Hàng Việt xuất khẩu sang Hoa Kỳ: Giải pháp nào hạn chế bị điều tra, áp dụng biện pháp chống lẩn tránh?

Hoa Kỳ chiếm 1/4 số vụ việc điều tra phòng vệ thương mại của Việt Nam

Trong số các vụ việc liên quan tới phòng vệ thương mại, Hoa Kỳ là thị trường sử dụng điều tra lẩn tránh thuế nhiều nhất với Việt Nam với xu hướng ngày càng tăng. Nếu không có các biện pháp tích cực để hạn chế bị áp dụng biện pháp lẩn tránh sẽ ảnh hưởng không chỉ tới doanh nghiệp, ngành hàng cụ thể, mà lâu dài còn tác động tiêu cực tới sức cạnh tranh của cả nền kinh tế.

Thông tin tại Tọa đàm “Rủi ro và giải pháp hạn chế bị điều tra, áp dụng biện pháp chống lẩn tránh với hàng Việt Nam xuất khẩu sang Hoa Kỳ” do Tạp chí Công Thương tổ chức ngày 22/12, ông Chu Thắng Trung, Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương) chia sẻ, Hoa Kỳ là một trong số những quốc gia trên thế giới sử dụng một cách rất chủ động cũng như tích cực các công cụ phòng vệ thương mại để bảo vệ sản xuất trong nước. Đây là một trong số những quốc gia có số lượng các vụ việc điều tra và áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại hàng đầu trên thế giới và cũng là một trong những quốc gia tiến hành điều tra và áp dụng nhiều nhất các biện pháp phòng vệ thương mại đối với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam.

Tính đến nay, đã có 51 vụ việc được Hoa Kỳ áp dụng, chiếm khoảng 1/4 số vụ việc điều tra phòng vệ thương mại của nước ngoài đối với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam.

Thời gian gần đây, Bộ Công Thương cũng quan sát và nhận thấy rằng, nếu như trước đây, các vụ việc điều tra và áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại của Hoa Kỳ chủ yếu tập trung vào hoạt động điều tra chống bán phá giá cá tra, cá basa hoặc tôm thì trong giai đoạn gần đây, Hoa Kỳ sử dụng thêm các công cụ điều tra mới là chống lẩn tránh các biện pháp phòng vệ thương mại.

Số lượng vụ việc đối với hàng xuất khẩu của Việt Nam cũng gia tăng tương đối nhanh. Đến thời điểm hiện tại, có đến 22/52 vụ việc điều tra chống lẩn tránh, chiếm khoảng gần 50%.

Vậy điều tra chống lẩn tránh là như thế nào? Ông Trung chỉ rõ, đó là một hoạt động điều tra của Bộ Thương mại Hoa Kỳ tiến hành bằng các thủ tục theo quy định của pháp luật Hoa Kỳ cho phép mở rộng biện pháp phòng vệ thương mại mà Hoa Kỳ đã áp dụng với một nước thứ ba sang áp dụng với Việt Nam nếu như đáp ứng những điều kiện cần thiết.

Nếu như nói lẩn tránh thì chúng ta thường hay nghĩ đến là những chuyện vấn đề về có thể là có hoạt động gian lận và hoạt động của một doanh nghiệp cá biệt nào đó gian lận xuất xứ hoặc là có những hành vi gọi là gian lận trong thương mại để mà tránh việc bị áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại ban đầu. “Tuy nhiên ở đây cuộc điều tra của Bộ Thương mại Hoa Kỳ còn có tính chất rộng hơn, tức là không chỉ điều tra những hành vi gian lận mà còn điều tra để xem hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam có hàm lượng giá trị gia tăng tạo ra tại Việt Nam có lớn hay không” – ông Trung nêu.

Tức là, có thể hàng hóa xuất khẩu của chúng ta vẫn đáp ứng các quy tắc về xuất xứ nhưng theo các quy định của Hoa Kỳ thì chưa có một hàm lượng giá trị gia tăng đáng kể. Như vậy, họ vẫn cho rằng hàng hóa đó có thể là đối tượng bị áp dụng các biện pháp gọi là chống lẩn tránh mà thực tế là các biện pháp mở rộng của biện pháp phòng vệ thương mại, biện pháp chống phá giá mà họ đã áp dụng với các nước khác.

