Ngập lụt ở ngoại thành Hà Nội: Bộ Nông nghiệp nhận định nguyên nhân

Thủy điện xả lũ không là nguyên nhân gây ra ngập lụt ở ngoại thành Hà Nội

Một tuần qua, cùng với các xã ven sông Tích, sông Bùi, thuộc địa bàn huyện Quốc Oai, Thạch Thất… thì 11 xã thuộc địa phận huyện Chương Mỹ (TP. Hà Nội) cũng bị ngập sâu trong nước. Nhiều ý kiến đặt vấn đề, mưa lớn kèm theo xả lũ hồ thuỷ điện Hoà Bình, Sơn La?

Về việc này, ông Phạm Đức Luận - Cục trưởng Cục Quản lý Đê điều và Phòng chống thiên tai (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) – khẳng định, việc điều tiết vận hành mở các cửa xả đáy của các hồ thuỷ điện Hòa Bình, Sơn La không liên quan đến việc ngập lụt ở các khu vực ven sông Tích, sông Bùi thuộc các huyện Thạch Thất, Quốc Oai, Chương Mỹ của TP. Hà Nội.

Vì dòng chảy sau theo các hồ thủy điện theo sông Đà chảy về sông Hồng và đổ ra biển tại cửa Ba Lạt; không chảy vào sông Tích, sông Bùi, sông Đáy. Cửa điều tiết lấy nước từ sông Hồng vào sông Tích tại Lương Phú (bao gồm cống lấy nước ở bờ sông và cống phòng lũ qua đê hữu Đà) và hệ thống công trình đầu mối Vân Cốc - đập Đáy (có nhiệm vụ chuyển lũ từ sông Hồng vào sông Đáy trong trường hợp đặc biệt) hiện đang đóng.

Nhận định nguyên nhân gây ngập lụt ở một số xã thuộc huyện Chương Mỹ, ông Phạm Đức Luận cho hay, từ ngày 22/7 đến nay khu vực Bắc Bộ xảy ra mưa lớn kéo dài, tổng lượng mưa tại tỉnh Hòa Bình và TP. Hà Nội lên đến 300 - 450mm, đặc biệt tại xã Xuân Mai, Chương Mỹ lên đến 743mm.

Do mưa lớn trong khu vực và lũ rừng ngang từ Hòa Bình đổ về làm mực nước sông Bùi, sông Tích lên rất nhanh; ngày 24/7, trong vòng chưa đầy 12 giờ lũ sông Bùi lên đến gần 2m; lũ sông Bùi đạt đỉnh lúc 14h/28/7 là 7,43m (trên báo động 3 là 43cm), lũ sông Tích đạt đỉnh lúc 13h ngày 24/7 là +8,33m (trên báo động 3 là 33cm).

Đồng thời, do mực nước sông Đáy ở mức cao (do mưa lớn nội tại lưu vực kéo dài nhiều ngày), khu vực nhập lưu từ sông Bùi vào sông Đáy có lòng dẫn co hẹp, vì vậy, việc tiêu thoát nước từ sông Bùi ra sông Đáy chậm, dẫn đến mực nước sông Tích, sông Bùi vượt mức báo động 3 dài ngày dẫn đến ngập lụt một số khu vực có địa hình trũng thấp phía bờ hữu sông Tích, sông Bùi,…

Liên quan đến việc UBND TP. Hà Nội lại phải có văn bản đề nghị Thủy điện Hòa Bình đóng 1 cửa xả lũ, ông Phạm Đức Luận nhận định, có thể việc thành phố Hà Nội đề nghị Thủy điện Hòa Bình đóng 01 cửa xả hồ Hòa Bình với mong muốn hạ thấp mực nước sông Hồng để tăng khả năng tiêu thoát nước từ sông Nhuệ ra sông Hồng. Ngoài ra, ngày 29/7/2024, UBND TP. Hà Nội cũng có văn bản gửi UBND tỉnh Hà Nam đề nghị phối hợp vận hành hệ thống các trạm bơm tiêu để giảm mực nước sông Đáy, sông Nhuệ nhằm tăng khả năng rút nước cho sông Bùi, sông Tích.

Hà Nội cần sẵn sàng kịch bản ứng phó

Hiện mực nước sông Tích, sông Bùi có xu thế giảm chậm, tuy nhiên vẫn ở mức cao, trên mức báo động 3, nên trong trường hợp những ngày tới mưa tiếp tục xảy ra trong khu vực sông Tích, sông Bùi và vùng núi phía Tây của tỉnh Hòa Bình như dự báo thì sẽ làm mực nước sông Tích, sông Bùi dâng cao.

