Sở hữu trí tuệ trong EVFTA: Tiền đề để bảo vệ thương hiệu

Hội nghị nằm trong chuỗi sự kiện phổ biến và lấy ý kiến rộng rãi về Hiệp định EVFTA trước khi Hiệp định được Chính phủ làm các thủ tục phê chuẩn theo luật định. Hội nghị được kỳ vọng sẽ đem lại nhiều thông tin và kiến thức hữu ích cho các cơ quan quản lý địa phương, cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ và các doanh nghiệp (DN) kinh doanh những mặt hàng có chỉ dẫn địa lý được bảo hộ, hiệp hội ngành hàng. Từ đó góp phần thúc đẩy quá trình phê chuẩn và thực hiện hiệu quả Hiệp định EVFTA trong thời gian sắp tới.

Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh phát biểu tại hội nghị

Khẳng định thương hiệu tại thị trường EU

Ngày 30/6/2019, việc ký kết Hiệp định EVFTA đã chính thức đi vào lịch sử trong mối quan hệ giữa Việt Nam và EU. Đặc biệt, Việt Nam là nước thứ hai trong ASEAN và là nước đang phát triển đầu tiên trong khu vực ký kết FTA với EU. Đây là kết quả của chặng đường dài, thể hiện các bước tiến lớn để đưa Việt Nam từ một nước đi sau, lần đầu tiên vươn lên thuộc nhóm nước đi đầu trong khu vực trong tiến trình chủ động hội nhập kinh tế quốc tế.

Thực vậy, EVFTA là một hiệp định dự kiến có nhiều đóng góp tích cực cho tăng trưởng xuất khẩu cũng như quá trình đa dạng hóa thị trường và mặt hàng xuất khẩu cho Việt Nam. Với EVFTA, ngay khi Hiệp định có hiệu lực, 85,6% số mặt hàng, tương đương 70,3% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang EU sẽ được hưởng thuế 0%. Sau 7 năm, 99,2% số mặt hàng sẽ được hưởng thuế 0%, tương đương 99,7% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam.

Tuy nhiên theo Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh, bước ký kết Hiệp định mới chỉ là khởi đầu cho một chặng đường mới. “Vẫn còn rất nhiều việc phải làm để có thể đem lại lợi ích thiết thực cho người dân và DN hai bên”- Bộ trưởng Trần Tuấn Anh nhấn mạnh.

Bộ trưởng Trần Tuấn Anh cho rằng, vẫn còn rất nhiều việc phải làm để Hiệp định EVFTA có thể đem lại lợi ích thiết thực cho người dân và DN hai bên

Ngoài ra, theo Bộ trưởng Bộ Công Thương, những hiệp định thương mại tự do thế hệ mới thì phạm vi không chỉ dừng ở các cam kết mở của thị trường hàng hóa, ngoài ra còn có vấn đề SHTT. Đây là một nội dung mới chỉ xuất hiện trong một số ít FTA mà Việt Nam tham gia, trong đó có Hiệp định EVFTA.

“Trong xu thế hội nhập sâu rộng như hiện nay, hệ thống SHTT là cơ sở, tiền đề để một quốc gia kiểm soát các hoạt động kinh doanh và bảo vệ thương hiệu; từ đó giúp thu hút đầu tư của các công ty đa quốc gia, tăng cơ hội tiếp cận với các công nghệ tiên tiến, tạo môi trường, cũng như hành lang pháp lý vững chắc để các cá nhân, tổ chức yên tâm phát triển ý tưởng sáng tạo, đưa ra thị trường những sản phẩm chất lượng, có tính ứng dụng cao.” – Bộ trưởng Trần Tuấn Anh nhấn mạnh.

Cũng theo Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Chu Ngọc Anh, Hiệp định EVFTA không chỉ bảo đảm quyền đối với các chỉ dẫn địa lý cho nông sản của Việt Nam, vốn đã có mặt tại thị trường EU từ lâu như nước mắm Phú Quốc, cà phê Buôn Mê Thuột, mà còn mở ra cơ hội tiếp cận thị trường cho các sản phẩm đặc sản khác như trà Mộc Châu, trà Tân Cương, vải Thanh Hà, vải Lục Ngạn…

Theo cam kết về SHTT trong EVFTA, Việt Nam cam kết sẽ bảo hộ trên 169 chỉ dẫn địa lý của EU, chủ yếu về rượu và thực phẩm. Còn EU cam kết bảo hộ 39 chỉ dẫn địa lý của Việt Nam. Ông Lương Hoàng Thái – Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương) – cho rằng, chính việc cam kết SHTT sẽ tạo điều kiện cho một số sản phẩm đặc trưng của Việt Nam xây dựng và khẳng dịnh thương hiệu của mình tại thị trường EU.

Thách thức sửa đổi pháp luật

Với mức độ cam kết khá cao về lĩnh vực SHTT, người đứng đầu Bộ Công Thương cho rằng, dự kiến Hiệp định EVFTA sẽ tạo ra những thách thức không nhỏ về sửa đổi pháp luật trong nước.

