Đại biểu Quốc hội nói gì về câu chuyện tiết giảm điện và giá điện?

Cần xem xét rõ nguyên nhân

Chia sẻ về câu chuyện dư luận quan tâm về ngành điện những ngày gần đây, đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Việt Nga, Phó trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Hải Dương cho biết, chúng ta đang bước vào một mùa hè rất “nóng nực”. Mùa hè năm nay điện năng tiêu thụ tăng cao dẫn đến nguồn cung điện bị thiếu hụt. Thêm vào đó, câu chuyện báo lỗ của EVN cũng làm nóng dư luận.

“Những điều đó đã đặc biệt thu hút sự chú ý quan tâm của người dân, doanh nghiệp và cử tri cả nước. Tuy nhiên, câu chuyện thiếu điện nghiêm trọng trong mùa hè này không phải là chuyện mới” - đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga cho biết.

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga - Phó trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Hải Dương

Bởi nhiều năm qua chúng ta đã phải đối mặt với tình trạng thiếu điện và chủ yếu thiếu điện tại khu vực miền Bắc. Nguyên nhân thiếu điện EVN đã giải thích rất rõ. Đó là, nhu cầu sử dụng các thiết bị điện tăng cao trong mùa hè và càng ngày nhu cầu càng tăng.

Cùng với sự phát triển của cuộc sống, các thiết bị điện xuất hiện ngày càng nhiều. Từ đó dẫn đến thiếu điện trầm trọng. “Nhu cầu sử dụng điện lớn, nhưng nguồn cung cấp điện lại phụ thuộc vào thời tiết, bởi các nhà máy thuỷ điện có vận hành được hết công suất còn phụ thuộc vào mực nước trong hồ chứa thuỷ điện” - đại biểu đoàn Hải Dương phân tích.

Mặt khác, mực nước trong hồ lại phụ thuộc vào việc trời có mưa ở thượng nguồn hay không, thậm chí các con sông lớn của chúng ta đều bắt nguồn từ nước ngoài. Chỉ cần một “động thái” ngăn dòng chảy ở thượng nguồn cũng ảnh hưởng đến việc nước chảy về hạ nguồn.

Bên cạnh thuỷ điện chúng ta còn có nhiệt điện. Thời gian qua, nguồn cung cho nhiệt điện cũng bị phụ thuộc. Theo báo cáo của EVN, nguồn cung than trong nước cung cấp cho nhiệt điện mới chỉ đáp ứng được khoảng hơn 40%, còn lại phải nhập khẩu, như than, xăng dầu.

Hơn nữa vừa qua, thế giới có nhiều biến động đặc biệt là cuộc xung đột Nga - Ukraine khiến cho năng lượng bị khủng khoảng. Từ đó làm cho nguồn cung với các nhà máy nhiệt điện bị gián đoạn.

“Đặc biệt, thời gian qua người dân rất bức xúc trước tình trạng cắt điện luân phiên. Tôi có nhận được phản ánh của cử tri về tình trạng EVN cắt điện rất “đột ngột” không báo trước. Tuy nhiên, có những trường hợp mất điện đột ngột là do sự cố mà chính bản thân EVN cũng không thể biết được khi nào diễn ra “sự cố”, bởi hạ tầng đường điện vẫn còn hạn chế” - bà Nga nêu.

Cũng theo đại biểu, với mức độ tiêu thụ bình thường thì đáp ứng được, nếu trong thời gian ngắn mà lượng điện tiêu thụ cao đột biến thì có những đường dây không đáp ứng được từ đó dẫn tới sự cố. Nếu muốn khắc phục thì phải có giải pháp đồng bộ. Trong đó, giải pháp được nhiều người nhắc đến như bên cạnh thuỷ điện, nhiệt điện thì cần hướng đến năng lượng tái tạo, điện gió, điện mặt trời.

“Điện là mặt hàng “đặc biệt”, không thể cất giữ hay “để dành”

Trước băn khoăn tại sao điện gió, điện mặt trời của Việt Nam hiện nay đã phát triển rất mạnh, đặc biệt tại miền Trung và miền Nam - nơi có số giờ nắng trong năm lớn, thuận lợi cho phát triển năng lượng tái tạo, nhưng EVN không mua điện năng lượng tái tạo mà phải đi nhập khẩu điện từ nước ngoài, bà Nga cho rằng, việc chúng ta thiếu điện đặc biệt trong mùa hè thì chủ yếu ở khu vực miền Bắc, nhưng các dự án năng lượng tái tạo chủ yếu lại ở miền Trung và miền Nam.

“Việc truyền tải điện từ miền Trung và miền Nam ra miền Bắc, cũng cần phải có hạ tầng tốt, đầu tư đồng bộ thì mới thuận tiện trong khâu truyền tải điện từ nơi dồi dào về điện đến nơi còn thiếu. Trong khi điện là mặt hàng “đặc biệt” vì không thể cất giữ hay “để dành” - đại biểu nhấn mạnh.

