Lấy lại niềm tin của độc giả

Nghề báo đang đứng trước thách thức do sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ số. Ông đánh giá thế nào về nguy cơ báo chí quốc tế nói chung và Việt Nam nói riêng đang phải đối mặt?

Chúng ta có thể nhìn thấy rõ lợi ích mà công nghệ số mang lại cho báo chí, như: Cung cấp thông tin nhanh chóng, đáp ứng nhu cầu cao của độc giả. Tuy nhiên, bên cạnh lợi ích là những thách thức mà công nghệ số đặt ra cho báo chí quốc tế và Việt Nam là không nhỏ. Trong đó, vấn đề đặc biệt quan trọng là cả báo chí thế giới và Việt Nam trong vòng 5 năm vừa qua đã chứng kiến sự sụt giảm niềm tin sâu sắc từ độc giả.

TS. Đỗ Anh Đức - Trưởng Bộ môn Truyền thông đa phương tiện - Viện Đào tạo báo chí và Truyền thông

Có nhiều nguyên nhân dẫn tới sụt giảm niềm tin của độc giả đối với báo chí, chẳng hạn như áp lực cạnh tranh với mạng xã hội, việc chạy đua về tốc độ tin tức đã khiến những người làm báo tự hạ thấp tiêu chí chất lượng của mình, và họ cũng không có đủ thời gian để làm việc đó. Ngoài ra, còn liên quan đến những áp lực kinh tế, khi doanh thu quảng cáo giảm sút, tin tức báo chí không cạnh tranh được với những dịch vụ giải trí mà các nhà cung ứng nền trên tảng công nghệ đang đổi mới từng ngày để thu hút độc giả.

Vậy ông dự đoán như thế nào về xu hướng phát triển của báo chí quốc tế và trong nước trong tương lai?

Xu hướng dễ nhận ra đối với báo chí quốc tế là mục tiêu theo đuổi báo chí chất lượng và phát triển mạng lưới hội viên thu phí. Theo nhiều hãng tin tức quốc tế, năm 2020, doanh thu của độc giả sẽ được thiết kế để trở thành nguồn thu nhập chính của một nửa số nhà xuất bản lớn. Việc thúc đẩy các mô hình thu phí từ độc giả như đăng ký truy cập, tham gia hội, thành viên và trả tiền là một chiến lược nhằm đối phó với triển vọng mờ mịt của doanh thu quảng cáo ngày càng sụt giảm. Tuy nhiên, bài toán kinh doanh từ thu phí tin tức chưa bao giờ là dễ dàng đối với các tòa soạn báo trong nước. Nhất là trong bối cảnh kinh tế-xã hội nói chung và nền báo chí nói riêng đang gặp nhiều khó khăn.

Thêm một xu hướng nữa mà nhiều nhà xuất bản quốc tế đã đưa vào áp dụng đó là trí tuệ nhân tạo (AI) và bước đầu gặt hái những thành công. Ứng dụng AI giúp cho nền công nghiệp tin tức giải phóng thời gian, thúc đẩy sự sáng tạo ở chất lượng cao. AI đã trở thành một nhu cầu thiết yếu và dự đoán rất nhiều công đoạn trong lĩnh vực báo chí sẽ sớm được thực hiện bởi công nghệ này.

Hãng tin AP cho biết, việc sản xuất tin tức tự động đã giúp giải phóng khoảng 20% thời gian làm việc cho phóng viên để thực hiện tổng khối lượng thông tin. Các nhà quan sát quốc tế cũng cho rằng, việc giải phóng thời gian mà AI mang lại cho nhà báo giúp họ có thể tập trung vào những câu chuyện và những chủ đề quan trọng mà robot không thể có khả năng phân tích. Đây cũng là hướng đi giúp báo chí lấy lại được niềm tin với độc giả bằng việc sản xuất những câu chuyện có chất lượng, có chiều sâu, đòi hỏi nhiều hơn tính sáng tạo...

Trước thời cơ và thách thức đó, làm thế nào để báo chí trong nước phát huy được vai trò và lấy lại niềm tin của công chúng, thưa ông?

Chúng ta không thể phủ nhận vai trò quan trọng của công nghệ đối với sự phát triển của xã hội, đặc biệt là vai trò đối với sự phát triển của báo chí. Công nghệ có thể giúp các nhà báo tự động hóa nhiều khâu trong quy trình sản xuất, hay những nhiệm vụ thường xuyên và tốn nhiều công sức, chẳng hạn như kiểm duyệt bình luận, sàng lọc, xử lý các bộ dữ liệu lớn, hoặc phát hiện xu hướng (trend) cập nhật thông tin trong xã hội.

Cụ thể, một số hãng tin tức cho biết, AI đã giúp tăng lượt bình luận của độc giả - một yếu tố quan trọng có tính sống còn để giữ chân người đọc trong bối cảnh cạnh tranh khốc liệt như hiện nay. Nhưng vấn đề quan trọng vẫn là dữ liệu mà con người nạp cho nó. Do đó, công nghệ càng phát triển thì người ta lại càng có xu hướng đề cao chất lượng của tác phẩm và sự công bằng, minh bạch trong thông tin. Trong bối cảnh ấy, các tòa soạn và người làm báo hơn lúc nào hết phải ý thức về vai trò quyết định của mình. Áp lực phải thay đổi đối với báo chí sẽ giúp cho ngành sản xuất tin tức nỗ lực chuyển mình, hướng đến một nền báo chí chất lượng vì con người, để khẳng định tính nhân bản, nhân văn, trong sự đối diện với những xu thế không thể cưỡng lại của số hóa, tự động hóa.

Theo các nhà nghiên cứu báo chí, không chỉ năm 2020, mà cả thập kỷ sắp tới, sẽ là những năm mà báo chí phải tập trung vào việc lấy lại niềm tin của độc giả. Điều này, không chỉ thuần túy là sản xuất những tin tức tốt, trung thực. Mà để bảo đảm chất lượng, báo chí phải tính đến cả những bài toán về kinh tế, về sở hữu và ứng dụng công nghệ, và hơn tất cả là chiến lược phục vụ, đáp ứng những nhu cầu của độc giả vốn không còn đơn giản và thuần túy là nhu cầu thông tin như trước đây.

Xin cảm ơn ông!