Hợp tác Việt Nam – EU: Dấu son 30 năm và vận hội mới rộng mở

Đối tác chiến lược hàng đầu

Nhìn lại chặng đường 30 năm quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam và EU (28/11/1990 - 28/11/2020), có thể thấy những bước phát triển nhanh chóng vượt bậc của quan hệ giữa hai bên. Từ mối quan hệ mang tính hợp tác theo một số lĩnh vực, đến nay, hai bên đã tiến tới mối quan hệ đối tác và hợp tác toàn diện (PCA) khi chính thức ký Hiệp định hợp tác khung mới tại Brussels (Bỉ) năm 2012 thay thế Hiệp định khung về hợp tác ký năm 1995. Cùng với Hiệp định PCA, Hiệp định Thương mại tự do giữa Việt Nam – EU (EVFTA), Hiệp định Bảo hộ đầu tư (EVIPA), Hiệp định khung về việc Việt Nam tham gia các hoạt động quản lý khủng hoảng của EU (FPA), Hiệp định Đối tác tự nguyện về thực thi luật lâm nghiệp, quản trị rừng và thương mại lâm sản (VGA/FLEGT) đều là những bước tiến có ý nghĩa to lớn, mở ra triển vọng tăng cường hợp tác đa dạng và toàn diện hơn nữa của quan hệ Việt Nam - EU. Chính những bước phát triển mạnh mẽ này càng khẳng định tinh thần đối tác tin cậy, hữu nghị và cùng chia sẻ tầm nhìn lâu dài của hai bên trong việc nâng cao quan hệ song phương, cũng như cùng nỗ lực đóng góp cho hòa bình, hợp tác và phát triển ở hai khu vực và trên thế giới.

Trong thông điệp nhân dịp kỷ niệm 30 năm hai bên thiết lập quan hệ ngoại giao, ông Josep Borrell - Phó Chủ tịch Ủy ban châu Âu, Đại diện cấp cao EU về chính sách an ninh và đối ngoại - đã từng đánh giá, 30 năm qua, hoạt động hợp tác giữa Việt Nam và EU đã trải rộng trên khắp các lĩnh vực. Hiện, Việt Nam trở thành một trong những đối tác EU có quan hệ toàn diện nhất trong khu vực ASEAN và châu Á-Thái Bình Dương.

Về phía Việt Nam, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Phạm Bình Minh cũng khẳng định, EU là một trong những đối tác hàng đầu, mang tính chiến lược, có vai trò quan trọng trên trường quốc tế, trong các vấn đề an ninh, hòa bình cũng như kinh tế và phát triển.

Việt Nam - EU chính thức ký kết Hiệp định EVFTA vào tháng 6/2019

Một trong những minh chứng cho những nỗ lực thúc đẩy mối quan hệ đặc trưng và sinh động giữa hai bên, thể hiện dấu ấn và ý chí chính trị mạnh mẽ là trao đổi đoàn cấp cao thường xuyên giữa hai bên. Trong năm 2020, mặc dù phải tập trung ứng phó với khủng hoảng kép về y tế và kinh tế, hai bên duy trì thực hiện cam kết và triển khai các trao đổi hợp tác thông qua cả hình thức trực tuyến và trực tiếp. Đồng thời, phối hợp chặt chẽ trên rất nhiều lĩnh vực để phát huy những thành quả quan trọng của hợp tác sâu rộng thời gian qua.

Dấu ấn lớn trong quan hệ hợp tác suốt 30 qua phải kể đến là những thành quả về hợp tác kinh tế. Nếu như thời điểm 30 năm trước, kim ngạch thương mại song phương mới chỉ đạt vỏn vẹn 200 triệu USD thì đến nay, con số này đã chạm mốc hơn 40 tỷ USD, đưa EU trở thành đối tác thương mại lớn thứ 5, thị trường xuất khẩu lớn thứ 3 tại Việt Nam. Ngoài ra, EU cũng là nhà đầu tư lớn, và là nhà cung cấp viện trợ không hoàn lại hàng đầu cho Việt Nam.