Thực tế, Việt Nam đã có Chương trình hành động và bước đi kịp thời khi triển khai việc thực thi một loạt FTA khác và CPTPP. Đặc biệt mới đây, Quốc hội đã phê duyệt Luật nội dung sửa đổi Luật SHTT. Đây chính là bước đi trong cam kết hội nhập của Việt Nam.“Nếu cơ quan chức năng không kịp thời xây dựng Chương trình hành động và tổ chức triển khai các Chương trình hành động, nhất là liên quan đến khuôn khổ pháp lý trong việc thực thi cam kết hội nhập, thì chúng ta sẽ trở thành đối tượng của trừng phạt thương mại nếu không thực thi cao nhất.” – Bộ trưởng Trần Tuấn Anh nhấn mạnh, và đề nghị: các cơ quan quản lý nhà nước phải vào cuộc trước tiên để tạo nền tảng, thực thi nghiêm túc thông qua hội nhập và cam kết hội nhập.

Đánh giá về cam kết SHTT trong Hiệp định EVFTA, Bộ trưởng Chu Ngọc Anh cho rằng, nhìn chung, đa số các cam kết về SHTT là phù hợp với pháp luật Việt Nam.

Tuy nhiên, EVFTA cũng đặt ra một số tiêu chuẩn cao hơn pháp luật Việt Nam, trong đó có thể kể đến như bảo hộ 169 chỉ dẫn địa lý của EU với mức độ bảo hộ cao như mức độ mà pháp luật Việt Nam đang bảo hộ cho chỉ dẫn địa lý đối với rượu vang và rượu mạnh; hoặc gia nhập Thỏa ước La Hay về đăng ký quốc tế kiểu dáng công nghiệp trong vòng 2 năm kể từ khi Hiệp định này có hiệu lực…

Do đó, theo ông Chu Ngọc Anh, cùng với việc tích cực chuẩn bị hồ sơ để trình Quốc hội phê chuẩn Hiệp định EVFTA, Việt Nam đã và đang có những sự chuẩn bị kỹ lưỡng để đảm bảo thi hành đầy đủ và hiệu quả các cam kết này.

“Việc chống xâm phạm quyền SHTT nghiêm minh hơn có thể khiến DN của Việt Nam nếu không nhận thức rõ nguy cơ, sẽ phải chịu gánh nặng đối với các thủ tục kiểm soát (ví dụ như kiểm soát tại biên giới), đặc biệt là khi bị rơi vào tranh chấp, kiện tụng” – Bộ trưởng Chu Ngọc Anh khuyến cáo.

Đồng tình với quan điểm, ông Trần Hữu Linh – Tổng cục trưởng Tổng cục Quản lý thị trường chia sẻ, rà soát pháp luật mới chỉ là bước đi đầu tiên. Một trong những nội dung quan trọng tiếp theo là phải rà soát, đánh giá việc thực thi không chỉ là ở hiện trạng thực thi quyền SHTT mà là cả ở năng lực trong tương lai về thực thi các cam kết để có những điều chỉnh phù hợp.

“Dưới góc độ cơ quan thực thi, để cải thiện công tác thực thi quyền SHTT trong bối cảnh Hiệp định EVFTA có hiệu lực, trong thời gian tới cần xây dựng Chiến lược quốc gia về SHTT và thực thi quyền SHTT, bởi hiện Việt Nam chưa có hành động thống nhất ở phạm vi quốc gia về bảo hộ và thực thi quyền SHTT. Bên cạnh đó, cần nâng cao năng lực chuyên môn về SHTT và năng lực thực thi công vụ cho các cơ quan, lực lượng chức năng…” – ông Trần Hữu Linh cho biết thêm.

Đại diện phía DN, bà Nguyễn Thị Thu Trang – Giám đốc Trung tâm WTO và hội nhập (Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam) – cũng đề xuất, cơ quan Nhà nước lựa chọn phương án tăng minh bạch trogn quy trình, lựa chọn phương án có lợi cho nhóm sử dụng sản phẩm được bảo hộ quyền và tận dụng tối đa các quyền/ngoại lệ cho phép hạn chế quyền của chủ thể quyền vì lợi ích cộng đồng.

“Còn đối với DN, nhóm DN chủ quyền và đại diện SHTT cần tham gia vào quá trình nội luật hóa, hợp tác để giảm vi phạm quyền SHTT. Nhóm DN sử dụng sản phẩm được bảo hộ cân chủ động hơn nữa tăng cường nhận thức về các nghĩa vụ và các quyền” – bà Nguyễn Thị Thu Trang nhấn mạnh.

Được biết, Bộ Khoa học và Công nghệ đã hoàn thiện đề nghị xây dựng Luật sửa đổi Luật Sở hữu trí tuệ dự kiến trình Chính phủ trong tháng 10 tới.