Giải pháp phát triển bền vững vùng nguyên liệu thuốc lá

Thoát nghèo nhờ cây thuốc lá

Lạng Sơn là tỉnh có điều kiện đất đai, khí hậu phù hợp để trồng cây thuốc lá. Nhiều năm qua, cây thuốc lá được coi là cây trồng mũi nhọn có hiệu quả kinh tế cao của tỉnh. Năm 2020, diện tích trồng cây thuốc lá là 1.995 ha, tổng giá trị sản xuất cây thuốc lá thu đạt 182 tỷ đồng, bình quân thu nhập trên 01 ha canh tác đạt 80 triệu đồng (tăng gấp 2 – 2,5 lần trồng lúa). Giải quyết nhiều việc làm cho lao động nông thôn, hằng năm có trên 11 nghìn hộ trồng thuốc lá và ước khoảng 20 nghìn lao động tham gia sản xuất.

Ông Hồ Tiến Thiệu, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lạng Sơn cho biết: Với hiệu quả kinh tế cao, sản phẩm đầu ra cơ bản được bao tiêu, người trồng thuốc lá được đầu tư vật tư nông nghiệp và chuyển giao khoa học kỹ thuật đã tạo ra cơ hội lớn cho bà con nông dân trên địa bàn tỉnh nói chung, tại các vùng khó khăn, biên giới nói riêng thoát nghèo bền vững và có thể làm giàu từ đồng ruộng.

“Cây thuốc lá đã trở thành cây chủ lực trong sản xuất nông nghiệp của một số huyện trên địa bàn tỉnh, qua đó đã góp phần đáng kể vào việc nâng cao đời sống người dân nông thôn, góp phần xây dựng nông thôn mới, đảm bảo an ninh quốc phòng trên địa bàn”, ông Thiệu chia sẻ.

Cũng theo ông Thiệu, mặc dù tỉnh Lạng Sơn luôn xác định cây thuốc lá là cây trồng quan trọng, có giá trị kinh tế cao.Tuy nhiên, những năm gần đây diện tích trồng cây thuốc lá trên địa bàn tỉnh ngày càng giảm. Nếu như năm 2014 là 5.776 ha thì đến năm 2020 giảm xuống còn 1.995 ha. Để đảm bảo phát triển vùng trồng cũng như việc tiêu thụ nguyên liệu thuốc lá trên địa bàn tỉnh, những năm qua, Công ty Cổ phần Ngân Sơn, thuộc Tổng công ty thuốc lá Việt Nam đã liên kết đầu tư, tiêu thụ nguyên liệu thuốc lá với 6 huyện trong tỉnh là: Bắc Sơn, Văn Quan, Chi Lăng, Bình Gia, Hữu Lũng, Lộc Bình. Vụ Xuân năm 2020, công ty cam kết sản xuất, thu mua trên địa bàn các huyện với tổng diện tích gần 1.400 ha, sản lượng 3.090 tấn. Trong đó, tập trung nhiều nhất tại các huyện: Bắc Sơn, Chi Lăng với diện tích khoảng 1.200 ha…

Nhiều khó khăn trong phát triển bền vững vùng nguyên liệu

Chia sẻ về vấn đề diện tích trồng cây thuốc lá phát triển không bền vững, ông Nguyễn Anh Tuấn, Giám đốc Công ty Cổ phần Ngân Sơn cho biết: Do đặc điểm địa hình nên điều kiện khí hậu, thời tiết tại Lạng Sơn vụ xuân hàng năm thường xuyên gặp rét hại giai đoạn vướn ươm, giai đoạn đồng ruộng thiếu nước, giai đoạn hái sấy lại gặp mưa đã làm ảnh hưởng không nhỏ đến quá trình sản xuất nguyên liệu cây thuốc là. Hơn nữa, do ảnh hưởng của tập quán canh tác lạc hậu, tư tưởng bảo thủ cũng như trình độ hạn chế của bà con nông dân dẫn đến việc đưa kỹ thuật canh tác mới vào sản xuất gặp nhiều khó khăn.

Bên cạnh đó, sự dịch chuyển lao động nông thôn từ sản xuất nông nghiệp sang công nghiệp đã làm thiếu nguồn lao động khiến diện tích trồng thuốc lá đang có xu hướng giảm. Đặc biệt là yếu tố cạnh tranh không lành mạnh giữa các nhà đầu tư dẫn đến tâm lý không ổn định của người trồng và hoạt động sản xuất, thu mua nguyên liệu diễn ra trong bối cảnh vùng trồng nguyên liệu có xu hướng thu hẹp trong khi doanh nghiệp được cấp phép gia tăng làm méo mó thị trường hoạt động. “Do đó, cần có chính sách bảo vệ (không bảo hộ) cho các nhà đầu tư chân chính trong lĩnh vực sản xuất nguyên liệu thuốc lá để có vùng trồng nguyên liệu phát triển bền vững”, ông Nguyễn Anh Tuấn nói.

