Khâu trung gian không phải là nguyên nhân khiến giá thịt lợn tăng cao

Trong thời gian vừa qua, giá thịt lợn vẫn liên tục ở mức cao, xin ông cho biết nguyên nhân chính của hiện tượng này?

Qua theo dõi thường xuyên giá thị trường lương thực, thực phẩm thiết yếu trong thời gian vừa qua, Vụ Thị trường trong nước nhận thấy giá lợn hơi và thịt lợn ở mức cao hơn so với mọi năm.

Một trong những nguyên nhân quan trọng cơ bản nhất là do nguồn cung thịt lợn sản xuất trong nước giảm, còn thiếu so với nhu cầu tiêu dùng, chế biến. Do ảnh hưởng của bệnh dịch tả lợn châu Phi nên việc tái đàn còn chậm, tổng sản lượng thịt lợn cung ứng ra thị trường trong Quý I năm 2020 ước đạt 811 nghìn tấn, giảm 19,3% so với cùng kỳ năm 2019 và giảm 17,3% so với cùng kỳ năm 2018.

Thứ hai, việc nhập khẩu đề bổ sung cho nguồn cung thiếu hụt của sản xuất trong nước chưa bảo đảm đúng tiến độ, kế hoạch đề ra. Chính phủ căn cứ trên cơ sở nguồn cung và nhu cầu sản xuất trong nước đã có chỉ đạo Bộ NN&PTNT phối hợp với các cơ quan chức năng thực hiện nhập khẩu 100 nghìn tấn thịt lợn trong Quý I. Tuy nhiên, tính đến 27/3/2020 mới chỉ thực hiện nhập khẩu được hơn 39 nghìn tấn.

Thứ ba là tồn tại nhiều hộ chăn nuôi nhỏ lẻ. Tại cuộc họp do Bộ NN&PTNT tổ chức ngày 30/3/2020, đã có 15 doanh nghiệp chăn nuôi lợn lớn thực hiện cam kết giảm giá lợn hơi xuống 70.000đ/kg. Tuy nhiên, 15 doanh nghiệp chăn nuôi lợn này chỉ chiếm không quá 35% thị phần chăn nuôi trong nước. Như vậy, khoảng trên 65% thị phần còn lại thuộc về các doanh nghiệp không cam kết giảm giá, trong đó có nhiều cơ sở chăn nuôi nhỏ lẻ nằm rải rác khắp cả nước.

Mặt khác, thị trường tiêu dùng bị tác động lớn bởi dịch bệnh và yếu tố tâm lý. Cụ thể, do dịch Covid-19, số lượng người bán hàng giảm, việc lưu thông hàng hóa gặp khó khăn hơn đồng thời, với việc thực hiện giãn cách xã hội, một bộ phận người tiêu dùng đã mua tích trữ thực phẩm trong đó có thịt lợn để hạn chế số lần đi chợ hoặc đề phòng trường hợp bị cách ly. Do vậy, giá thịt lợn đã tăng cục bộ tại một số nơi, nhưng tổng thể thị trường thì đa phần giá thịt lợn giá thịt lợn ổn định hoặc giảm nhẹ tại một số nơi (Hà Nam giảm 5.000-10.000đ/kg thịt lợn).

Hiện nay, tất các các nhà hàng, quán ăn uống đều đóng cửa nên hầu như các phụ phẩm thịt lợn sau giết mổ đều không bán được cũng là nguyên nhân đẩy giá thịt lợn lên cao.

Ngoài ra, qua trao đổi, một số thương nhân mua lợn thịt của công ty chăn nuôi lớn cho biết bên cạnh giá mua 70.000đ/kg lợn hơi thì người mua phải trả thêm chi phí ngoài hóa đơn khoảng 10% (7.000-8.000đ/kg). Phần chi phí chênh này cũng khiến giá lợn hơi trên thị trường ở mức cao.

Có ý kiến cho rằng khâu trung gian cố tình giữ giá thịt lợn ở mức cao để tăng lợi nhuận, ý kiến của ông như thế nào về nhận định này?

Trước hết, phải khẳng định rằng từ sản xuất đến tiêu dùng ở hầu hết hệ thống phân phối các mặt hàng trong đó có mặt hàng thịt lợn đều tồn tại khâu trung gian là tất yếu để bảo đảm đưa hàng hóa đến tận tay người tiêu dùng.

