Huyền thoại "đường không dấu, tàu không số"

Đến nay, đường Hồ Chí Minh trên biển đã trở thành huyền thoại. Ông có thể chia sẻ những kỷ niệm đáng nhớ về chuyến tàu mở màn cho con đường huyền thoại này?

Trong những chuyến đi bám "tàu không số", tôi nhớ nhất là lần tàu 42 thực hiện chuyến đi tái mở đường. Sau "sự kiện Vũng Rô", Mỹ săm soi rất gắt gao, con đường vận chuyển chiến lược vũ khí cho đồng bào miền Nam bị lộ. Trước tình hình đó, cấp trên lệnh cho cán bộ, thủy thủ Lữ đoàn 125 phải nghiên cứu lại con đường vận chuyển theo hướng mới, nhằm kịp thời vận chuyển vũ khí cho chiến trường miền Nam đánh Mỹ.

Và, tàu 42 thuộc Lữ đoàn 125 lập tức được củng cố, kiện toàn lại lực lượng để thực hiện sứ mệnh này. Tàu 42 được bố trí 18 cán bộ và thủy thủ, do Thuyền trưởng Nguyễn Văn Tứ chỉ huy, tôi là hàng hải số 1. Đêm 15/10/1965, từ cầu Đá Bạc trên sông Tam Bạc, Thủy Nguyên, Hải Phòng, tàu 42 (đã được cải trang thành tàu đánh cá của ngư dân nước ngoài) rời bến chở theo 60 tấn vũ khí. Nhưng khó khăn hơn là thay bằng đi theo phương pháp hàng hải địa văn (đi theo hải đồ) thì chúng tôi phải đi theo phương pháp hàng hải thiên văn (tức là dựa vào việc đo các phương vị của mặt trăng, mặt trời, các chòm sao để xác định vị trí trên đường đi), và tôi được giao nhiệm vụ "dò đường".

Trung tá Vũ Trung Tính bên những kỷ vật về "tàu không số"

Cuộc hành trình theo đúng nghĩa "phong ba, bão táp", có những thời khắc mang tính lịch sử "ngàn cân treo sợi tóc" khi tàu 42 đối diện với lính Mỹ, bị chúng áp sát. Lúc đó, chúng tôi phải thay đổi kế hoạch, chuyển hướng liên tục, bởi con tàu 42 ra khơi không chỉ là chuyến tàu mở đường mà còn mang theo niềm tin, ý chí và khát vọng sẽ góp phần không nhỏ cho công cuộc kháng chiến chống Mỹ ở miền Nam. Và, sau gần 10 ngày đấu trí, đấu sức với giặc cùng với những sóng gió của biển khơi cam go, ngày 24/10/1965, con "tàu không số" của Đoàn 125, tàu 42 đã cập bến phụ Rạch Kiến Vàng, tỉnh Cà Mau an toàn, và tái lập lại thành công "đường Hồ Chí Minh trên biển" bằng một hướng đi mới, cách đi hoàn toàn mới.

"Đường Hồ Chí Minh trên biển" được đánh giá là bước phát triển mới của nghệ thuật chiến tranh nhân dân Việt Nam thời đại Hồ Chí Minh? Ông nhận định như thế nào về quan điểm trên?

Thực tế đã chứng minh, dù trong nguy nan nhưng chúng ta vẫn luôn biến thách thức thành cơ hội. Thời điểm đó, khi bắt tay vào thực hiện nhiệm vụ, Thường vụ Đảng ủy, Bộ Tư lệnh Quân chủng và các cấp ủy, chỉ huy của đoàn "tàu không số" đã cùng với cán bộ, chiến sĩ của đoàn luôn nêu cao ý chí chiến đấu, sự sáng tạo, dũng cảm, kiên cường đấu trí với các âm mưu, thủ đoạn của kẻ thù, kiên trì tìm ra các phương án, tuyến đi mới, sẵn sàng đương đầu với những thử thách khốc liệt, vô cùng hiểm nguy.

Nhận hàng vận chuyển chi viện cho chiến trường miền Nam

Nhờ sự sáng tạo đó, cùng với tuyến đường Hồ Chí Minh trên dãy Trường Sơn, sự ra đời của những con "tàu không số" làm công tác vận tải trên biển đã hỗ trợ, bổ sung chi viện kịp thời cho miền Trung Nam bộ, Nam bộ và Tây Nam bộ, góp phần quan trọng đưa đến chiến thắng vĩ đại ngày 30/4/1975, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước.

Trong 15 năm tồn tại, "đường Hồ Chí Minh trên biển" đã phát triển thành một hệ thống với 5 tuyến đường khác nhau, phù hợp với tình hình thực tế của từng thời kỳ. Tuyến dài nhất có độ dài trên 3.500 hải lý, bắt đầu từ cảng Hải Phòng qua eo biển phía Bắc đảo Hải Nam Trung Quốc đi ra khu vực biển Bắc Philippines và Hồng Kông (Trung Quốc), vòng qua đông Trường Sa xuống ven biển Malaysia, qua vịnh Thái Lan vòng về vùng biển Tây Nam bộ.

Có thể khẳng định, "đường Hồ Chí Minh trên biển" - con đường không dấu được hình thành từ "những con tàu không số" là kết quả của sự sáng tạo độc đáo, sáng tạo từ phương tiện đến cách thức thực hiện và cả nguồn nhân lực làm nhiệm vụ vận tải. Đồng thời cũng cho thấy đường lối, chủ trương của Đảng triển khai tuyến vận tải biển là một quyết định đúng đắn mang tầm chiến lược.

Chiến tranh đã qua đi, "những con tàu không số" đã ghi dấu son trong lịch sử của dân tộc, vậy theo ông, tinh thần và ý chí của "đường Hồ Chí Minh trên biển" có ý nghĩa như thế nào đối với chiến lược phát triển kinh tế biển và hội nhập quốc tế?

Trong công cuộc kiến thiết đất nước hôm nay, việc đẩy mạnh phát triển kinh tế biển và giữ vững an ninh quốc phòng vững mạnh là một trong những nhiệm vụ đặc biệt quan trọng. Trong đó, nước ta rất có thế mạnh để phát triển kinh tế biển. Cụ thể, nước ta có lợi thế về giao thông đường biển, gần các tuyến đường hàng hải quốc tế và khu vực. Đây là điều kiện thuận lợi để Việt Nam phát triển ngành hàng hải, công nghiệp tàu thủy và logistics.

Ngoài ra, với sự hình thành mạng lưới cảng biển cùng các tuyến đường bộ, đường sắt ven biển và nối với các vùng sâu trong nội địa cho phép vận chuyển nhanh chóng, thuận lợi hàng hóa nhập khẩu tới mọi miền của Tổ quốc, cũng như đi đến các nước trong khu vực và thế giới. Điều này sẽ thúc đẩy quá trình hội nhập quốc tế mạnh mẽ hơn.

Tôi vui mừng khi thấy Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII của Đảng đã có những quyết tâm để đưa đất nước ta trở thành một nước công nghiệp, kinh tế phát triển và quốc phòng vững mạnh. Do đó, thế hệ thanh niên của Việt Nam hôm nay cần phải thực hiện tốt hai nhiệm vụ song song, một là phát triển kinh tế, hai là bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc Việt Nam. Có như vậy mới giúp nâng vị thế Việt Nam ngang tầm với các nước hùng cường.

Xin cảm ơn ông!