Đại biểu Quốc hội lo ngại tình trạng hưởng bảo hiểm xã hội một lần tăng cao

Dự báo số người hưởng chế độ bảo hiểm xã hội một lần sẽ tăng cao

Chiều ngày 27/10, Quốc hội thảo luận về: Tình hình thực hiện chính sách, chế độ bảo hiểm xã hội (BHXH), quản lý và sử dụng Quỹ BHXH năm 2020; việc quản lý và sử dụng Quỹ bảo hiểm y tế năm 2020 và thực hiện Nghị quyết số 68/2013/QH13 về đẩy mạnh thực hiện chính sách, pháp luật về bảo hiểm y tế tiến tới bảo hiểm y tế toàn dân trong 02 năm 2019-2020.

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Ngọc Sơn - đoàn Hải Dương nhấn mạnh: Bảo hiểm xã hội (BHXH) có ý nghĩa vô cùng quan trọng, là một trong những trụ cột an sinh xã hội của quốc gia. Năm 2020, BHXH có những kết quả vượt bậc, nhưng vẫn còn những vấn đề đáng quan tâm, trong đó số người hưởng BHXH một lần tăng cao, ảnh hưởng rất lớn đến tính bền vững phát triển BHXH.

Ông Sơn dẫn số liệu, năm 2020, có 860.741 người hưởng BHXH một lần, tăng 53.652 người (tăng 6,65%) so với năm 2019. Trong đó, số tham gia BHXH tự nguyện hưởng BHXH một lần là 11.868 người, tăng 51,55% so với năm 2019 và bằng 2,09% so với số người tham gia BHXH tự nguyện tăng thêm của năm 2020 so với năm 2019 (567.237 người). Đa phần người hưởng chế độ BHXH một lần (giai đoạn 2016-2020) tập trung ở độ tuổi từ trên 20 tuổi đến đủ 40 tuổi (chiếm 80,9%).

“Những con số này phản ánh một thực tế là đời sống, thu nhập của người lao động đang gặp khó khăn, nhất là trong bối cảnh đại dịch Covid-19 kéo dài khiến họ phải rút phần tiền để giành cho quỹ hữu trí để tiêu dùng trong hiện tại” - đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn nói, đồng thời dự báo có thể số người hưởng chế độ BHXH một lần sẽ tăng cao vào các năm tiếp theo.

Trong khi đó, BHXH là chính sách trụ cột của hệ thống an sinh xã hội, BHXH như “của để dành”, được Nhà nước bảo hộ nhằm bảo đảm quyền lợi tốt hơn cho họ khi hết tuổi lao động. “Việc nhận BHXH một lần đồng nghĩa với việc người lao động rời khỏi hệ thống an sinh xã hội và hầu hết những trường hợp sẽ không tích lũy đủ thời gian đóng BHXH để được hưởng lương hưu hoặc nếu đủ thì mức lương hưu cũng rất thấp vì thời gian đóng BHXH ngắn nên khi về già sẽ gặp rất nhiều khó khăn và tạo áp lực lên xã hội và gia đình” - Đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn nêu

Ông Nguyễn Ngọc Sơn nhấn mạnh người lao động lựa chọn hưởng chế độ BHXH một lần không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của bản thân mà còn ảnh hưởng đến mục tiêu, nỗ lực và quyết tâm chính trị của Đảng, Nhà nước nhằm thực hiện quyền được đảm bảo an sinh xã hội của người dân như Hiến pháp đã quy định.

Bên cạnh đó, việc nhận BHXH một lần được coi là “lợi trước mắt, hại lâu dài”, bởi khi lựa chọn hưởng BHXH một lần, các quyền lợi của người lao động sẽ bị hạn chế hơn rất nhiều so với hưởng lương hưu như chi trả về BHYT, điều chỉnh lương hưu định kỳ, chế độ tử tuất… Nhiều người hưởng chế độ BHXH một lần khiến độ bao phủ an sinh xã hội của nhà nước bị giảm, đi ngược lại xu thế xã hội văn minh là đảm bảo an sinh cho mọi người dân.

Từ thực trạng trên, đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn đề xuất sớm nghiên cứu sửa đổi quy định về hưởng BHXH một lần theo tinh thần Nghị quyết số 28-NQ/TW về cải cách chính sách BHXH đề ra trong đó hướng đến mục tiêu bao phủ BHXH toàn dân, sửa đổi điều kiện về thời gian tham gia BHXH tối thiểu để hưởng chế độ hưu trí theo hướng linh hoạt nhằm giảm số lượng người hưởng BHXH một lần, điều chỉnh cách tính lương hưu bảo đảm kết hợp hài hòa các nguyên tắc đóng-hưởng, công bằng, bình đẳng, chia sẻ và bền vững, tăng sức hấp dẫn và tính liên kết giữa các chế độ bảo hiểm xã hội để đạt mục tiêu mở rộng diện bao phủ; sửa đổi các quy định về mức đóng, căn cứ đóng, bảo đảm đúng quy định tại Nghị quyết số 28.

“Tôi cũng đề xuất sửa đổi Luật Việc làm theo hướng mở rộng đối tượng tham gia bảo hiểm tự nguyện bao gồm lao động làm việc theo hợp đồng lao động, hợp đồng làm việc từ 1 tháng trở lên; hỗ trợ doanh nghiệp và người lao động duy trì việc làm” - đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn góp ý.

