RCEP phải trở thành công cụ để cải thiện tình hình kinh tế của châu Á

Được khởi động đàm phán từ tháng 11/2012 và đặt mục tiêu kết thúc vào cuối năm 2015, đến nay RCEP đã trải qua 18 phiên đàm phán và chuẩn bị đàm phán phiên thứ 19 (vào tháng 7 sắp tới tại Ấn Độ). Hai lần bỏ lỡ thời hạn mục tiêu, áp lực đặt ra với 16 nước đàm phán RCEP là phải kết thúc đàm phán trong năm nay. Chuyên gia cao cấp về chính sách của Viện nghiên cứu ASEAN và Đông Á, đồng thời là nguyên Tổng Thư ký Bộ Thương mại quốc tế và công nghiệp Malaysia - bà Rebecca Fatima Sta Maria - cho rằng, việc đặt thời hạn mới sẽ mang lại nhiều thách thức nếu các bên lại bỏ lỡ thời hạn mục tiêu này.

RCEP được xây dựng hướng tới một hiệp định đối tác kinh tế toàn diện và cùng có lợi, góp phần mở rộng và làm sâu sắc hơn quan hệ hợp tác giữa ASEAN với các nước đối tác đối thoại bằng cách cải thiện đáng kể các FTA ASEAN+1 hiện có, tạo cơ sở để giải quyết các vấn đề có thể phát sinh trong tương lai. Trong ngắn hạn, RCEP là một hiệp định toàn diện, cởi mở và có thể là mô hình lý tưởng của thế kỷ 21 về sự hội nhập toàn diện giữa các nước có mức độ khác nhau về phát triển kinh tế, hệ thống chính trị, nền tảng dân tộc và văn hóa.

Với những diễn tiến về kinh tế và chính trị thế giới trong thời gian vừa qua và việc Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) bị chững lại, RCEP do ASEAN dẫn dắt có thể “thuận buồm xuôi gió” thì cần phải tính đến sự trở lại của chủ nghĩa bảo hộ có xu hướng gia tăng, ảnh hưởng đến hội nhập và lợi ích của sự lưu chuyển tự do con người, hàng hóa và dịch vụ. Các nước thành viên phải nhận thức về những lợi ích tích lũy từ hội nhập kinh tế khu vực sâu sắc hơn. RCEP phải ưu việt hơn một FTA chỉ gồm các yếu tố truyền thống như tiếp cận thị trường hàng hóa, dịch vụ và đầu tư.

Tại một hội nghị bàn tròn vừa được Viện Nghiên cứu kinh tế ASEAN và Đông Á tổ chức với sự tham gia của các chuyên gia thương mại, các nhà kinh tế, các viện hàn lâm đã nhận định, RCEP phải thực sự có động lực để thay đổi. Theo đó, RCEP cần phải bao gồm ba khía cạnh then chốt tác động qua lại lẫn nhau, đó là tiếp cận thị trường sâu và rộng cho phép con người và sản phẩm di chuyển tự do, các quy tắc thúc đẩy sự tin tưởng trong thương mại và một cách tiếp cận toàn diện về hợp tác kinh tế sẽ giúp các nước thành viên kém phát triển tận dụng lợi thế ưu đãi trong hiệp định.

Hơn nữa, trong bối cảnh đối mặt với sự phát triển kinh tế và khoa học toàn cầu, một RCEP mở phải công nhận và tập hợp các yếu tố mới hơn của thuận lợi hóa thương mại, quyền sở hữu trí tuệ, thương mại điện tử, công nghệ sản xuất mới, và bao gồm một chương trình nghị sự trong tương lai nhằm đối phó với những vấn đề hiện tại cũng như các vấn đề liên quan khác. Các chuyên gia nghiên cứu đều thống nhất rằng, RCEP có thể là một kế hoạch tổng thể về mở cửa thương mại và đầu tư trong khu vực và là công cụ để cải thiện tình hình kinh tế của châu Á.

Dù mức độ tham vọng thế nào, ngay tức thời đến ngắn hạn, điều quan trọng với RCEP là hướng tới tăng trưởng cân bằng và bền vững, tạo thuận lợi cho sự tham gia của các doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa (MSME) trong các mạng lưới sản xuất và các chuỗi giá trị toàn cầu của các doanh nghiệp lớn trong khu vực; sử dụng hợp tác kinh tế và kỹ thuật giúp phát triển MSME và xây dựng năng lực hiệu quả; tập trung vào thuận lợi hóa thương mại, và có bộ Quy tắc xuất xứ, quy tắc về thương mại điện tử tạo thuận lợi cho thương mại. Trong trung hạn, các nước thành viên phải xây dựng các quy tắc hoặc nguyên tắc thúc đẩy cạnh tranh (kể cả trong lĩnh vực mua sắm chính phủ và doanh nghiệp nhà nước), quyền sở hữu trí tuệ và nền kinh tế số hóa. Quan trọng hơn cả, song song với đàm phán, các bên và đặc biệt là các nước đang và kém phát triển phải xem xét điều chỉnh chính sách quốc gia, kể cả về cơ sở hạ tầng, giáo dục, phát triển kỹ năng để chuẩn bị tận dụng các ưu đãi được đàm phán. Đồng thời cần tiếp tục cải cách hành chính và các biện pháp phi thuế quan.

ASEAN và Đông Á là khu vực có những nền kinh tế tăng trưởng nhanh nhất trên thế giới. Việc hoàn tất đàm phán RCEP sẽ nâng tầm giá trị của ASEAN trong hội nhập kinh tế của khu vực và thương mại, đầu tư toàn cầu.