EVFTA - bước tiến “phi thường”

Để có được bức tranh về sự phát triển “phi thường” của mối quan hệ Việt Nam - EU trong suốt 30 năm qua có lẽ chính là việc ký kết, phê chuẩn và chính thức có hiệu lực của EVFTA ngày 1/8/2020. Đây là hiệp định đầu tiên mà EU ký với một quốc gia đang phát triển. Ông Giorgio Aliberti - Đại sứ, Trưởng phái đoàn EU tại Việt Nam - đã khẳng định, đây là thành quả lịch sử, bước tiến “phi thường” trong quan hệ giữa EU và Việt Nam, đồng thời là cách thể hiện phù hợp nhất đối với dịp kỷ niệm 30 năm quan hệ ngoại giao.

Đặc biệt hơn cả, đó là hiệp định đã xuất hiện kịp thời, góp phần vực dậy kinh tế Việt Nam trong bối cảnh dịch Covid-19 đang phủ một màu xám ảm đạm trên toàn thế giới. Sau 5 tháng đi vào thực thi, đã có những tín hiệu vui từ các mặt hàng xuất khẩu có thế mạnh của Việt Nam như nông sản, dệt may, giày dép, đồ gỗ, thủy sản… sau chuỗi những tháng đầu năm 2020 liên tiếp bị sụt giảm. Theo số liệu của Bộ Công Thương, 11 tháng năm 2020, Việt Nam đã xuất khẩu sang EU đạt 22,2 tỷ USD, giảm 2,4% so với cùng kỳ năm 2019. Tuy nhiên, nếu nhìn vào 3 tháng thực hiện EVFTA (tháng 8,9,10), có thể thấy, xuất khẩu Việt Nam sang EU đạt 11 tỷ USD, tăng 5%. Trong đó, riêng tháng thứ 3 sau khi hiệp định có hiệu lực, xuất khẩu của Việt Nam sang EU tăng 15%. Chiều ngược lại, nhập khẩu từ EU vào Việt Nam đạt 13,2 tỷ USD, tăng 4,3% trong 11 tháng năm 2020, tính riêng sau 3 tháng EVFTA có hiệu lực thì con số tăng trưởng là 11%.

Đây chính là những dấu hiệu thành công ban đầu cho thấy EVFTA đã và đang mở ra cơ hội quan trọng cho sự phát triển bền vững của quan hệ thương mại song phương. Tuy nhiên, nhìn về trung và dài hạn, Hiệp định EVFTA còn được mong đợi mang lại những lợi ích kinh tế thiết thực hơn nữa cho nền kinh tế, doanh nghiệp và người dân của cả hai bên. Đối với EU, Việt Nam không chỉ là một thị trường quan trọng, năng động, ổn định, đầy tiềm năng với sức tiêu thụ lớn của gần 100 triệu dân, mà còn là một điểm kết nối tối ưu để các doanh nghiệp châu Âu có thể vươn tới một thị trường rộng lớn hơn, đó chính là ASEAN...

Mặc dù có “tấm vé thông hành” trên con đường “cao tốc quy mô lớn, hiện đại” kết nối giữa Việt Nam - EU, song không phải cứ “nhấn ga” là xe có thể vận hành trơn tru, hiệu quả trên tuyến đường này. Bởi khi thực thi Hiệp định EVFTA, doanh nghiệp Việt Nam phải đáp ứng nhiều tiêu chuẩn mới, đòi hỏi cao hơn về kỹ thuật, môi trường, vệ sinh an toàn, bảo vệ quyền người lao động cùng với chính sách bảo hộ nông nghiệp... Ngoài ra, khó khăn nữa chúng ta phải đối mặt đó là, EU đang tập trung vực dậy thị trường nội khối, thắt chặt chi tiêu và hạn chế đầu tư ra bên ngoài... Điều này sẽ có những tác động nhất định đến việc thu hút dòng đầu tư chất lượng cao của Việt Nam.

Khó khăn là vậy, song điều đáng mừng là những nỗ lực đẩy mạnh thông tin tuyên truyền về Hiệp định này trong thời gian qua đã giúp doanh nghiệp hiểu hơn về các cam kết, từ đó có những bước đổi mới trong hoạt động kinh doanh, đáp ứng tiêu chuẩn của EU. Ngoài ra, EVFTA cũng có tỷ lệ được doanh nghiệp kỳ vọng có tác động tương đối tích cực, rất tích cực là cao nhất trong các hiệp định. Chính vì vậy, “EU có cơ sở để đặt niềm tin vào các cam kết của Việt Nam thể hiện trong hiệp định”- Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh khẳng định.