Đó cũng những kiến nghị mà đại diện Công ty Cổ phần Ngân Sơn đề xuất với lãnh đạo tỉnh Lạng Sơn và Tổng Công ty Thuốc lá Việt Nam. Đồng thời, ông Nguyễn Anh Tuấn cũng đề xuất các đơn vị chức năng kiểm soát chặt chẽ lĩnh vực đầu tư, sản xuất, mua bán nguyên liệu của các doanh nghiệp được cấp phép trên địa bàn theo quy định tại Nghị định 67/2013/NĐ-CP; rà soát, kiểm tra đánh giá tình hình hoạt động, xử lý nếu có sự cạnh tranh không lành mạnh giữa các doanh nghiệp này. Đặc biệt để tiếp tục tạo sự ổn định và bền vững cho vùng nguyên liệu, Công ty Cổ phần Ngân Sơn kiến nghị không giao diện tích cho các doanh nghiệp khác chồng lấn với khu vực công ty đã đầu tư cũng như duy trì và ổn định vùng nguyên liệu với nhà đầu tư chuyên nghiệp để tạo ra các vùng nguyên liệu có chất lượng trong nước.

Phát huy liên kết “4 nhà”

Xác định việc phát triển vùng nguyên liệu một cách bền vững là vấn đề quan trọng cho sự phát triển của ngành thuốc lá, những năm qua, Tổng Công ty Thuốc lá Việt Nam đã chỉ đạo các đơn vị trực thuộc, nhất là các đơn vị vùng nguyên liệu vận dụng tốt mối liên liên kết “4 nhà -nhà nước, nhà khoa học, nhà doanh nghiệp, nhà nông dân". Do đó, từ các khâu ươm trồng, chăm sóc, thu hái, sấy khô,… đều có “bàn tay” của các cán bộ khoa học hỗ trợ, hướng dẫn kỹ thuật cho người trồng. Đặc biệt, đầu ra sản phẩm luôn được đảm bảo, được thu mua và tiêu thụ ổn định giúp bà con nông dân yên tâm sản xuất.

Ông Hồ Lê Nghĩa, Chủ tịch Hội đồng thành viên Tổng Công ty Thuốc lá Việt Nam cho biết: Hiện, Tổng Công ty Thuốc lá Việt Nam có khoảng 10 trồng nguyên liệu trên cả nước như: Lạng Sơn, Tây Ninh, Đắk Lắk, Cao Bằng, Bắc Kạn… Tuy nhiên, Tổng công ty xác định Lạng Sơn là vùng nguyên liệu thuốc lá trọng điểm. Do vậy, doanh nghiệp mong muốn tỉnh Lạng Sơn tiếp tục quan tâm, chỉ đạo các cơ quan, đơn vị, các địa phương phối hợp trong quản lý, phát triển cây thuốc lá để hướng tới xây dựng vùng nguyên liệu ổn định, có chất lượng.

“Đầu tư cho nông dân trồng thuốc lá, Tổng Công ty Thuốc lá Việt Nam nói chung và Công ty Cổ phần Ngân Sơn nói riêng không chỉ quan tâm đến chất lượng nguyên liệu mà còn tìm cách đảm bảo tính ổn định và phát triển bền vững của vùng nguyên liệu. Việc phát triển vùng trồng nguyên liệu thuốc lá trong nước ổn định, có năng suất cao, chất lượng tốt, dần thay thế nguyên liệu nhập khẩu là định hướng lâu dài của Tổng Công ty Thuốc lá Việt Nam”, ông Nghĩa nhất mạnh.

Để phát triển bền vững, hiệu quả các vùng trồng nguyên liệu thuốc lá trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn, ông Hồ Tiến Thiệu đề nghị Tổng Công ty Thuốc lá Việt Nam cũng như Công ty Cổ phần Ngân Sơn thời gian tới tập trung đầu tư theo chiều sâu; mở rộng diện tích trồng, nâng cao chất lượng, sản lượng cây thuốc lá; thực hiện nghiêm túc các hợp đồng đã ký với người dân, quan tâm công tác đảm bảo an sinh xã hội trên địa bàn các xã; chủ động phối hợp thường xuyên, chặt chẽ với các sở, ngành của địa phương để thông tin, giải quyết kịp thời các tình huống phát sinh.

Đồng thời, để bảo đảm lợi ích hài hòa giữa nông dân, nhà đầu tư và nhà nước, lãnh đạo tỉnh Lạng Sơn cũng yêu cầu các sở, ngành theo chức năng, nhiệm vụ cần tăng cường quản lý cấp chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh cây thuốc lá, quản lý chặt chẽ, đẩy mạnh công tác hậu kiểm; kiểm tra, kiểm soát, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm trong kinh doanh thuốc lá, tạo sự cạnh tranh lành mạnh trong tiêu thụ cây nguyên liệu thuốc lá.