Tâm tư ở xứ người trong cuốn sách “Hành trình của một di dân”

Tác giả cuốn sách “Hành trình của một di dân” - ông Bùi Quang Đạt đã 74 tuổi, sách có 144 trang do Nhà xuất bản Hội nhà văn và Công ty Hạnh Ngộ xuất bản trong tháng 2.2023. Tác giả là người gốc Hà Nội nhưng cùng gia đình sống ở Sài Gòn từ trước năm 1954. Đến năm 1974, ông được học bổng sang Pháp học và hoàn thành luận án tiến sĩ ngành kinh tế. Khi gia đình lập nghiệp ở Mỹ, ông tiếp tục học và nhận thêm bằng tiến sĩ tại Đại học John Hopkins.

Bùi Quang Đạt từng làm tư vấn cho các tổ chức quốc tế, Liên hiệp quốc, Ngân hàng Phát triển Á châu, Ngân hàng Thế giới và các quốc gia ở châu Á, Nam Mỹ, châu Phi, lập nhiều bản phúc trình và khảo luận các vấn đề phát triển kinh tế ở các nước chậm phát triển, tham gia giảng dạy môn kinh tế - tài chính trong các trường Đại học ở châu Phi, Bắc Mỹ.

Có lần được cử sang Lào làm tư vấn kỹ thuật cho Chính phủ Lào, ông rất thú vị nghe các cán bộ cao cấp ở đây nói được tiếng Việt vì hầu hết họ tốt nghiệp từ trường Nguyễn Ái Quốc - Hà Nội.

Sau khi Việt Nam thống nhất, Bùi Quang Đạt không nhớ số lần mình đã trở về thăm quê hương, vợ ông cũng là một thành viên trong đoàn thiện nguyện của Mỹ trong đó có các bác sĩ là Việt kiều và cả người Mỹ khám chữa bệnh cho người nghèo ở vùng sâu, vùng xa miền Tây Nam Bộ.

Lập nghiệp trái với ước mơ là nhà văn nhưng cốt cách của một văn sĩ vẫn ẩn náu trong Bùi Quang Đạt. Tuy là chuyên gia tài chính quốc tế trải dài bước lữ hành trên khắp các lãnh thổ châu Âu, châu Á, Bờ biển Ngà (Cote d’Lvoire), Mã Đảo, Libe’ria, Mali, Monrovia, Timbuktu, Bamako, Niger, Cộng hòa Zaire, Kenya, đảo Seychelles-Commores-Mauritius… Đến đâu, tiếp xúc với những người từ thượng lưu cho đến người bình dân, ông ghi nhớ tất cả các chi tiết, đặc biệt là văn hóa mỗi bản địa có nét truyền thống riêng.

Những chuyến về Việt Nam, ông cũng quan sát và tìm hiểu về sự tăng trưởng kinh tế từ những thông tin báo chí kể cả những lần ngồi sau tay lái xe ôm, xâu lại chuỗi kỷ niệm viết cuốn bút ký “Đường cái quan” do Nhà xuất bản văn hóa Phương Nam ấn hành năm 2010.

Đến tuổi hưu trí, Bùi Quang Đạt nghĩ đơn giản là được an yên với cháu nội ở nhà, nhưng rồi đến năm 2019, nước Mỹ cũng như nhiều nước khác đã chìm vào dịch covid-19. Bạn bè lo lắng điện thoại hỏi thăm xem ông và gia đình có an toàn không thì nghe ông cằn nhằn vì dịch bệnh không về được Việt Nam, ở Mỹ cũng không được ra khỏi nhà. Trong tình cảnh buồn so ấy, Bùi Quang Đạt ôn lại những lần dung dăng dung dẻ đây đó khi có cơ hội gặp ai là trò chuyện thân mật, thế là lại gõ bàn phím và hoàn thành cuốn “Hành trình của một di dân”.

Vốn là một tư vấn kỹ thuật cho chương trình điều chỉnh cơ cấu SAP (Structural Adjustment Program) do Ngân Hàng thế giới và Quỹ tiền tệ thế giới triển khai cho nên chuyện gì cũng xoay quanh kinh tế, những câu chuyện của Bùi Quang Đạt kể không chỉ người Việt Nam mà có cả người Tây Ban Nha, Ấn Độ, Trung Quốc, châu Phi… họ cũng là di dân như ông, mỗi người cách nhìn khác về kinh tế tự do ở Mỹ liên quan đến việc làm ăn của những người nhập cư.

