Cuộc chạy đua WTO và “lá bài” cho bầu cử ở Mỹ
Các chuyên gia cho rằng, sự phát triển mang tính quyết định sẽ định hình tương lai của các tổ chức toàn cầu khổng lồ này đang diễn ra hàng ngàn dặm ở Washington.
Cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ vào tháng 11 tới đang làm lu mờ nỗ lực của WTO để lấp đầy khoảng trống mà ông Roberto Azevedo để lại kể từ khi ông từ chức Tổng giám đốc vào ngày 31/8 và nó có thể chấm dứt việc cản trở mục tiêu của WTO là lấp đầy vị trí hàng đầu còn trống trong quy định hai tháng.
Sự ủng hộ của Mỹ đối với một ứng cử viên cụ thể là rất quan trọng nhưng các chuyên gia thương mại bao gồm cả các cựu quan chức WTO tin rằng chính quyền của Tổng thống Mỹ Donald Trump khó có thể đưa ra một cứu cánh cho tổ chức đa phương mà tổng thống đã đe dọa rời đi, đặc biệt trong bối cảnh chiến dịch tranh cử đang là vấn đề nóng.
Chính quyền Tổng thống Trump đã phát động một cuộc chiến thương mại với Trung Quốc, áp đặt thuế quan đối với các đồng minh của Mỹ và làm tê liệt khả năng can thiệp vào các tranh chấp của WTO bằng cách ngăn chặn việc bổ nhiệm các thành viên mới của Cơ quan Phúc thẩm WTO.
Xung đột kinh tế thương mại Mỹ - Trung là một yếu tố phức tạp hơn nữa. Các chuyên gia thương mại cho rằng, bất kỳ ứng cử viên nào được Mỹ hậu thuẫn đều có thể bị Bắc Kinh từ chối và ngược lại. Trong một tuyên bố đưa ra, Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho biết họ sẽ tham gia một cách xây dựng vào quá trình lựa chọn nhà lãnh đạo WTO. Bộ này cho biết sẵn sàng hợp tác chặt chẽ với tất cả các bên để bầu ra một tổng giám đốc giỏi thông qua tham vấn đầy đủ, đảm bảo quá trình chuyển giao suôn sẻ và thúc đẩy WTO đóng vai trò lớn hơn trong điều hành kinh tế toàn cầu.
Sự ra đi của ông Azevedo đã để lại khoảng trống tại WTO trong bối cảnh quan hệ Mỹ - Trung ngày càng xấu đi và khi cuộc khủng hoảng Covid-19 làm gia tăng chủ nghĩa bảo hộ và suy giảm nền kinh tế toàn cầu. Tám ứng cử viên đang chạy đua tại WTO và họ sẽ được đánh giá từ cao xuống còn năm người sau khi các cuộc họp điều trần đầu tiên kết thúc vào ngày 16/9. Sau đó, WTO sẽ chọn hai ứng viên vào vòng loại cuối cùng với người chiến thắng sẽ được xác nhận trước hạn chót vào ngày 7/11.
Quyết định cuối cùng được thực hiện bởi sự đồng thuận. Phương án thay thế là một cuộc bỏ phiếu, chưa bao giờ xảy ra và được các quy tắc của WTO mô tả là “phương sách cuối cùng”. Vì vậy, có thể nhưng khó có khả năng WTO sẽ bổ nhiệm một tổng giám đốc mới nếu không có sự ủng hộ từ thành viên đóng góp ngân sách lớn nhất là nước Mỹ.
Việc lựa chọn một nhà lãnh đạo có thể là một quá trình phức tạp và lộn xộn tại WTO. Năm 1999, các quốc gia bị chia rẽ đến mức việc lựa chọn kéo dài một năm, tạo ra sự bất đồng và khiến vòng đàm phán thương mại toàn cầu cuối cùng đã thất bại. Nếu một ứng cử viên yêu thích không xuất hiện, một số thành viên WTO có thể muốn đợi cho đến sau cuộc bầu cử ở Mỹ trong trường hợp ứng viên Tổng thống Joe Biden của Đảng Dân chủ giành chiến thắng.
Các chuyên gia kỳ cựu của WTO phán đoán rằng, WTO có thể chờ đợi nhưng điều đó thúc đẩy việc ra quyết định cho đến ít nhất là tháng 2 hoặc tháng 3 năm sau. Ứng viên Biden đã nói rằng Mỹ cần giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc nhưng ông được coi là một nhà lãnh đạo thân thiện hơn với WTO khi nhấn mạnh cách tiếp cận đa phương để giải quyết các vấn đề thương mại và chỉ trích thuế quan của chính quyền Tổng thống Trump.
Không có thành viên WTO nào công khai thừa nhận kế hoạch trì hoãn có tính toán trước. Người phát ngôn của WTO Keith Rockwell cho biết, không có dấu hiệu nào về việc gia hạn quá trình lựa chọn nhà lãnh đạo WTO. Tổ chức này đã trải qua hai tháng vận động hành lang bởi các ứng cử viên, với các hạn chế do COVID-19.
Mặc dù WTO do thành viên lãnh đạo, nhưng chọn một nhà lãnh đạo mạnh mẽ có thể dễ dàng đưa ra quyết định được coi là rất quan trọng, đặc biệt với thương mại toàn cầu đang bị tấn công trên nhiều mặt như hiện nay. Riêng năm nay, sẽ cần có sự thỏa hiệp để kết thúc các cuộc đàm phán nhằm giảm hàng chục tỷ USD trợ cấp thủy sản. Sau đó là ngân sách. Năm ngoái, WTO đã thành công sau khi ông Azevedo trấn an những lo ngại của Mỹ rằng WTO đang bội chi nhưng vấn đề này dự kiến sẽ xuất hiện trở lại trong năm nay.