Giữ vững vị thế xuất khẩu của mặt hàng hồ tiêu

Ông Trần Quốc Toản – Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) đã chia sẻ như vậy tại Hội nghị phát triển hồ tiêu bền vững đáp ứng yêu cầu các Hiệp định thương mại tự do do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và Bộ Công Thương chủ trì phối hợp với UBND tỉnh Đắk Nông và các đơn vị liên quan tổ chức ngày 23/8/2019, tại tỉnh Đắk Nông.

Hồ tiêu là một trong những mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam

Vị thế dẫn đầu nhưng hồ tiêu vẫn đối diện nhiều thách thức

Theo Bộ Công Thương, những năm qua, ngành chế biến, xuất khẩu hồ tiêu đã có những bước phát triển đáng ghi nhận, đóng góp quan trọng đối với phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam. Trên bình diện quốc tế, Việt Nam đã vươn lên trở thành nước đứng đầu thế giới về sản xuất và xuất khẩu hồ tiêu.

Trong giai đoạn 2012 - 2017, xuất khẩu hồ tiêu đã đạt kết quả quan trọng với lượng xuất khẩu tăng bình quan 20%/năm, là một trong những mặt hàng xuất khẩu chủ lực trong nhóm hàng nông lâm thủy sản. Nửa đầu năm 2019, mặc dù tiếp tục phải đối mặt với những khó khăn, cạnh tranh và rào cản kỹ thuật cũng như giá giảm mạnh trên thị trường thế giới, Việt Nam đã xuất khẩu 176,8 nghìn tấn, trị giá 452,12 triệu USD, tăng 34,1% về lượng và trị giá giảm nhẹ 0,11% so với cùng kỳ 2018.

Hồ tiêu của Việt Nam hiện đã có mặt tại quốc gia và vùng lãnh thổ, trong đó có Mỹ, Ấn Độ, Pakistan là những thị trường chính. Đáng chú ý, so với các năm trước, thị trường xuất khẩu hồ tiêu của Việt Nam có thêm các thị trường mới như Arập Xê út; Myanmar; Senegal; Sri Lanka; Algeria…

Ông Trần Quốc Toản cho hay, ngành hồ tiêu đã được Chính phủ hoạch định là một trong 10 ngành nông sản có lợi thế xuất khẩu của Việt Nam. Trong khâu chế biến, hiện cũng đã có 20 doanh nghiệp lớn đầu tư nhà máy chế biến riêng để xử lý hồ tiêu theo tiêu chuẩn công nghệ cao với công suất khoảng 60.000 - 70.000 tấn/năm. Sản phẩm hồ tiêu Việt Nam cũng đang được đánh giá cao tại thị trường thế giới, đặc biệt các thị trường có hàng rào kỹ thuật cao và có yêu cầu khắt khe về chất lượng như Mỹ, Đức, Nhật, Canada, Anh, Australia...

"Đáng chú ý, những năm gần đây, Bộ Công Thương đã nỗ lực mở cửa thị trường cho hạt hồ tiêu thông qua hàng loạt các cơ hội từ các hiệp định thương mại tự do (FTA) như Hiệp định CPTPP, EVFTA… Đây là cơ hội cho hồ tiêu mở rộng sang nhiều thị trường“– ông Toản cho hay.

Cùng với cơ hội, thách thức với ngành hồ tiêu cũng đang rất lớn. Cụ thể, giữ vững vị thế xuất khẩu hàng đầu từ năm 2001 và đạt kỷ lục 1,422 tỷ USD năm 2016 nhưng ba năm gần đây (2017-2019) giá hồ tiêu trên thế giới sụt giảm liên tục khiến giá tiêu lao dốc. Trước đây giá hồ tiêu trong nước có thời điểm lên đến 250.000 đồng/kg, nay xuống chỉ còn khoảng 45.000 - 46.000 đồng/kg, khiến nhiều hộ trồng tiêu trong cả nước đang gặp khó khăn do bị lỗ.

Chưa kể, chất lượng một phần hồ tiêu bị ảnh hưởng từ việc sử dụng hóa chất, thuốc bảo vệ thực vật quá mức nên giá giảm hơn so với hồ tiêu một số quốc gia khác. Bên cạnh đó chi phí sản xuất hồ tiêu của nước ta có chiều hướng tăng. Chi phí sản xuất hồ tiêu năm 2018 của Việt Nam tăng ít nhất 10% so với năm 2017. Trong khi giá bán hồ tiêu lại giảm trên 30%, gây khó khăn rất lớn cho người trồng tiêu.

Về năng suất, 5 năm trước đây, hồ tiêu Việt Nam dẫn đầu thế giới về năng suất và sản lượng. Nhưng trong thời gian hai năm trở lại đây, nhiều quốc gia như Brazil, Ấn Độ, Indonesia trở thành đối thủ cạnh tranh với Việt Nam về sản lượng cũng như chất lượng, trong đó, đáng quan tâm nhất là hồ tiêu Brazil có chất lượng tốt hơn với 80% lượng bán ra thị trường thế giới đạt tiêu chuẩn hữu cơ.

Với tổ chức xuất khẩu, theo số liệu của Tổng cục Hải quan Việt Nam và của Bộ Công Thương, tỷ lệ tận dụng Giấy chứng nhận xuất xứ ưu đãi để hưởng lợi ích từ các FTA của các doanh nghiệp xuất khẩu hồ tiêu hiện chưa cao, trong đó 70% là các doanh nghiệp FDI. “Với hồ tiêu, công tác đàm phán mở cửa thị trường về thuế quan, về quy tắc xuất xứ đã được thực hiện tốt trong thời gian qua. Do đó, để có thể tận dụng tốt các cơ hội nêu trên, doanh nghiệp cần phải chủ động tìm hiểu thông tin về các hiệp định để nắm vững cam kết giữa Việt Nam và các thị trường đối tác, đặc biệt là các thông tin về ưu đãi thuế quan, các yêu cầu về chất lượng, quy tắc xuất xứ hàng hóa” – ông Toản cho hay.

