Chủ công trên thị trường nội địa

Thu giữ đồ chơi nhập lậu

Đồng hành cùng sự phát triển của đất nước

Sau khi miền Bắc được giải phóng năm 1954, cả nước trong giai đoạn khôi phục, phát triển kinh tế và cải tạo công thương nghiệp xã hội chủ nghĩa, ngày 3/7/1957, Thủ tướng Chính phủ ban hành Nghị định số 290/TTg thành lập Ban QLTT Trung ương và Ban QLTT ở các thành phố, tỉnh, khu tự trị trong cả nước. Đây chính là tiền thân cho lực lượng QLTT trên cả nước sau này. Nhiệm vụ của Ban QLTT khi đó là giúp Chính phủ nghiên cứu và tổ chức chỉ đạo thực hiện các chủ trương, chính sách QLTT, chống đầu cơ, tích trữ. Ban QLTT Trung ương và các địa phương đã tích cực chủ động triển khai nhiệm vụ, thu được những kết quả quan trọng, góp phần giữ ổn định thị trường; bảo đảm các nhu cầu cơ bản của sản xuất và đời sống trong giai đoạn khôi phục, cải tạo và xây dựng kinh tế ở miền Bắc.

Sau ngày thống nhất đất nước, tình hình kinh tế lại có nhiều biến chuyển, số người buôn bán tăng nhanh nhưng phần lớn không đăng ký kinh doanh; tình trạng đầu cơ hàng hoá, buôn lậu, trốn thuế, kinh doanh trái phép diễn ra phổ biến. Để thiết lập trật tự mới xã hội chủ nghĩa trên cơ sở tăng cường đấu tranh chống đầu cơ, làm ăn phi pháp, ngày 23/11/1982, Chính phủ ban hành Nghị quyết số 188/HĐBT về tăng cường thương nghiệp xã hội chủ nghĩa và QLTT. Theo đó, thành lập Ban Chỉ đạo QLTT Trung ương và địa phương giúp Chính phủ và Uỷ ban nhân dân các cấp tổ chức chỉ đạo các ngành, các cấp thực hiện công tác QLTT, chống đầu cơ, buôn lậu, trốn thuế và kinh doanh trái phép. Ngay sau đó, hầu hết các tỉnh, thành phố đã thành lập, kiện toàn Ban Chỉ đạo QLTT các cấp thuộc Ủy ban nhân dân cùng cấp.

Bước vào thời kỳ đổi mới, Chính phủ ban hành Nghị định số 10/CP ngày 23/1/1995 quy định rõ về tổ chức, nhiệm vụ và quyền hạn của QLTT. Theo đó, QLTT được xác định là lực lượng chuyên trách, tổ chức từ Trung ương đến huyện; có chức năng kiểm tra, kiểm soát thị trường, đấu tranh chống các hành vi vi phạm pháp luật trong hoạt động thương mại ở thị trường trong nước. Cũng trong thời kỳ này, Nghị quyết số 12/NQ-TW ngày 3/1/1996 của Bộ Chính trị đã xác định rõ định hướng xây dựng lực lượng QLTT theo yêu cầu chính quy, tổ chức chặt chẽ. Đây không chỉ là sự ghi nhận của Đảng, Nhà nước về vị trí, vai trò và tầm quan trọng của lực lượng QLTT mà còn là mốc quan trọng đánh dấu bước trưởng thành của lực lượng QLTT, chuyển từ lực lượng kiêm nhiệm, liên ngành, tổ chức không chuyên trách thành lực lượng chính quy, tổ chức có hệ thống từ trung ương tới địa phương.

