Nâng cao năng lực xuất khẩu các mặt hàng nông lâm sản

Hội thảo có sự tham dự của hơn 250 đại biểu. Các cán bộ, lãnh đạo đại diện Văn phòng Ban Chỉ đạo liên ngành hội nhập quốc tế về kinh tế, Cục Xúc tiến Thương mại, Vụ Thị trường Châu Á Châu Phi (Bộ Công Thương) đã tham dự và trình bày các chuyên đề về hội nhập kinh tế quốc tế, cơ hội và khả năng khai thác thị trường trong các hiệp định thương mại tự do nói riêng, cũng như vai trò của công tác thông tin tuyên truyền đối với người dân và doanh nghiệp để tận dụng lợi thế từ hội nhập...

Ông Nguyễn Sơn- Phó Chánh Văn phòng Ban Chỉ đạo liên ngành hội nhập quốc tế về kinh tế

Phát biểu khai mạc Hội thảo, ông Đinh Lâm Sáng- Phó Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Bắc Kạn- khẳng định tiến trình hội nhập kinh té quốc tế của Việt Nam đã có những bước tiến mạnh mẽ với việc tham gia các hiệp định thương mại song phương và đa phương, hàng hóa đã xuất hiện trên thị trường của hàng trăm quốc gia trong khu vực và thế giới. Tuy nhiên, khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp và hàng hóa Việt Nam vẫn thấp so với các nước khác.

Đặc biệt với tỉnh Bắc Kạn, ý thức được sự quan trọng của hội nhập kinh tế quốc tế đối với phát triển kinh tế xã hội, nên các cơ quan quản lý Nhà nước của tỉnh đang từng bước hoàn thiện chế chế kinh tế, nhất là các chính sách về phát triển ngành nông lâm sản là lợi thế của địa phương. Tỉnh đã ban hành nhiều Nghị quyết quan trọng nhằm đưa ra chính sách hỗ trợ, tăng cường cải cách hành chính nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh và xuất nhập khẩu hàng hóa, đồng thời tăng cường xúc tiến thương mại đầu tư trong và ngoài nước.

Tuy vậy, là một tỉnh miền núi nằm ở trung tâm nội địa vùng Đông Bắc Bắc Bộ, Bắc Kạn gặp nhiều khó khăn trong phát huy lợi thế của vùng, đặc biệt những khó khăn thách thức để phát triển hoạt động xuất khẩu hàng nông lâm sản do quy mô sản xuất thiếu đồng bộ, manh mún và chất lượng hàng hóa chưa cao… Thông qua Hội thảo này, tỉnh Bắc Kạn nói riêng và các tỉnh miền núi phía Bắc nói chung trao đổi tìm kiếm giải pháp, đề xuất chính sách phát triển nông lâm sản của địa phương.

Tại Hội thảo, ông Nguyễn Sơn- Phó Chánh Văn phòng Ban Chỉ đạo liên ngành hội nhập quốc tế về kinh tế- cho rằng, để phát huy và khai thác được cơ hội từ hội nhập kinh tế quốc tế, áp dụng thực tiễn tại các địa phương, tỉnh Bắc Kạn và các địa phương trong cả nước cần cụ thể hóa các chương trình hành động từ các Nghị quyết về hội nhập kinh tế quốc tế của Chính phủ.

Từ năm 2001 đến nay, cùng với chuyển biến của công tác hội nhập kinh tế khu vực và thế giới, Việt Nam đã ban hành 4 Nghị quyết quan trọng và đàm phán, ký kết, thực thi 12 hiệp định thương mại tự do (FTA) trong đó có các FTA thế hệ mới như Việt Nam- Liên minh Châu Âu, TPP. Xuất phát từ quá trình đánh giá về quan hệ kinh tế của Việt Nam với các nước khác trong khu vực, việc triển khai các FTA đã ký kết đòi hỏi phải mang lại hiệu quả kinh tế lớn hơn. Do đó, năm 2012, Chính phủ đã ban hành Chiến lược tham gia các thỏa thuận thương mại tự do của Việt Nam đến năm 2020.