EVN cũng đã rất tích cực mua lại năng lượng tái tạo. Tuy nhiên, theo tôi được biết thời gian qua Chính phủ định giá mua lại điện gió, điện mặt trời thì đã hết thời gian thực hiện. Trong giai đoạn mới này, Chính phủ chưa phê xác định giá để mua cho nên EVN trong một khoảng thời gian dài chưa biết xác định giá nào để mua điện.

Các nhà máy thuỷ điện có vận hành được hết công suất còn phụ thuộc vào mực nước trong hồ chứa thuỷ điện

Sau khi đã xác định được giá EVN đã tiến hành các thủ tục cần thiết để mua. Nhưng không phải tất cả các dự án năng lượng tái tạo đều có thể được mua lại bởi nhiều nguyên nhân. Trong đó, có nguyên nhân kỹ thuật chưa tương thích, chưa đồng bộ, chưa đủ thủ tục theo quy định của pháp luật nên chưa phát lên được hệ thống chung.

“Cũng có những dự án đã phát điện, có điện thành phẩm nhưng lại chưa được cấp phép hoạt động, do đó EVN không được phép mua tại các dự án này. Vì mua sẽ được hiểu là sự ‘tiếp tay” cho các dự án không được cấp phép hoạt động - bà Nga lý giải.

Theo đại biểu đoàn Hải Dương, về việc mua điện của nước ngoài, tổng số điện mua của nước ngoài chỉ chiếm một tỉ lệ rất nhỏ, khoảng 3% trong toàn bộ lượng tiêu thụ điện năng của chúng ta. Việc mua điện của nước ngoài là theo nghị định, văn bản ghi nhớ giữa chính phủ hai nước. Chúng ta mua không hẳn vì thiếu điện mà vì mối quan hệ giữa Việt Nam với các nước láng giềng.

Giá bán điện trần của EVN do nhà nước xác định

Bình luận về câu chuyện tăng giá điện của EVN, Phó trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Hải Dương cho biết, EVN là một đơn vị kinh doanh, mà đã kinh doanh thì phải hoạt động như doanh nghiệp. Có nghĩa, họ có sản phẩm để bán thì phải tính toán đến toàn bộ chi phí làm ra sản phẩm và xác định giá sản phẩm và bán theo cơ chế thị trường.

Khi nguyên liệu đầu vào tăng cao, như than, xăng, dầu, nhất là vừa qua chúng ta đã chứng kiến giá nguyên liệu “phi mã”. Như vậy, theo thông thường sản phẩm đầu ra cũng sẽ tăng theo vì giá đầu vào tăng.

Tuy nhiên, trong những năm vừa qua giá bán điện trần của EVN lại do nhà nước xác định và quy định giá bán để đảm bảo an sinh xã hội và cuộc sống của người dân. “Việc này dẫn đến tình trạng, nguyên liệu đầu vào tăng EVN muốn tăng giá điện cũng không được tăng vì nhà nước không cho tăng. Đây là nguyên nhân khiến EVN bán lỗ” - bà Nga phân tích.

Theo bà Nga, con số lỗ 26.000 tỷ đồng của EVN đã được công ty kiểm toán độc lập làm việc và đã có kết quả công bố vào ngày 1/3/2023. Toàn bộ thu - chi tài chính của EVN cũng như các số liệu kinh doanh là hết sức minh bạch bởi một công ty kiểm toán độc lập.

Như vậy, trả lời cho câu hỏi vì sao EVN lại lỗ là do nhà nước muốn có một sự ổn định nhất định, đặc biệt trong thời kỳ đại dịch Covid-19, EVN không được tăng giá bán.

Do nguyên liệu đầu vào liên tục nhanh, nhưng đầu ra vẫn phải “giữ giá”, thậm chí trong một thời gian dài EVN mua lại năng lượng tái tạo với giá xấp xỉ khoảng 2.000 đồng/kwh nhưng lại bán ra với giá điện sinh hoạt hiện nay khoảng hơn 1.900 đồng/kwh.

Hiện nay, EVN mua của các nhà máy phát điện cũng vào khoảng trên 2.000 đồng/kwh, bán ra cho người dân khoảng 1.880 đồng/kwh. Như vậy, cứ mỗi một số điện EVN bán ra thì bị lỗ hơn 100 đồng. “Do đó, nếu EVN càng bán nhiều điện nhưng không được tăng giá thì lỗ càng tăng. Vì việc này nên EVN đã đề xuất tăng giá điện và việc tăng giá điện vừa qua đã được Chính phủ duyệt, Bộ Tài chính cho phép” - bà Nga nói.