Vi phạm quảng cáo, khuyến mại thuốc lá: Chế tài chưa đủ sức răn đe

Theo quy định của Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá, đại lý bán lẻ, điểm bán lẻ thuốc lá không được trưng bày quá 1 bao, 1 tút hoặc 1 hộp của 1 nhãn hiệu thuốc lá; cơ quan, tổ chức, cá nhân không được tổ chức, cho phép hoặc bán thuốc lá tại các địa điểm cấm hút thuốc lá. Tuy vậy, theo nghiên cứu, khảo sát của Trường Đại học Y tế công cộng tại 1.189 điểm bán lẻ của 6 tỉnh, thành phố trên cả nước, có 87,3% điểm bán lẻ quan sát được còn trưng bày quá 1 bao/1 tút của 1 nhãn hiệu thuốc lá và 20,9% điểm có bán bao gói nhỏ dưới 20 điếu.

Thậm chí, nhiều điểm bán lẻ thuốc lá còn “lách” quy định “chỉ trưng bày vỏ bao với đủ loại nhãn hiệu xem như là mô hình không có giá trị thương mại và không được coi là sản phẩm thuốc lá” hay “hàng không có thuốc lá bên trong”. Các công ty thuốc lá phát miễn phí các hộp, tủ đựng thuốc lá in logo, màu sắc của nhãn hiệu thuốc lá; cấp miễn phí bảng điện tử quảng cáo thuốc lá màn hình LED, phát sáng; sử dụng đội tiếp thị giao bán sản phẩm kết hợp nhắc nhở các chủ cửa hàng trưng bày sản phẩm ở vị trí dễ nhận biết. Ngoài ra, tại các điểm bán lẻ còn đưa ra một số cách thức khuyến mại như mua nhiều giảm giá (3,8%); tặng bật lửa, diêm (2,8%)...

Dù luật đã quy định, nhưng thời gian qua các sai phạm về cấm quảng cáo, khuyến mại thuốc lá tại điểm bán vẫn xảy ra tràn lan, khó kiểm soát do nhận thức về các quy định cấm quảng cáo, khuyến mại thuốc lá của người kinh doanh thuốc lá chưa tốt, tính tuân thủ quy định pháp luật về cấm quảng cáo khuyến mại và trưng bày thuốc lá tại điểm bán chưa cao. Đặc biệt là do chế tài xử phạt chưa đủ sức răn đe, quy định tại quá nhiều văn bản pháp luật; thiếu vắng quy định hướng dẫn xử phạt tại chỗ cũng đang làm khó lực lượng chức năng. Trong khi đó, lực lượng thanh tra còn mỏng, chưa được tập huấn để phát hiện, xử phạt, chưa kết hợp chặt chẽ với quản lý thị trường và việc xử phạt mới chỉ dừng lại ở những điểm bán buôn.

Để ngăn chặn tình trạng vi phạm quy định cấm quảng cáo, các chuyên gia cho rằng, thẩm quyền xử phạt hành vi vi phạm quy định cấm quảng cáo thuốc lá, trưng bày quá 1 bao/1 tút/1 hộp của 1 nhãn hiệu thuốc lá cần có cả thanh tra Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch vào cuộc chứ không chỉ riêng thẩm quyền của thanh tra Bộ Y tế. Mặt khác, cần tăng cường nhận thức về quy định cấm quảng cáo, khuyến mại thuốc lá cho chủ cơ sở kinh doanh thuốc lá; xử phạt nghiêm các trường hợp vi phạm, lấy đó là điển hình để răn đe các trường hợp khác; Chính phủ cần rà soát, sửa đổi các văn bản pháp luật để tránh trùng lặp…