Giám sát giao dịch trên thị trường chứng khoán phái sinh

Giao dịch phái sinh sôi động. Ảnh minh họa

Nắm vững công tác giám sát để thực thi giám sát và tuân thủ các quy định là cần thiết đối với cả đơn vị quản lý, nhà đầu tư cũng như các thành viên giao dịch.

Đối tượng thuộc diện phải giám sát trên TTCKPS gồm các thành viên giao dịch, thành viên bù trừ, ngân hàng thanh toán và nhà đầu tư (tổ chức và cá nhân). Các đơn vị thực hiện giám sát là Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội (HNX) và Trung tâm Lưu ký chứng khoán Việt Nam (VSD).

Là đơn vị tổ chức vận hành TTCKPS, HNX cho biết, đã xây dựng hệ thống giao dịch, hợp đồng và tổ chức thực hiện, xây dựng hệ thống giám sát, quản lý các giao dịch. Công tác giám sát đang được HNX thực hiện liên thị trường (cả ở thị trường phái sinh và thị trường cơ sở) nhằm đảm bảo các tác động giữa thị trường cơ sở và thị trường phái sinh thông suốt.

Với vai trò cơ quan quản lý nhà nước về chứng khoán nói chung, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước có trách nhiệm xây dựng hành lang pháp lý quản lý, giám sát để các giao dịch trên TTCKPS diễn ra công khai, minh bạch, công bằng để các đơn vị triển khai thực hiện. Đồng thời, ban hành các văn bản pháp quy về chứng khoán phái sinh, cấp phép hoạt động cho các tổ chức kinh doanh, cung cấp dịch vụ, chấp thuận niêm yết các sản phẩm phái sinh (phê chuẩn hợp đồng).

VSD đóng vai trò trung tâm thanh toán bù trừ theo cơ chế đối tác bù trừ trung tâm (CCP). Cơ chế CCP cho phép quy trình bù trừ, thanh toán chứng khoán phái sinh diễn ra thuận lợi, an toàn và công bằng cho các bên tham gia. Vì vậy, VSD sẽ có trách nhiệm kiểm soát hoạt động bù trừ, thanh toán giao dịch CKPS thông qua quy định chặt chẽ việc quản lý và giám sát duy trì các mức ký quỹ; xác định, điều chỉnh giới hạn vị thế đối với thành viên bù trừ, nhà đầu tư theo quy định.

Việc thanh toán trên TTCKPS được thực hiện thông qua Ngân hàng Công Thương Việt Nam (Vietinbank). Theo đó, Vietinbank phải có nghĩa vụ thực hiện hạch toán và chuyển khoản cho các tài khoản giao dịch sản phẩm phái sinh theo kết quả hạch toán hàng ngày và trong ngày thanh toán cuối cùng nhận được từ VSD. Hệ thống của Vietinbank và VSD phải liên kết chặt chẽ với nhau để đảm bảo giám sát giá trị tài khoản thực của khách hàng có hiệu quả nhất.

Đồng thời, VSD cũng sẽ giám sát các thành viên lưu ký, thành viên bù trừ trong việc tuân thủ các quy định pháp luật về chứng khoán và thị trường chứng khoán trong triển khai các hoạt động nghiệp vụ liên quan; giám sát tỷ lệ sử dụng tài sản ký quỹ theo từng tài khoản của nhà đầu tư, thành viên bù trừ; giám sát về giới hạn vị thế của nhà đầu tư khi tham gia giao dịch CKPS.

Khi phát hiện có dấu hiệu bất thường trong thanh toán giao dịch, hoặc dấu hiệu nhà đầu tư, thành viên bù trừ mất khả năng thanh toán, VSD sẽ cảnh báo, yêu cầu thành viên bù trừ giải trình, cung cấp tài liệu và thông tin liên quan kịp thời báo cáo Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, thông báo cho HNX các trường hợp vi phạm tỷ lệ sử dụng tài sản ký quỹ, vi phạm giới hạn vị thế.

VSD cũng đồng thời phối hợp với Ủy ban Chứng khoán Nhà nước kiểm tra định kỳ hoặc bất thường các đối tượng giám sát thuộc phạm vi quản lý của mình; xử lý theo thẩm quyền các vi phạm, báo cáo Ủy ban Chứng khoán Nhà nước xử lý trong trường hợp vượt quá thẩm quyền; lập và gửi Ủy ban Chứng khoán Nhà nước báo cáo giám sát định kỳ, bất thường, báo cáo phục vụ công tác giám sát.../.