Chuyên gia kinh tế Nguyễn Minh Phong: Chuyến thăm của Thủ tướng tới Australia - New Zealand mở ra nhiều động lực mới

Đẩy mạnh và nâng tầm đối ngoại đa phương đến năm 2030

Sáng 9/3, sau cuộc làm việc với lãnh đạo Hội Trí thức và chuyên gia Việt Nam, Thủ tướng Phạm Minh Chính và đoàn lãnh đạo cấp cao của Việt Nam đã kết thúc chuyến công tác tham dự Hội nghị Cấp cao đặc biệt kỷ niệm 50 năm thiết lập quan hệ ASEAN-Australia và thăm chính thức Australia từ ngày 5-9/3.

Sau hoạt động này, Thủ tướng Phạm Minh Chính cùng Phu nhân và đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam rời Canberra, Australia đi Aucklan, New Zealand, bắt đầu chương trình chuyến thăm chính thức nước này.

Đánh giá về chuyến công tác của Thủ tướng tới Australia và hiện đang là chuyến thăm tới New Zealand (từ ngày 10-11/3/2024), TS.Nguyễn Minh Phong nhấn mạnh, chuyến công tác của Thủ tướng có ý nghĩa quan trọng và đặc biệt, kiểu “3 trong 1”, đánh dấu dịp kỷ niệm 50 năm ASEAN và Australia thiết lập quan hệ, cũng là thời điểm Việt Nam vừa kết thúc một năm kỷ niệm 50 năm quan hệ với Australia và chuẩn bị cho năm tới kỷ niệm 50 năm quan hệ với New Zealand.

Đồng thời, chuyến thăm của Thủ tướng vừa trực tiếp bổ sung động lực và tạo tầm cao mới cả trong quan hệ đa phương ASEAN, cũng như quan hệ song phương Việt Nam với Australia và New Zealand, vừa là minh chứng cho sự tiếp tục tích cực triển khai đường lối đối ngoại của Đại hội Đảng XIII, kết luận 59-KL/TW của Bộ Chính trị về định hướng tham gia ASEAN đến năm 2030 và Chỉ thị 25-CT/TW của Ban Bí thư về đẩy mạnh và nâng tầm đối ngoại đa phương đến năm 2030.

Australia là một trong những đối tác đầu tiên lập quan hệ đối thoại với ASEAN năm 1974; hai bên nâng quan hệ lên Đối tác Chiến lược năm 2014 và Đối tác Chiến lược Toàn diện (CSP) năm 2021.

"Về tổng thể, quan hệ giữa ASEAN và Australia trong 50 năm qua rất tốt đẹp. Tin cậy chính trị giữa hai bên ngày càng gia tăng. Hợp tác giữa hai bên ở tất cả các lĩnh vực, bao gồm thương mại, kinh tế, văn hóa - xã hội… và các lĩnh vực mới đều đang được triển khai rất hiệu quả" - TS.Nguyễn Minh Phong nói.

Trong đó, TS. Nguyễn Minh Phong chỉ ra, Australia là một trong những Đối tác Chiến lược Toàn diện mà có nhiều hợp tác thực chất, hiệu quả với các thành viên của khối. ASEAN hiện là đối tác thương mại quan trọng thứ hai của bạn.

Australia tham gia Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác tại khu vực Đông Nam Á (TAC) năm 2005. Quan hệ ASEAN - Australia được thúc đẩy qua nhiều cơ chế, bao gồm các cuộc họp thường niên cấp Lãnh đạo, Bộ trưởng Ngoại giao, quan chức cao cấp (SOM), và Ủy ban Hợp tác chung (JCC).

Ngoài ra, hai bên còn có nhiều cơ chế đối thoại cấp Bộ trưởng, SOM, và cấp làm việc trong các lĩnh vực chuyên ngành như quốc phòng, phòng chống khủng bố và tội phạm xuyên quốc gia, kinh tế, lâm nghiệp…

Hợp tác ASEAN - Australia hiện được triển khai trên cơ sở Kế hoạch Hành động ASEAN - Australia giai đoạn 2020 - 2024 và Phụ lục triển khai Quan hệ Đối tác Chiến lược Toàn diện ASEAN - Australia. Đến tháng 3/2023, tất cả các dòng hành động thuộc Kế hoạch Hành động ASEAN - Australia giai đoạn 2020 - 2024 và Phụ lục đã hoặc đang được triển khai.