Theo đó, việc tham gia các FTA thế hệ mới có những đặc điểm mới so với các FTA truyền thống, đó là: hướng tới sự tự do hóa cao hơn, gần như tự do hóa hoàn toàn, lộ trình tự do hóa ngắn hơn; nội dung cam kết rộng hơn và quy mô lớn hơn so với các FTA truyền thống (chỉ có hàng hóa, dịch vụ, đầu tư) thì còn có thêm các vấn đề phức tạp khác như quyền sở hữu trí tuệ, lao động, môi trường…; đòi hỏi điều chỉnh các chính sách quản lý trong nước như đấu thầu, mua sắm chính phủ, pháp luật đầu tư, lao động việc làm, bảo vệ môi trường…

Trước mắt, Việt Nam cần có chính sách để chuẩn bị thực thi cam kết đã tới hạn thực hiện như cắt bỏ hoàn toàn thuế quan trong ASEAN vào năm 2018, điều chỉnh danh mục các hàng hóa nhạy cảm (có khả năng cạnh tranh kém, cần bảo hộ…).

Ông Bùi Huy Sơn- Cục trưởng Cục Xúc tiến Thương mại, Bộ Công Thương

Riêng về hoạt động xúc tiến thương mại đối với ngành nông lâm sản, ông Bùi Huy Sơn- Cục trưởng Cục Xúc tiến Thương mại- cho rằng, cùng với sự phát triển nhanh và sâu rộng của hội nhập kinh tế quốc tế, hoạt động xúc tiến thương mại là công cụ hỗ trợ hiệu quả nhằm giúp doanh nghiệp tận dụng lợi thế từ việc loại bỏ các rào cản thuế quan và phi thuế quan trong thương mại quốc tế. Thời gian qua, Nhà nước đã dành sự quan tâm nhất định cho công tác xúc tiến thương mại, dù kinh phí thực sự chưa lớn nhưng cho phép tổ chức thực hiện các hoạt động xúc tiến nhằm giúp doanh nghiệp tìm kiếm thị trường, đối tác một cách hiệu quả.

Để công tác xúc tiến thực sự đổi mới và hiệu quả nhất, giai đoạn từ năm 2010 đến nay, Cục Xúc tiến Thương mại tổ chức các hoạt động nâng cao năng lực thiết kế và phát triển sản phẩm với một chuỗi các khóa đào tạo, phổ biến kiến thức về thiết kế, hỗ trợ thuê tư vấn, thiết kế sản phẩm….Đối với hàng nông lâm sản thì thiết kế sản phẩm là công cụ nâng cao giá trị gia tăng của sản phẩm, ví dụ bao bì của sản phẩm cần được thiết kế để người tiêu dùng biết quy cách sử dụng, kiểu dáng phù hợp với thị hiếu của từng thị trường…

Bên cạnh đó, cần quan tâm đến xây dựng và phát triển thương hiệu ngành. Để tiến ra thị trường nước ngoài, các doanh nghiệp của Việt Nam phải đầu tư công phu cho thương hiệu và phát triển sản phẩm. Hiện nay, chúng ta đã có thương hiệu ngành Foods of Việt Nam và đang tiến hành với một số sản phẩm thí điểm. Ngoài ra, định kỳ hai năm một lần, tiến hành xét chọn thương hiệu quốc gia với các doanh nghiệp tham gia được tuyển chọn nghiêm ngặt thông qua bộ tiêu chí toàn diện có sự đánh giá của các Bộ, ngành liên quan. Các doanh nghiệp có thể tham gia xét chọn mà không phải mất phí, hoặc doanh nghiệp cũng được hỗ trợ tham gia triển lãm tại nước ngoài. Trên thực tế, các hoạt động xúc tiến thương mại quốc gia do Cục Xúc tiến Thương mại tổ chức đã thu hút sự tham gia của rất nhiều doanh nghiệp trong cả nước.

Khi bàn về thị trường của hàng nông lâm sản Việt Nam thì thị trường Trung Quốc là thị trường quan trọng và ông Tô Ngọc Sơn- Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường Châu Á Châu Phi đã giải thích thêm về đặc điểm, vai trò và định hướng để khai thác thị trường rộng lớn này. Trung Quốc hiện là thị trường xuất khẩu nông sản quan trọng của Việt Nam với các mặt hàng xuất khẩu chủ yếu là cao su, sắn lát, gạo, thủy sản, cà phê và rau quả… Giai đoạn 2012 – 2016, xuất khẩu của nhóm hàng này chiếm tỷ trọng bình quân 30% trong tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Trung Quốc, từ mức 4,3 tỷ USD năm 2012 đã tăng lên 5,6 tỷ USD vào năm 2016, tăng 15,5% so với năm 2015 và chiếm tỷ trọng 25,6% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Trung Quốc. Riêng 7 tháng đầu năm 2017, kim ngạch xuất khẩu nhóm hàng nông, lâm, thủy sản của Việt Nam sang Trung Quốc đạt 4,16 tỷ USD, tăng 40,4% so với cùng kỳ năm 2016. Về chính sách thương mại của Trung Quốc, sau khi gia nhập WTO, thuế nhập khẩu của Trung Quốc đã giảm xuống trung bình là 9,8%, trong đó, các sản phẩm nông nghiệp chiếm 15,2%. Thuế VAT hàng nhập khẩu ở mức cơ bản là 17% đối với hàng hoá nói chung và ở mức thấp hơn 13% đối với một số thực phẩm, ngũ cốc và dầu ăn thực vật, thức ăn chăn nuôi và phân bón, ...