Hoa Kỳ cũng tiến hành những vụ việc điều tra chống lẩn tránh đối với hàng hóa xuất khẩu Việt Nam. Cách đây 3-4 năm là vụ việc liên quan đến các sản phẩm thép chống ăn mòn và thép cán nguội. Tuy nhiên sau đó, họ sử dụng công cụ này thường xuyên hơn. Thậm chí đến năm 2021, họ còn sửa đổi lại các quy định pháp luật của Hoa Kỳ về điều tra chống lẩn tránh và áp dụng các biện pháp chống lẩn tránh để làm sao các thủ tục, các điều kiện quy định được chặt chẽ hơn và tạo cho cơ quan có thẩm quyền ở đây là Bộ Thương mại Hoa Kỳ một quyền hạn phù hợp hơn để thực hiện các hoạt động điều tra. Hiện giờ họ cũng đang áp dụng những quy định mới này để tiếp tục tiến hành điều tra các vụ việc mới. Trong năm 2022, hàng hóa của chúng ta tiếp tục là đối tượng của rất nhiều các cuộc điều tra chống lẩn tránh từ Hoa Kỳ.

Bà Trần Thị Thu Hương - Giám đốc Trung tâm xác nhận chứng từ thương mại, VCCI chia sẻ thêm, kể từ khi xung đột thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc bắt đầu từ tháng 7/2018 thì Mỹ đã áp dụng mức thuế cho các sản phẩm của Trung Quốc là 25% cho tất cả 818 mặt hàng. Đây là một cơ hội rất lớn cho các doanh nghiệp của Việt Nam xuất khẩu vào thị trường Hoa Kỳ.

Kể từ thời điểm đó cho đến nay, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam vào thị trường Hoa Kỳ bắt đầu tăng lên rất nhanh. Trong năm 2021, mặc dù cả thế giới bị khủng hoảng dịch bệnh Covid-19 nhưng chính trong giai đoạn đó thì các doanh nghiệp cũng thông báo với VCCI rằng họ xuất khẩu rất tốt vào thị trường Hoa Kỳ. 9 tháng đầu năm năm 2022, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam vào thị trường Hoa Kỳ tăng đến 23% với các mặt hàng chủ yếu là dệt may, da giày, thủy sản, đồ gỗ, sắt thép kim loại… Những biện pháp lẩn tránh sẽ tăng đồng hành với kim ngạch xuất khẩu của chúng ta. Hoa Kỳ cũng mở rộng phạm vi đối với những sản phẩm có nguy cơ bị áp mức thuế hoặc điều tra chống lẩn tránh.

Về phía các ngành hàng, ông Đinh Quốc Thái - Tổng Thư ký Hiệp hội Thép Việt Nam cho hay, đối với thị trường Hoa Kỳ, mặt hàng thép nằm trong hai mặt hàng năm 2018 Tổng thống Donald Trump ra quyết định áp điều khoản 232 của Đạo luật thương mại mở rộng năm 1962 và điều khoản này đem lại cho các mặt hàng thép nhập khẩu vào Hoa Kỳ với một mức thuế suất vào khoảng 25% cho ngành thép.

Đây chính là điểm khi những sản phẩm có liên quan đến những nguyên liệu từ các quốc gia mà Hoa Kỳ áp thuế thì phía Hoa Kỳ sẽ để ý và nghi ngờ có câu chuyện lẩn tránh.

Mới đây nhất, ngành thép có 4 vụ việc là năm 2018, Hoa Kỳ có điều tra chống lẩn tránh thuế đối với mặt hàng thép ăn mòn nhập khẩu từ Việt Nam do nghi ngờ mặt hàng của của ngành thép lẩn tránh thuế từ Trung Quốc, Đài Loan và Hàn Quốc.

Vụ thứ hai là năm 2020, Hoa Kỳ khởi xướng điều tra chống lẩn tránh thuế và chống trợ cấp đối với thép tấm không gỉ dạng dải và dạng đai nhập khẩu từ Việt Nam.