Vì vậy, Hà Nội cần sẵn sàng cho kịch bản ứng phó với tình hình ngập lụt có thể còn tiếp tục kéo dài trong những ngày tới. Đặc biệt lưu ý, do mưa lớn và mực nước lũ cao, nhiều tuyến đê trên địa bàn Thành phố đã bị ngâm nước dài ngày, trong đó một số tuyến đê đã xảy ra sự cố.

“Chúng tôi đang rất lo ngại về an toàn của hệ thống đê điều trước diễn biến tình hình mưa lũ còn phức tạp trong những này tới. Nếu các địa phương không thực hiện nghiêm công tác tuần tra canh gác đê để kịp thời phát hiện và xử lý sớm các sự cố đê điều ngay từ giờ đầu thì nguy cơ xảy ra các sự cố gây mất an toàn đê là rất cao”, ông Phạm Đức Luận chia sẻ và cho biết, Cục đã tham mưu cho Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn có văn bản số 5427/BNN-ĐĐ ngày 29/7/2024, số 5218/BNN-ĐĐ ngày 22/7/2024 đề nghị các địa phương thực hiện nghiêm công tác tuần tra canh gác, bảo vệ đê điều khi có lũ và chủ động triển khai các biện pháp đảm bảo an toàn đê điều, ứng phó với mưa lũ.

Trong 15 năm trở lại đây, đã 3 lần nước tràn qua đê hữu Bùi gây ngập lụt cho nhiều xã của huyện Chương Mỹ. Lần đầu là vào tháng 10/2008, khi Hà Nội bị ngập lụt trên diện rộng. Lần thứ hai vào tháng 10/2017 và đợt ngập kéo dài hồi cuối tháng 7/2018.

Ông Phạm Đức Luận cho hay, do đặc thù của địa hình khu vực, một số xã phía bờ hữu sông Bùi của huyện Chương Mỹ có địa hình trũng, thấp, chịu tác động trực tiếp của lũ rừng ngang ở các khu vực núi cao thuộc địa bàn tỉnh Hòa Bình đổ về, nên khi xảy ra mưa lớn kéo dài ở khu vực phía Tây của Thành phố và khu vực đồi núi thuộc địa phận tỉnh Hòa Bình (như các đợt mưa lũ năm 2008, 2017, 2018 và những ngày vừa qua), lũ rừng ngang từ trên núi thuộc địa phận Hòa Bình theo các nhánh suối đổ về sông Bùi kết hợp với lũ từ sông Tích đổ dồn về sẽ làm lũ trên sông Bùi lên rất nhanh và gây ngập lụt các xã phía bờ hữu sông Bùi có địa hình trũng thấp. Đồng thời, mưa lũ những năm gần đây có diễn biến cực đoan, cường suất và lượng mưa ngày càng lớn.

Vì vậy, việc bị ngập lụt khi xảy ra mưa lũ lớn trong khu vực như những năm vừa qua là khó tránh khỏi. Trước những bất lợi về địa hình, mưa lũ diễn biến cực đoan, bất thường thì việc chủ động trong công tác phòng, chống thiên tai là hết sức cần thiết để giảm thiểu thiệt hại.

Về lâu dài, ông Phạm Đức Luận cho rằng, TP. Hà Nội cần có nghiên cứu, tính toán tổng thể và thực hiện nhiều biện pháp phòng, chống lũ sông Bùi, sông Tích, sông Đáy, lũ rừng ngang từ vùng núi Lương Sơn, Kim Bôi - tỉnh Hòa Bình đổ về để giảm thiểu ngập lụt, ổn định đời sống người dân trong khu vực. Trong đó, có thể kể đến một số giải pháp như: tu bổ, nâng cấp hệ thống đê điều; xây dựng, nâng cấp các trạm bơm tiêu, trục tiêu thoát lũ; cải tạo, nạo vét, khơi thông dòng chảy sông Bùi, sông Tích, nhất là khu vực sông Bùi để tăng khả năng thoát lũ ra sông Đáy;…

Đồng thời, đầu tư nâng cấp cơ sở hạ tầng cho các khu vực thường xuyên bị ngập lũ để nâng cao khả năng chống chịu, hạn thế thiệt hại, kết hợp sơ tán, di dời dân cư tại chỗ. Ngoài ra, cần nghiên cứu tổ chức sắp xếp lại sản xuất, bố trí lại dân cư cho phù hợp với đặc điểm địa hình, điều kiện tự nhiên, thích ứng với vùng thấp, trũng thường xuyên ngập úng, hạn chế thiệt hại do thiên tai gây ra.

Khi xảy ra mưa lũ, TP. Hà Nội cần có phương án vận hành hệ thống bơm tiêu phù hợp; trong đó cần sự phối hợp giữa Thành phố và các địa phương lân cận (như Hà Nam) để vận hành các công trình thủy lợi, các trạm bơm tiêu, cống qua đê để hạ thấp mực nước sông Đáy, sông Nhuệ nhằm tăng khả năng rút nước cho sông Bùi, sông Tích.