hội Hô hấp TP.Hồ Chí Minh cho rằng, cần tư vấn cho những người bệnh chuyển đổi càng sớm càng tốt. “Nếu biết được thuốc lá thế hệ mới giúp giảm tác hại mà không thể cung cấp cho bệnh nhân, thì đó là lỗi của người thầy thuốc”, PGS. Ngọc phát biểu tại Tọa đàm “Xu hướng tiếp cận giải pháp giảm tác hại thuốc lá tại Việt Nam” do báo VietnamPlus phối hợp với Tổng hội Y học Việt Nam tổ chức vào tháng 8 vừa qua.

Được biết, nghiên cứu của FDA Hoa Kỳ cho thấy, so với việc hút thuốc lá điếu, việc chuyển sang sử dụng thuốc lá làm nóng có thể làm giảm từ 80-98% hàm lượng các chất độc chính.

Với những sản phẩm trực tiếp ảnh hưởng tới sức khoẻ con người như thuốc lá, việc quản lý là điều không thể trì hoãn. Các chuyên gia cho rằng, thời điểm tốt nhất cho việc quản lý là kể từ chỉ đạo đầu tiên của Chính phủ năm 2017, khi thuốc lá thế hệ mới mới xuất hiện trên thị trường chợ đen và chưa kịp “làm mưa làm gió”.

Đến nay, xét ở khía cạnh mức độ sẵn sàng về năng lực quản lý của các bộ ban ngành, Luật Phòng chống tác hại thuốc lá hiện hành, mức độ tham gia và đóng góp ý kiến của đại diện các bộ trong suốt nhiều năm qua, đều cho thấy việc triển khai quản lý đối với mặt hàng này là hoàn toàn khả thi. Chính vì thế, hình thức thí điểm như đề xuất của Bộ Công Thương là phương án an toàn, vừa đáp ứng nhu cầu thực tiễn của xã hội, tạo tiền đề vững chắc cho giai đoạn đưa sản phẩm này vào quản lý lâu dài cũng như ứng phó trước những sản phẩm thuốc lá mới thâm nhập vào thị trường trong tương lai.