Lực lượng QLTT Quảng Ninh kiểm tra chất lượng hàng hóa trên các tàu du lịch ở Bãi Cháy

Với sự tin cậy đó, lực lượng QLTT đã liên tục phát huy và khẳng định vai trò nòng cốt của mình trên thị trường nội địa: Liên tục mở các đợt cao điểm chống gian lận thương mại, hàng giả, hàng kém chất lượng, chủ động tác nghiệp và liên kết cùng các đơn vị ban ngành khác để kiểm tra, kiểm soát. Trong vòng 20 năm trở lại đây (1995 - 2015), lực lượng QLTT đã kiểm tra 3.393 nghìn vụ việc, trong đó xử lý 1.597 nghìn vụ, thu nộp ngân sách hơn 1.198 tỷ đồng. Chỉ tính riêng quý I/2016, lực lượng QLTT đã kiểm tra trên 40.053 vụ, xử lý 27.419 vụ với tổng số thu nộp ngân sách trên 138,9 tỷ đồng (tăng 18 tỷ đồng, tăng 14,9% so với cùng kỳ năm 2015), trị giá hàng tịch thu 146 tỷ đồng (tăng 234 tỷ đồng, tăng 19% so với cùng kỳ năm 2015). Những con số ấy là minh chứng cho nỗ lực không ngừng nghỉ của hơn 6.500 cán bộ QLTT trên khắp các tỉnh, thành trong cả nước.

Từng bước hoàn thiện khung hành lang pháp lý

Trong tình hình kinh tế đất nước ngày càng phát triển với bối cảnh hội nhập sâu rộng, trọng trách của những người làm công tác QLTT ngày một nặng nề. Không chỉ bảo đảm cho toàn bộ các mặt hàng trên thị trường nội địa, QLTT còn phải tham gia công tác chống dịch cúm gia cầm, các đoàn kiểm tra liên ngành về than, xăng dầu, gas, chống thất thu thuế... Thiếu nhân lực nhưng phải tham gia vào quá nhiều lĩnh vực nên lực lượng QLTT đã gặp không ít khó khăn trong công tác quản lý chống buôn lậu, hàng giả, hàng nhái kém chất lượng.

Trước tình hình đó, Pháp lệnh QLTT ra đời (ngày 8/3/2016) là sự kiện pháp lý quan trọng, đánh dấu một bước lớn trên con đường hoàn thiện hành lang pháp lý cho lực lượng QLTT. Theo đó, pháp lệnh QLTT bảo đảm công khai, minh bạch hoạt động kiểm tra, thanh tra chuyên ngành Công Thương của QLTT; bảo đảm quyền tự do kinh doanh của tổ chức, cá nhân; quy định cụ thể về vị trí, chức năng và phạm vi kiểm tra của QLTT; nâng cao công tác phối hợp trong công tác đấu tranh phòng, chống buôn lậu, sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm và gian lận thương mại; nâng cao các điều kiện bảo đảm cho hoạt động của QLTT và chế độ chính sách cho công chức QLTT; hợp tác quốc tế liên quan đến hoạt động của lực lượng QLTT; quy định vai trò của Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức thành viên của Mặt trận và các tổ chức xã hội khác.

“Pháp lệnh QLTT là cơ sở nâng cao địa vị pháp lý, củng cố bộ máy và thẩm quyền cho lực lượng QLTT. Đồng thời, quy định rõ nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của QLTT các cấp. Từ đó, nâng cao năng lực của đội ngũ cán bộ, tự giám sát và chịu sự giám sát của xã hội”, ông Nguyễn Đức Kiên - Phó Chủ tịch Ủy ban Quốc hội - đánh giá. Theo ông Nguyễn Đức Kiên, trong thời gian tới, khi Việt Nam tham gia cộng đồng kinh tế ASEAN và các Hiệp định tự do thương mại TPP, FTA chính thức có hiệu lực…, sẽ là những “cơn sóng lớn” cho thị trường trong nước, buộc tất cả các cơ quan quản lý, trong đó có lực lượng QLTT ngày càng phải củng cố, phát triển theo một chế tài thì công tác kiểm tra, kiểm soát mới có thể thực hiện một cách đồng bộ, hiệu quả.