Đại biểu Quốc hội Chu Thị Hồng Thái cơ bản đồng tình với Báo cáo của Chính phủ và Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Xã hội về tình hình thực hiện chính sách, chế độ bảo hiểm xã hội, quản lý và sử dụng Quỹ bảo hiểm xã hội năm 2020 cũng như việc quản lý, sử dụng Quỹ bảo hiểm y tế năm 2020 và thực hiện Nghị quyết số 68/2013/QH13 của Quốc hội về đẩy mạnh thực hiện chính sách pháp luật bảo hiểm y tế, tiến tới bảo hiểm y tế toàn dân.

Tuy nhiên, theo đại biểu, đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện còn thấp, một phần do chế độ chưa đủ sức hấp dẫn so với các loại hình bảo hiểm bắt buộc, bảo hiểm thương mại và chế độ ốm đau, thai sản theo Bộ luật Lao động. Mặt khác, công tác tuyên truyền chưa đầy đủ, chưa kịp thời cùng với rất nhiều lý do.

“Do đó, Chính phủ tiếp tục nghiên cứu, rà soát các quy định, sớm sửa đổi luật bảo hiểm xã hội để có biện pháp can thiệp nâng cao tỷ lệ tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện cũng như giải quyết các vấn đề còn khó khăn, vướng mắc như báo cáo đã nêu” - đại biểu Chu Thị Hồng Thái đề nghị.

Xử lý nghiêm tình trạng nợ hoặc chậm đóng BHXH

Đại biểu Quốc hội Lê Văn Dũng - đoàn Quảng Nam thông tin, trong những năm qua, dưới sự chỉ đạo của Chính phủ, các bộ, ngành, nhất là BHXH Việt Nam và Bộ Y tế đã tích cực tham mưu tổ chức thực hiện tốt các chính sách BHXH, bảo hiểm y tế, góp phần thực hiện tốt công tác an sinh xã hội của đất nước. Tuy nhiên, do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, từ năm 2020 đến nay, nhiều doanh nghiệp gặp khó khăn trong sản xuất, kinh doanh, nên việc trích nộp BHXH, bảo hiểm y tế cho người lao động chậm, để nợ đọng kéo dài.

Bên cạnh đó, mức thu nhập của nhân dân còn thấp, không ổn định nên việc vận động người dân tham gia BHXH, BHYT còn gặp khó khăn; chi phí khám chữa bệnh BHYT vượt quỹ, vượt trần, vượt dự toán vẫn còn xảy ra; tình trạng gian lận, lạm dụng quỹ BHYT; chỉ định nhập viện, kéo dài ngày điều trị, chỉ định sử dụng dịch vụ kỹ thuật, thuốc… quá mức cần thiết gây lãng phí và gia tăng chi phí khám chữa bệnh BHYT.

Vì vậy, ông Dũng đề nghị Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội sớm có hướng dẫn về thực hiện giải quyết chế độ BHXH cho người lao động trong trường hợp đơn vị sử dụng lao động nợ BHXH do chủ sử dụng lao động bỏ trốn hoặc làm ăn không hiệu quả nhằm đảm bảo quyền lợi cho người lao động. “Hiện nay, các quy định của pháp luật chưa phân biệt rõ giữa “trốn đóng” và “chậm nộp” BHXH nên các doanh nghiệp lợi dụng chây ỳ, trốn tránh đóng BHXH, làm gia tăng nợ BHXH, ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của người lao động nhưng chưa được xử lý” - đại biểu Lê Văn Dũng nhận định.

Do đó, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội cần tham mưu Quốc hội, Chính phủ xây dựng hành lang pháp lý, phân biệt những trường hợp nào là trốn đóng, trường hợp nào là chậm nộp. Đồng thời, có chế tài mạnh để xử lý nghiêm đối với các đơn vị sử dụng lao động nợ hoặc chậm đóng BHXH.

Đại biểu Quốc hội Đặng Bích Ngọc - đoàn Hòa Bình cho biết, theo báo cáo, năm 2020, số người tham gia bảo hiểm tính đến hết ngày 31/12/2020 đạt 33,5%, đạt chỉ tiêu đề ra của năm 2020. Tuy nhiên, năm 2021, trong bối cảnh tình hình dịch bệnh diễn biến hết sức phức tạp, trong đó, việc thu bảo hiểm xã hội bắt buộc gặp những khó khăn nhất định; nhiều lao động tại các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất kinh doanh bị mất việc làm, không còn thuộc diện tham gia bảo hiểm bắt buộc.

Chính vì vậy, để thực hiện được mục tiêu theo Nghị quyết 28-NQ/TW đề ra, tức là đạt 35% lực lượng lao động trong độ tuổi tham gia bảo hiểm xã hội, đòi hỏi sự vào cuộc rất tích cực từ phía Chính phủ cũng như chính quyền các cấp. Đại biểu đề nghị, trong báo cáo cần phân tích, đánh giá đầy đủ những nguyên nhân để đưa ra những giải pháp cụ thể, đồng bộ, quyết liệt trong việc phát triển đối tượng tham gia bảo hiểm bắt buộc bảo đảm phù hợp với điều kiện thực tế, trong bối cảnh dịch bệnh vẫn đang còn hết sức phức tạp như hiện nay.

Liên quan đến công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm, đại biểu Ngọc cũng cho rằng, trong bối cảnh như hiện nay, người lao động cũng là lực lượng yếu thế, Chính phủ cần có sự phân tích, đánh giá và ban hành những chế tài thật nghiêm khắc, để triển khai thực hiện tốt hơn việc đóng bảo hiểm xã hội.