Vụ thứ ba là năm 2021 Hoa Kỳ có nhận đơn của ngành hàng sản xuất trong nước để điều tra chống bán phá giá đối với sản xuất cũng là sản phẩm chống ăn mòn nhưng sau này Hoa Kỳ có phán quyết là không khởi xướng.

Mới đây nhất là tháng 8/2022, Hoa Kỳ có khởi xướng điều tra chống lẩn tránh phòng vệ thương mại đối với một số sản phẩm thép ống nhập khẩu từ Việt Nam.

Đặc điểm chung nhất của các vụ việc điều tra phòng vệ thương mại tại thị trường Hoa Kỳ đều đến từ điểm thứ nhất là từ việc gia tăng sản lượng của Việt Nam xuất vào thị trường Hoa Kỳ.

Bộ Công Thương tích cực hỗ trợ cho doanh nghiệp

Chia sẻ về giải pháp hạn chế các vụ việc điều tra chống lẩn tránh từ Hoa Kỳ, ông Đỗ Ngọc Hưng - Tham tán thương mại, Thương vụ Việt Nam tại Hoa Kỳ cho hay, khi các doanh nghiệp Việt Nam xuất khẩu sang Hoa Kỳ mà gặp phải các vụ việc phòng vệ thương mại, Thương vụ đã liên tục có các đề xuất.

Thứ nhất là về góc độ nghiên cứu thì các doanh nghiệp Việt Nam cần phải tăng cường tìm hiểu pháp luật về các quy định phòng vệ thương mại, đặc biệt là các chương trình hội thảo, các hoạt động trao đổi thông tin do cơ quan đầu mối là Cục phòng vệ thương mại tổ chức trong suốt thời gian vừa qua.

Về mặt các hoạt động trực tiếp của doanh nghiệp, Bộ Công Thương luôn đề nghị các doanh nghiệp trong quá trình sản xuất và xuất khẩu luôn luôn chú ý đến nguồn gốc nguyên liệu, không sử dụng các nguyên liệu có nguồn gốc từ các nước hiện đang bị áp dụng các biện pháp về phòng vệ thương mại.

Đặc biệt trong quá trình sản xuất và xuất khẩu phải luôn luôn tạo được các giá trị gia tăng, giá trị thặng dư trên sản phẩm xuất khẩu, qua đó cũng góp phần tăng giá trị xuất khẩu tuyệt đối cũng như mang lại các lợi ích cho các doanh nghiệp sản xuất trong nước, như hạn chế các vụ việc về phòng vệ thương mại.

Ông Chu Thắng Trung chia sẻ thêm, Bộ Công Thương đã, đang và sẽ có những chương trình trao đổi và chia sẻ với các doanh nghiệp để doanh nghiệp nắm được những nguyên tắc điều tra chống lẩn tránh như thế nào; thấy được vai trò tham gia của doanh nghiệp trong quá trình đó quan trọng như thế nào. Đồng thời giúp cho doanh nghiệp có thể xác định được ngay từ đầu để chủ động, nếu như có sự việc chẳng may xảy ra và doanh nghiệp là đối tượng bị điều tra thì cũng không e ngại mà sẵn sàng tham gia để chứng minh là doanh nghiệp của Việt Nam không phải là đối tượng cần phải áp dụng các biện pháp chống lẩn tránh.

Ngoài ra, Bộ Công Thương cũng có những hoạt động cảnh báo sớm để dự báo trước cho doanh nghiệp những mặt hàng có thể gặp rủi ro bị tiến hành điều tra chống lẩn tránh. Như vậy thì các doanh nghiệp cũng có một thời gian để chuẩn bị trước và dự kiến trước những phát sinh có thể xảy ra để chủ động hơn trong các hoạt động sản xuất kinh doanh của mình.

Ngay trong quá trình khi chẳng may bị áp dụng các biện pháp chống lẩn tránh như vậy, Bộ Công Thương và Cục phòng vệ thương mại cũng đã tích cực phối hợp với các hiệp hội, các doanh nghiệp để tư vấn các bước đi mà doanh nghiệp cần phải tiến hành để bảo vệ quyền lợi của mình.