Để tạo thuận lợi cho hàng hóa xuất khẩu sang Trung Quốc, hai nước đã ký kết các thỏa thuận quan trọng, nhất là liên quan đến nông lâm sản như: Bản ghi nhớ về hợp tác song phương trong lĩnh vực thương mại hàng nông sản giữa Bộ Công Thương Việt Nam và Bộ Thương mại Trung Quốc ký ngày 22/4/2013; Thỏa thuận về hợp tác trong lĩnh vực kiểm nghiệm, kiểm dịch động thực vật xuất nhập khẩu giữa Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam và Tổng Cục giám sát chất lượng, kiểm nghiệm và kiểm dịch Trung Quốc ký ngày 19/6/2013; Thỏa thuận hợp tác về kiểm soát an toàn thực phẩm thủy sản và sản phẩm thủy sản xuất nhập khẩu (ký ngày 17/01/2014); Thỏa thuận hợp tác về kiểm soát an toàn thực phẩm (ký ngày 11/9/2008) được hai bên thống nhất kéo dài hiệu lực thêm 05 năm (từ 2013 đến 2018).

Theo đánh giá của các chuyên gia, đối với hàng nông lâm sản Việt Nam thì Trung Quốc có các khu vực thị trường truyền thống (như Quảng Tây, Vân Nam, Quảng Đông, Bắc Kinh) và thị trường tiềm năng (như Tây Nam, Miền Trung, Miền Đông). Vì vậy, để khai thác hiệu quả các thị trường này, doanh nghiệp cần cập nhật thị hiếu mới của thị trường Trung Quốc (hệ thống phân phối hiện đại và online hiện mạnh hơn hệ thống truyền thống).

Doanh nghiệp Việt Nam có thể tìm cơ hội xuất khẩu hàng nông lâm sản sang thị trường Trung Quốc qua một số hình thức cụ thể như: tham gia các Hội chợ triển lãm tổ chức tại Trung Quốc nhằm giới thiệu, quảng bá sản phẩm và tìm kiếm đối tác hợp tác như: CAEXPO, KUNFAIR, CANTON FAIR, SMEs Quảng Châu…Hiện ở mỗi thị trường cơ bản đều có đại diện của các cơ quan Thương vụ Việt Nam, với vai trò thúc đẩy phát triển quan hệ kinh tế thương mại và làm cầu nối kết nối cộng đồng doanh nghiệp hai Bên… Chủ động tìm hiểu, nắm vững các quy định của Trung Quốc về nhập khẩu từng mặt hàng cụ thể; tận dụng hiểu quả các Văn kiện, Thỏa thuận hợp tác liên quan giữa hai nước để tăng cường xuất khẩu, thâm nhập thị trường.; Có nhân viên thông thạo tiếng bản địa để thuận lợi hơn trong quá trình hợp tác…

Các đại biểu tham dự Hội thảo mong muốn các Bộ, ngành, Chính phủ có những điều chỉnh hợp lý về chính sách để các doanh nghiệp nhỏ ở các vùng sâu vùng xa có điều kiện phát triển sản xuất, kinh doanh tại thị trường trong nước và có thể tham gia thương mại quốc tế.

Hội thảo đã cung cấp các thông tin quan trọng và cần thiết không chỉ với doanh nghiệp, người dân mà đặc biệt với các cán bộ, Sở ngành địa phương làm công tác hội nhập kinh tế quốc tế để nhận thức tốt hơn, nắm bắt thông tin cụ thể hơn, từ đó có thể tham mưu đề xuất, kiến nghị với lãnh đạo tỉnh các chính sách phù hợp với năng lực và nhu cầu của doanh nghiệp địa phương.