Vấn đề người từ các nước nhập cư ở Mỹ diễn ra từ hàng trăm năm trước đủ các ngành nghề, giới tính, tuổi tác biến nước này thành quốc gia đa sắc tộc. Trong sách dẫn số liệu: “Thời điểm hiện tại, sau những làn sóng di dân trong quá khứ, với dân số khoảng 320 triệu, 60% dân Mỹ là người gốc châu Âu thuộc chủng tộc “Trắng”, 18% gốc Nam Mỹ thuộc sắc tộc “Hispanic”, 13% gốc châu Phi thuộc chủng tộc “Đen”, 6% gốc châu Á, thuộc chủng tộc “Vàng” và số còn lại bao gồm người “da đỏ” và những người thổ dân tại Alaska, Hawaii, Guam 2 . Kể từ khi còn là thuộc địa của Anh quốc, Hoa Kỳ đã thu hút những làn sóng di cư liên tiếp từ nhiều nơi trên thế giới, bắt đầu từ những nô lệ - những di dân “bắt buộc” gốc châu Phi vào thế kỷ 17, tới người gốc châu Âu trong những thế kỷ 18, 19, và 20. Làn sóng di dân của người Nam Mỹ và người châu Á chỉ bắt đầu gia tăng khi hạn ngạch nhập cư được nới rộng vào năm 1965…”.

Tác giả “Hành trình của một di dân” đã viết chia ra từng chương, mục Sinh - Lão -Bệnh - Tử, nói rõ người nhập cư phải đối mặt với các vấn đề mưu sinh ở nước Mỹ ra sao?

Trong mục “Sinh”, tác giả có đoạn viết: “…Cuộc sống được đánh giá bởi kết quả thực tế tạo ra, và muốn biết một ý tưởng đúng hay sai thì phải dựa trên kết quả thực nghiệm chứ không phải chỉ dựa trên luận lý viển vông. Người Mỹ sống theo tinh thần thực dụng, nên đa số tích lũy của cải, trong khi phần đông người Việt lại theo nguyên lý “tri túc, bất tranh” (biết thế nào là đủ, không tranh giành) của Đạo Giáo, cũng như giáo lý vô thường của Phật Giáo…”

Thực tế “Cả thế giới biết đến Hoa Kỳ như cái nôi của chủ nghĩa tư bản, thì Angelina Jolie, Brad Pitt, Whitney Houston… cũng là những tên tuổi quen thuộc khắp toàn cầu, cũng tương tự như các nhãn hiệu thương mại “Mc Donald’s”, “Kentucky Fried Chicken”, “Coca Cola”, “Pepsi Cola”… Tên các ngôi sao và sản phẩm trên, cũng như cụm từ “phong cách sống theo lối Mỹ” (the American Way of life) đã thể hiện quy mô rộng lớn của “quyền lực mềm” của Hoa Kỳ Khác với những cường quốc Âu châu của thế kỷ 19 đã dùng “quyền lực cứng", nghĩa là lực lượng quân sự, sự ép buộc và đe dọa, để tạo uy thế trên thế giới; thế lực và ảnh hưởng toàn cầu của Hoa Kỳ đã được xây dựng qua “quyền lực mềm.” Quyền lực mềm là "khả năng có được những gì mình muốn thông qua sự hấp dẫn hơn là thông qua sự ép buộc". Quyền lực mềm của một quốc gia dựa trên những nguồn lực như nền văn hóa, các giá trị xã hội, và chính sách đối ngoại”.

Giám đốc Nhà xuất bản Hội nhà văn tặng hoa tác giả Bùi Quang Đạt

Nếu người đọc chưa từng trải nghiệm đời sống ở nước ngoài sẽ nhận ra nhiều điều thú vị trong cuốn sách này sẽ có thêm suy nghĩ và lựa chọn trong cung cách tham gia thương trường dù người đó là đại chủ hay tiểu chủ doanh nghiệp.

Là một chuyên gia kinh tế, đọc sách nhiều, yêu nghệ thuật và quan sát ngóc ngách trong cuộc sống nên phong cách viết của Bùi Quang Đạt không thiếu những câu chuyện hóm hỉnh.

Bẵng đi một con giáp, năm nay Bùi Quang Đạt gặp lại bạn đọc ở quê nhà với “Hành trình của một di dân” vẫn giữ nguyên phong thái một tri thức nhưng lãng mạn, với một chút ngông của kẻ sĩ Bắc Hà, một chút lãng tử của gã yêu văn thơ, một chút hào hoa của chàng công tử gốc Hà Nội được thể hiện rõ trong các tập bút ký của ông trước đây. Cuốn “Hành trình của một di dân” được ra đời ở tuổi 74, Bùi Quang Đạt vẫn sáng suốt, trung thực và hóm hỉnh, có những câu chuyện không thể nhịn được cười, rất dễ thương với cách thể hiện trong tác phẩm.

Đọc “Hành trình của một di dân” để hiểu thêm về những vui buồn của người sống và làm việc ở Mỹ, cũng như tham khảo thêm nhiều kiến thức trải nghiệm về xã hội, kinh tế, thương mại bổ ích. Với 11 chương trong cuốn sách, Bùi Quang Đạt mở đầu nội dung tập bút ký với câu thơ của Hoàng đế Trần Thái Tông: “Vĩnh vi lãng đãng phong trần khách, nhật viễn gia hương vạn lý trình” (Lãng đãng phong trần thân đất khách/Xa quê ngày tháng mãi lênh đênh) ngắn gọn nhưng chuyển tải bao tâm sự của một người gần hết đời người là lữ khách không vô tư ở miền đất bên kia địa cầu.