Điện tử hóa chứng từ, tiết kiệm nhiều chi phí giao dịch thương mại qua biên giới

Chỉ số “Giao dịch thương mại qua biên giới”, là một cấu phần của bộ chỉ số đánh giá chất lượng môi trường kinh doanh toàn cầu tại Báo cáo Môi trường kinh doanh (Doing Business) do Ngân hàng Thế giới (WB) thực hiện thường niên từ năm 2001 đến nay đối với 10 lĩnh vực kinh tế của 190 quốc gia. Chỉ số này đo lường thời gian và chi phí thực hiện toàn bộ quá trình xuất nhập khẩu hàng hóa, đánh giá một cách toàn diện về hoạt động của tất cả các cơ quan liên quan đến hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa qua biên giới, bao gồm cơ quan hải quan và các đơn vị liên quan khác (cơ quan quản lý nhà nước, đơn vị kinh doanh kho bãi cảng, đơn vị vận tải...).

Căn cứ trên các tiêu chí và phương pháp của Ngân hàng Thế giới, Tổ công tác liên ngành về Chỉ số “Giao dịch thương mại qua biên giới”, do Bộ Tài chính thành lập theo tinh thần Nghị quyết 02/NQ-CP của Chính phủ về cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, đã thực hiện khảo sát ý kiến của doanh nghiệp về thời gian và chi phí thực hiện các thủ tục thương mại qua biên giới trong 2 năm 2019-2020, nhằm nắm bắt chính xác, cụ thể những thuận lợi, khó khăn, những nút thắt trong từng khâu, từng thủ tục của từng cơ quan, đơn vị trong toàn bộ quá trình thực hiện thủ tục xuất nhập khẩu hàng hóa, trên cơ sở đó đề xuất các giải pháp cho các bên liên quan nhằm làm giảm thời gian, chi phí, nâng cao năng lực và cải thiện thứ hạng Chỉ số thương mại qua biên giới của Việt Nam.

Xuất nhập khẩu hàng hóa qua Cửa khẩu quốc tế Hữu Nghị, tỉnh Lạng Sơn. Ảnh NQ

Kết quả khảo sát cho thấy, tổng thời gian trung bình thực hiện thủ tục thương mại qua biên giới (bao gồm thời gian thực hiện các thủ tục tại cửa khẩu và thời gian chuẩn bị hồ sơ - theo cách tính của WB tại Báo cáo Môi trường kinh doanh) đối với hàng xuất khẩu năm 2020 là 38,4 giờ, giảm 57,38 giờ so với năm 2019 (năm 2019 là 95,78 giờ); tổng chi phí trung bình thực hiện thủ tục thương mại qua biên giới đối với hàng xuất khẩu năm 2020 là 338 USD, giảm 81,72 USD so với năm 2019 (năm 2019 là 419,72 USD). Trong đó, thời gian trung bình thực hiện các thủ tục tại cửa khẩu đối với hàng xuất khẩu năm 2020 là 28,3 giờ, giảm 22,58 giờ; thời gian chuẩn bị hồ sơ xuất khẩu là 10,1 giờ, giảm 34,8 giờ so với năm 2019. Chi phí trung bình thực hiện các thủ tục tại cửa khẩu đối với hàng xuất khẩu là 266,76 USD, giảm 15,52 USD; chi phí trung bình chuẩn bị hồ sơ xuất khẩu là 71,24 USD, giảm 66,2 USD so với năm 2019.

Tổng thời gian trung bình thực hiện thủ tục thương mại qua biên giới đối với hàng nhập khẩu năm 2020 là 54,8 giờ, giảm 48,88 giờ so với năm 2019 (năm 2019 là 103,68 giờ); tổng chi phí trung bình thực hiện thủ tục thương mại qua biên đối với hàng nhập khẩu năm 2020 là 313,17 USD, giảm 256,41 USD so với năm 2019. Trong đó, thời gian trung bình thực hiện các thủ tục tại cửa khẩu đối với hàng nhập khẩu năm 2020 là 27,17 giờ, giảm 20,83 giờ; thời gian trung bình chuẩn bị hồ sơ nhập khẩu là 27,63 giờ, giảm 28,05 giờ so với kết quả năm 2019. Chi phí trung bình thực hiện các thủ tục tại cửa khẩu đối với hàng nhập khẩu năm 2020 là 214,23 USD, giảm mạnh 195,65 USD so với năm 2019; chi phí trung bình chuẩn bị hồ sơ nhập khẩu là 98,94 USD, giảm 60,76 USD so với năm 2019.

Theo nhận xét từ phía doanh nghiệp, một trong những yếu tố giúp doanh nghiệp tiết kiệm được thời gian và chi phí thực hiện các thủ tục thương mại qua biên giới đối với hàng hóa xuất nhập khẩu nêu trên, đó là việc điện tử hóa các chứng từ như (các chứng từ kiểm tra chuyên ngành được gửi qua hệ thống một cửa quốc gia, áp dụng C/O điện tử…, nộp chứng từ điện tử trong thực hiện thủ tục hải quan). Khoảng 94% doanh nghiệp nhập khẩu và 98% doanh nghiệp xuất khẩu trong cuộc khảo sát của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho biết, việc áp dụng chứng từ điện tử đã giúp họ giảm được thời gian và chi phí thực hiện thủ tục hải quan. Nộp chứng từ điện tử thay thế chứng từ giấy, đã giúp doanh nghiệp tiết kiệm nhiều thời gian và chi phí chuẩn bị hồ sơ cũng như thực hiện thủ tục thông quan (chi phí in ấn hồ sơ, thời gian và chi phí đi lại của nhân viên làm thủ tục…); thời gian thông quan nhanh giúp doanh nghiệp đẩy nhanh được tiến độ công việc, tiết kiệm được chi phí hơn.

Ngoài ra, theo phản hồi từ phía các doanh nghiệp, việc triển khai hệ thống giám sát hải quan tự động (VASSCM) của ngành hải quan, cũng đã góp phần giúp làm giảm thời gian thực hiện các thủ tục giao nhận hàng tại cảng.

Theo số liệu của Tổng cục Hải quan, tổng số tờ khai hải quan nhập khẩu hàng hóa trong năm 2020 của Việt Nam là khoảng 6,75 triệu tờ khai; tổng số tờ khai xuất khẩu của Việt Nam là khoảng 6,98 triệu tờ khai. Nếu tính thời gian trung bình thực hiện thủ tục thương mại qua biên giới cho mỗi lô hàng tương ứng với mỗi tờ khai căn cứ vào kết quả khảo sát nêu trên, thì năm 2020, các doanh nghiệp xuất nhập khẩu đã tiết kiệm được 730,4 triệu giờ, tương ứng với khoảng 981 triệu USD chi phí gián tiếp (chi phí gián tiếp được được quy đổi từ thời gian theo hướng dẫn tính chi phí tuân thủ thủ tục hành chính tại Thông tư 02/2017/TT-VPCP ngày 31/10/2017 của Văn phòng Chính phủ) và khoảng 2.301 triệu USD chi phí trực tiếp. Tổng cộng, các doanh nghiệp xuất nhập khẩu hàng hóa trong năm 2020 đã tiết kiệm được khoảng 3.282 triệu USD cho hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa so với năm 2019.