Nâng cao năng lực cạnh tranh

Về dài hạn, ngành hồ tiêu nước ta vẫn được đánh giá còn nhiều dư địa phát triển. Để giải quyết vấn đề mất cân đối cung cầu trong sản xuất và xuất khẩu, theo các chuyên gia, ngành hồ tiêu Việt Nam cần phát triển chuỗi cung ứng hồ tiêu bền vững, hợp tác công tư, xây dựng nền tảng liên kết nâng cao chuỗi giá trị, chế biến, xuất khẩu hồ tiêu gắn với vùng nguyên liệu, giải quyết vấn đề sử dụng hóa chất nông nghiệp, quản lý các loại dịch bệnh cây tiêu, nâng cao chất lượng hồ tiêu Vệt Nam...

Để nâng cao giá trị mặt hàng, doanh nghiệp và người sản xuất phải thay đổi theo hướng nâng cao chất lượng và an toàn thực phẩm, đáp ứng yêu cầu của các thị trường khó tính như Hoa Kỳ, châu Âu, Nhật Bản... Đồng thời, ngành hồ tiêu cần đi sâu nghiên cứu để gia tăng giá trị sản phẩm bằng cách chế biến chuyên sâu như hương liệu, sản phẩm có dược tính, thực phẩm chức năng.

Theo đó, cần liên kết chuỗi trong ngành và đa dạng hóa sản phẩm. Chuyển dịch cơ cấu sản phẩm theo hướng mâng tỷ lệ tiêu trắng xuất khẩu đạt 30-40%, tiêu bột đạt 20% vào năm 2030; đa dạng hóa sản phẩm đáp ứng thị trường yêu cầu chất lượng cao như sản phẩm tiêu hữu cơ, tiêu đỏ, tiêu xay, nhựa hồ tiêu… Đồng thời, khuyến khích đầu tư phát triển trồng, chế biến, tiêu thụ hồ tiêu trong mối liên kết chuỗi để hình thành những tập đoàn, doanh nghiệp tiên tiến, hiện đại. Tập trung đầu tư các cơ sở chế biến tiêu trắng, tiêu bột và các sản phẩm có giá trị gia tăng cao.

Song song với đó, để nâng cao khả năng cạnh tranh của hồ tiêu Việt Nam trên thị trường thế giới, chính người nông dân phải tuân thủ quy trình sản xuất chặt chẽ, ngành tiêu Việt Nam phải đẩy mạnh sản xuất theo quy trình hữu cơ, tạo sản phẩm sạch mới đủ sức cạnh tranh với tiêu Brazil và Ấn Độ.

Tập trung các giải pháp xúc tiến thương mại

Đặc biệt, về công tác xúc tiến thương mại, Bộ Công Thương đã và đang tích cực thực hiện công tác quảng bá nông sản Việt Nam nói chung và hồ tiêu nói riêng ở thị trường nước ngoài thông qua các chương trình xúc tiến thương mại, đồng thời hỗ trợ Hiệp hội Hồ tiêu Việt Nam và các địa phương triển khai các hoạt động xúc tiến thương mại, trong đó đặc biệt chú trọng đến khu vực Đông Bắc Á, Trung Đông, Trung Quốc, Hoa Kỳ...

"Các chương trình trên cơ sở thường xuyên, định kỳ sẽ tạo cơ hội thiết thực cho doanh nghiệp củng cố, mở rộng thị trường xuất khẩu" - ông Toản cho hay.

Trước xu hướng các thị trường xuất khẩu ngày càng tăng cường tiêu chuẩn, quy chuẩn về chất lượng và vệ sinh an toàn thực phẩm trong bối cảnh thuế suất thuế nhập khẩu phần lớn đã về 0% theo cam kết tại các FTA, Bộ Công Thương đã và đang tiếp tục phối hợp tích cực với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chủ động nắm bắt tình hình áp dụng các rào cản kỹ thuật, biện pháp bảo hộ mậu dịch của các nước đối với hồ tiêu xuất khẩu Việt Nam, kịp thời thông tin cho các đơn vị liên quan và các doanh nghiệp, đồng thời đấu tranh có hiệu quả đối với các rào cản kỹ thuật bất hợp lý trong các cuộc họp song phương, phiên họp của các Ủy ban liên Chính phủ, diễn đàn khu vực và đa phương.

Bộ Công Thương đã và đang thường xuyên tổ chức tuyên truyền, phổ biến nhằm nâng cao nhận thức của các cơ quan quản lý cũng như cộng đồng doanh nghiệp xuất khẩu về chuỗi cung ứng sản xuất, chế biến, xuất khẩu, cách thức nâng cao tỷ lệ tận dụng ưu đãi của các FTA, bao gồm cả các FTA thế hệ mới như CPTPP, RCEP… góp phần vào tăng trưởng xuất khẩu bền vững nông sản nói chung và hồ tiêu nói riêng của Việt Nam.

Ngoài ra, Bộ Công Thương luôn theo dõi sát sao, cập nhật tình hình diễn biến giá cả, tiến độ xuất khẩu hồ tiêu, những biến động của thị trường thế giới, nghiên cứu dự báo tình hình thị trường xuất khẩu, nhập khẩu để kịp thời thông báo, phổ biến, hướng dẫn các Hiệp hội, doanh nghiệp, cơ sở sản xuất nhằm định hướng, tổ chức kế hoạch sản xuất, kinh doanh cho phù hợp, kịp thời chuẩn bị, ứng phó với những biến động của thị trường.