Cũng theo TS.Nguyễn Minh Phong, ASEAN, Australia, và New Zealand đã hoàn tất đàm phán và ký kết Nghị định thư thứ hai sửa đổi Hiệp định thương mại tự do ASEAN-Australia-New Zealand (AANZFTA).

Bên cạnh đó, Australia tích cực hỗ trợ ASEAN triển khai Kế hoạch Tổng thể về Kết nối ASEAN (MPAC) 2025 và Sáng kiến Hội nhập ASEAN (IAI) nhằm thu hẹp khoảng cách phát triển tại các nước, và giữa các nước ASEAN; phát triển tiểu vùng, bao gồm tiểu vùng Mê Công, góp phần thúc đẩy tăng trưởng bao trùm, phát triển đồng đều và bền vững trong toàn khu vực.

Hội nghị Cấp cao Đặc biệt kỷ niệm 50 năm quan hệ ASEAN- Australia được tổ chức tại Melbourne, Úc với chủ đề “Đối tác cho tương lai”, là dịp để lãnh đạo các nước ASEAN và Australia rà soát quan hệ 50 năm qua, trao đổi, đề ra tầm nhìn, những phương hướng và biện pháp cụ thể để mở rộng, thúc đẩy quan hệ hợp tác phát triển thực chất, hiệu quả trong thời gian tới, phù hợp khuôn khổ quan hệ Đối tác Chiến lược Toàn diện đã thiết lập.

Theo đó, có thể nhận thấy, chuyến thăm chính thức lần này của Thủ tướng Việt Nam đến hai nước sau hơn 7 năm qua được kỳ vọng góp phần củng cố tin cậy chính trị, làm sâu sắc hơn quan hệ hợp tác nhiều mặt, đưa quan hệ song phương Việt Nam – Australia và Việt Nam – New Zealand đi vào thực chất, hiệu quả hơn, trên các lĩnh vực chính trị, ngoại giao, an ninh, quốc phòng, kinh tế, thương mại, đầu tư, ODA, giáo dục - đào tạo, văn hóa - du lịch, lao động...

Thúc đẩy phát triển quan hệ hợp tác toàn diện với các nước

Đánh giá về mối quan hệ hợp tác của Việt Nam và Australia trong những năm qua, TS.Nguyễn Minh Phong cho hay, hai nước đã duy trì được mối quan hệ rất tốt đẹp. Cụ thể, Australia đã sớm thiết lập quan hệ ngoại giao và nâng cấp lên quan hệ Đối tác Chiến lược với Việt Nam. Hai bên có mức độ tin cậy chính trị rất cao và lĩnh vực hợp tác rất toàn diện, cả về kinh tế, đầu tư, viện trợ phát triển chính thức (ODA) cấp học bổng cho sinh viên và cán bộ Việt Nam sang du học tại Australia.

Kim ngạch thương mại song phương năm 2023 đạt 13,8 tỉ USD, trong đó xuất khẩu đạt 5,2 tỉ USD và nhập khẩu đạt 8,5 tỉ USD. Tính đến hết tháng 12-2023, Australia có 621 dự án đầu tư với tổng vốn đầu tư hơn 2 tỉ USD, đứng thứ 20/143 quốc gia và vùng lãnh thổ đầu tư vào Việt Nam, tập trung ở các lĩnh vực chế biến, chế tạo, dịch vụ lưu trú, y tế, trợ giúp xã hội và nông, lâm, thủy sản.

Việt Nam có 92 dự án đầu tư sang Australia với tổng vốn đầu tư là 552,7 triệu USD, đứng thứ 11/80, chủ yếu trong lĩnh vực nông, lâm nghiệp, bán buôn bán lẻ, chế biến chế tạo.

Australia là một trong những đối tác song phương cung cấp ODA không hoàn lại lớn nhất cho Việt Nam, với tổng cộng 3 tỉ AUD. Hiện có khoảng 31.000 sinh viên và nghiên cứu sinh Việt Nam đang học tập tại Australia (90% theo diện tự túc).

Tháng 10/2021, hai nước đã ký thỏa thuận bổ sung Chương trình Phát triển Nguồn nhân lực Việt Nam - Australia giai đoạn 2021-2025, trị giá 50,1 triệu AUD. Số lượng khách du lịch Australia đến Việt Nam tăng đều qua các năm. Số khách du lịch Việt Nam đến Australia vẫn tăng đều đặn qua các năm, đạt 125.000 lượt (2019), đứng thứ 18/57 thị trường có khách du lịch đến Australia.