Đối với mặt hàng thịt lợn, khâu trung gian có phần phức tạp hơn do: (i) mặt hàng thịt lợn cần qua các công đoạn sơ chế, chế biến đặc thù trước khi đến tay người tiêu dùng và (ii) đặc thù thói quen tiêu dùng thịt lợn nóng của người dân và việc tồn tại hệ thống lò giết mổ nhỏ lẻ, phân tán để cung cấp lợn thịt cho các chợ dân sinh.

Giá thịt lợn tăng dần theo 2 đường chính gồm: Một là chi phí tăng tại các khâu của chuỗi cung ứng và chi phí qua các công đoạn giết mổ. Chuỗi cung ứng thịt lợn ở nước ta tồn tại nhiều hình thức, dưới đây là bảng mô tả hình thức cơ bản:

Như vậy, qua mỗi giai đoạn của chuỗi cung ứng thì giá lợn hơi/thịt lợn sẽ tăng trung bình khoảng 8-10% (lấy lãi suất vay ngân hàng làm thước đo) do mỗi công đoạn của chuỗi cung ứng thì những đối tượng tham gia đều có chi phí sản xuất và lợi nhuận tương đương. Theo đó, từ doanh nghiệp chăn nuôi đến người tiêu dùng, giá lợn hơitừ 70.000đ/kg sẽ tăng lên khoảng 90.000-100.000đ/kg.

Thứ hai, giá trị thịt lợn thành phẩm các loại qua các giai đoạn giết mổ, pha lóc: thể hiện qua sơ đồ sau:

Qua biểu đồ trên, từ 100 kg lợn hơi chỉ thu được 55 kg thịt lợn ăn được (gồm cả nạc và mỡ). Từ giá thành 70.000đ/kg lợn hơi, sau khi giết mổ thì chi phí 1 kg thịt lợn thành phẩm (cả nạc và mỡ) sẽ thành 127.000 đ/kg (không bao gồm chi phí tại các khâu trong chuỗi cung ứng tại sơ đồ 1).

Qua sơ đồ (1) và (2) chúng ta có thể thấy giá thịt lợn qua các công đoạn lưu thông và chế biến đến tay người tiêu dùng hiện nay theo đúng theo cơ chế thị trường và không phải do khâu trung gian đẩy giá lên cao.

Như vậy, qua chuỗi giá trị như ông phân tích ở trên có thể thấy không phải khâu trung gian là nguyên nhân khiến giá thịt lợn lên cao. Vậy theo ông những giải pháp căn cơ nào để đưa giá thịt lợn xuống trong thời gian tới?

Về cơ bản có thể nhận định, bản chất thị trường hiện nay vẫn là yếu tố cung cầu quyết định giá cả. Từ đó, theo tôi những giải pháp căn cơ để khiến giá thịt lợn giảm gồm: Trước hết phải đảm bảo nguồn cung đáp ứng đủ nhu cầu. Và để bảo đảm nguồn cung thì cần được thực hiện song song 2 nội dung gồm: một là tái đàn theo hướng bền vững, chăn nuôi theo mô hình khép kín và an toàn sinh học. Hai là nhập khẩu thịt lợn, đa dạng hóa nguồn cung thực phẩm.

Các doanh nghiệp chăn nuôi tiếp tục giảm giá bán lợn hơi và tăng số lượng bán ra thị trường vì với mức giá thành sản xuất như hiện nay thì giá bán lợn hơi 70.000đ/kg là quá cao. Ngoài ra, các doanh nghiệp chăn nuôi phải thực hiện việc giảm giá bán đúng như cam kết với Chính phủ.

Để giảm tối đa khâu trung gian thì cần tái cơ cấu mạnh mẽ hơn nữa ngành chăn nuôi theo hướng giảm số lượng cơ sở chăn nuôi và lò mổ nhỏ lẻ chuyển sang chăn nuôi quy mô lớn và giết mổ tập trung, đồng thời phải nâng cao chất lượng an toàn thực phẩm đối với mặt hàng thịt lợn

Bên cạnh đó, cần tăng cường kiểm tra, kiểm soát thị trường, ngăn chặn việc vận chuyển, kinh doanh lợn thịt và thịt lợn không rõ nguồn gốc; hạn chế tối đa việc thu mua, buôn bán, vận chuyển lợn sống và thịt lợn trái phép qua biên giới.

Xin cảm ơn ông!