Chương trình lao động kỳ nghỉ (3/2015) cho phép công dân Việt Nam sang Australia du lịch kết hợp làm việc và hai bên nhất trí nâng hạn mức từ 200 (2015) lên 1.500 người/năm kể từ tháng 9/2019. Hai nước đã ký Bản ghi nhớ về thị thực nông nghiệp (3/2022) và đang tiếp tục đàm phán để sớm đưa vào triển khai.

Chuyến thăm lần này của Thủ tướng Chính phủ là dịp để hai nước cùng đánh giá những bước phát triển của quan hệ song phương thời gian qua, đặc biệt, nhiều cơ hội mới được rộng mở trong việc hai bên chính thức nâng cấp quan hệ lên Đối tác Chiến lược Toàn diện.

"Điểm nhấn là tại sự kiện lần này, hai bên đã "gặt hái" được nhiều kết quả, cụ thể như hai bên đã ký kết, trao đổi nhiều văn kiện hợp tác; trong đó nhấn mạnh các mục tiêu hợp tác thương mại, tài chính, thúc đẩy đầu tư song phương, giáo dục - đào tạo; về tư pháp, khoáng sản, nông lâm ngư nghiệp, khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và tận dụng những động lực mới hiện nay, nhất là về kinh tế số, kinh tế xanh và quá trình chuyển đổi năng lượng, phát triển năng lượng tái tạo của Việt Nam" - TS.Nguyễn Minh Phong nhấn mạnh.

Về phía New Zealand, New Zealand và Việt Nam đã thiết lập quan hệ ngoại giao ngày 19/6/1975, nâng cấp quan hệ lên Đối tác Chiến lược 7/2020. Sự tin cậy chính trị giữa hai bên ngày càng được củng cố.

Hiện Việt Nam là đối tác thương mại lớn thứ 14 của New Zealand. Kim ngạch thương mại hai chiều năm 2023 đạt 1,3 tỉ USD (nhập khẩu đạt 680,6 triệu USD; xuất khẩu đạt 648,9 triệu USD).

New Zealand đã hỗ trợ phát triển cho Việt Nam trong rất nhiều lĩnh vực, từ giáo dục đào tạo, đến các lĩnh vực về bình đẳng giới, nông nghiệp và phát triển.

Theo đó, TS.Nguyễn Minh Phong cho rằng, chuyến thăm New Zealand lần này của Thủ tướng Chính phủ được kỳ vọng hai nước sẽ trao đổi về các biện pháp nhằm đẩy mạnh hơn nữa hợp tác song phương, trong đó có hợp tác về thương mại, đầu tư, các lĩnh vực mang tính gắn kết, giao lưu nhân dân, đặc biệt là hợp tác về lao động, giáo dục - đào tạo, nông nghiệp, nhất là về công nghệ mới trong nông nghiệp và những biện pháp để mở rộng thị trường xuất nhập khẩu sản phẩm nông nghiệp chất lượng cao, đáp ứng được nhu cầu của cả hai bên.

New Zealand dành cho Việt Nam nguồn ODA ổn định và tăng dần theo từng năm. New Zealand cam kết dành cho Việt Nam 26,7 triệu NZD ODA không hoàn lại cho giai đoạn 1/7/2021 đến 30/7/2024 (tương tự giai đoạn 2018-2021); tập trung vào các lĩnh vực nông nghiệp, thích ứng với biến đổi khí hậu, giáo dục, ứng phó đại dịch Covid-19.

TS.Nguyễn Minh Phong kỳ vọng từ chuyến công tác của Thủ tướng lần này, ASEAN luôn là một đối tác ổn định và coi trọng đối thoại, đã, đang và sẽ tiếp tục có vai trò trung tâm trong việc duy trì ổn định, hòa bình và đối thoại ở khu vực cũng như trên toàn thế giới.

Việt Nam đang nổi lên như một quốc gia dẫn đầu trong khu vực, có quan điểm, chủ trương mạnh mẽ về vấn đề chủ quyền, độc lập và pháp quyền, đã, đang và sẽ tiếp tục phát triển các quan hệ hợp tác toàn diện và nhận được sự ủng hộ của các nước ASEAN, cũng như của hai nước Australia và New Zealand..., nhất là những quan điểm rất tương đồng về nhu cầu tự cường trong khu vực, tôn trọng luật pháp quốc tế và một khu vực tự do, rộng mở...