Bức tranh ngành phân bón 2023: Nhiều thách thức, ít cơ hội

Nhập khẩu phân bón 2 tháng đầu năm giảm 56,5% kim ngạch

Thống kê sơ bộ của Tổng cục Hải quan cho thấy, trong tháng 2/2023 cả nước nhập khẩu 182.557 tấn phân bón, tương đương 67,52 triệu USD, giá trung bình 369,9 USD/tấn, tăng 31% về lượng, tăng 18,3% kim ngạch nhưng giảm 9,7% về giá so với tháng 1/2023. So với tháng 2/2022 thì giảm mạnh cả về lượng, kim ngạch và giá với mức giảm tương ứng 32,3%, 48,6% và 24%.

Trong tháng 2/2023 nhập khẩu phân bón từ thị trường chủ đạo Trung Quốc tăng 25,6% về lượng, tăng 23,5% kim ngạch, nhưng giảm 1,6% về giá so với tháng 1/2023, đạt 88.249 tấn, tương đương 31,89 triệu USD, giá 361,4 USD/tấn; So với tháng 2/2022 thì giảm 0,7% về lượng, giảm 11% kim ngạch và giảm 10,4% về giá. Nhập khẩu từ thị trường Hàn Quốc tháng 2/2023 tăng rất mạnh, tăng 74,2% cả về lượng, tăng 315,5% kim ngạch và tăng 138,5% về giá so với tháng 1/2023, đạt 16.061 tấn, tương đương trên 12,54 triệu USD, giá 780,9 USD/tấn; so với tháng 2/2022 thì giảm 24,3% về lượng, giảm 12,8% kim ngạch nhưng tăng 15% về giá.

Tính chung trong 2 tháng đầu năm 2023 lượng phân bón nhập khẩu của cả nước đạt trên 321.498 tấn, trị giá trên 124,31 triệu USD, giá trung bình đạt 386,7 USD/tấn, giảm mạnh 45,9% về khối lượng, giảm 56,5% về kim ngach và giảm 19,6% về giá so với cùng kỳ năm 2022. Trung Quốc vẫn đứng đầu về thị trường cung cấp phân bón cho Việt Nam, chiếm 49,2% trong tổng lượng và chiếm 46,2% trong tổng kim ngạch nhập khẩu phân bón của cả nước, đạt 158.092 tấn, tương đương 57,42 triệu USD, giá trung bình 363,2 USD/tấn, giảm 30% về lượng, giảm 38,5% về kim ngạch và giảm 12% về giá so với cùng kỳ năm 2022.

Tiếp đến thị trường Hàn Quốc đứng thứ 2, chiếm 7,9% trong tổng lượng và chiếm 12,5% trong tổng kim ngạch, với 25.279 tấn, tương đương 15,56 triệu USD, giá trung bình 615,6 USD/tấn, giảm 29,9% về lượng, giảm 26,7% về kim ngạch nhưng tăng 4,6% về giá so với 2 tháng đầu năm 2022.

Nhập khẩu phân bón từ thị trường Đông Nam Á đạt 35.120 tấn, tương đương 16,11 triệu USD, tăng 14,3% về lượng, giảm 18,5% kim ngạch so với cùng kỳ, chiếm 10,9% trong tổng lượng và chiếm 13% trong tổng kim ngạch nhập khẩu phân bón của cả nước.

Phân bón nhập khẩu từ thị trường FTA CPTTP đạt 64.938 tấn, tương đương 11,5 triệu USD, giảm 41,5% về lượng, giảm 73,4% kim ngạch so với cùng kỳ, chiếm 20,2% trong tổng lượng và chiếm 9,3% trong tổng kim ngạch nhập khẩu phân bón của cả nước.

Nhập khẩu phân bón từ thị trường FTA RCEP đạt 273.932 tấn, tương đương 95,73 triệu USD, giảm 22,8% về lượng, giảm 34,6% kim ngạch so với cùng kỳ, chiếm 85% trong tổng lượng và chiếm 77% trong tổng kim ngạch nhập khẩu phân bón của cả nước.

Nhìn chung, trong 2 tháng đầu năm 2023 nhập khẩu phân bón từ đa số các thị trường giảm cả về khối lượng và kim ngạch so với cùng kỳ năm 2022.

Ngành phân bón không còn nhiều lợi thế trong năm 2023

Ở một diễn biến khác, năm 2023 được đánh giá là năm ngành phân bón không còn nhiều lợi thế như năm 2022. Giá phân bón xuống rất thấp so với cùng kỳ, nhiều đơn vị điều chỉnh mức doanh thu, lợi nhuận.

Từ cuối tháng 1/2023, Hội đồng quản trị Tổng công ty Phân bón và Hóa chất Dầu khí - CTCP công bố kế hoạch kinh doanh năm 2023; trong đó, chỉ tiêu tổng doanh thu hợp nhất là 17.372 tỷ đồng, lợi nhuận trước thuế là 2.670 tỷ đồng, giảm 35,3% so với kế hoạch năm 2022 và bằng gần 48% thực hiện cả năm.

Tương tự, Công ty cổ phần Phân bón Dầu khí Cà Mau lên kế hoạch kinh doanh hợp nhất năm 2023 đạt doanh thu 13.458,5 tỷ đồng, lợi nhuận sau thuế 1.383,1 tỷ đồng, tương đương 32,3% kết quả năm 2022.

Trong khi đó, Công ty cổ phần Phân bón Bình Điền dự kiến doanh thu đạt 7.476,5 tỷ đồng, lợi nhuận trước thuế 220 tỷ đồng, lần lượt tăng 16,3% và 10% so với năm 2022. Tuy nhiên, trong quý I/2023, BFC đặt kế hoạch lợi nhuận trước thuế 20,4 tỷ đồng, giảm 80,9% so với cùng kỳ.

Theo ghi nhận trong những tháng đầu năm 2023, giá phân bón, nhất là giá urê giảm rất mạnh so với cùng kỳ. Dữ liệu tổng hợp từ Investing.com cho thấy, từ đầu tháng 2/2023, giá giao dịch hợp đồng giao kỳ hạn phân urê giảm còn 382 USD/tấn, thấp nhất kể từ đầu tháng 5/2021 và giảm 43,3% so với cùng kỳ năm 2022.

Tính đến giữa tháng 2/2023, giá urê Trung Đông trung bình từ đầu năm đến nay là 411 USD/tấn — thấp hơn 29% so với mức trung bình của quý 4/2022.

Các doanh nghiệp cho biết, giá urê hiện tại có thể đã chạm đáy. Cũng trong báo cáo về ngành phân bón mới đây, SSI Research dự báo, giá urê có thể giảm tiếp trong thời gian tới do xuất khẩu từ Nga và Trung Quốc sẽ phục hồi, chi phí đầu vào để sản xuất urê (than và khí tự nhiên) giảm và nhu cầu urê suy yếu.

Hiện ở trong nước, nguồn cung urê đang dư thừa. Riêng nguồn cung phân bón cho vụ Đông Xuân 2022 - 2023 từ công suất sản xuất phân đạm urê của 4 nhà máy thuộc Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) và Tập đoàn Hóa chất Việt Nam (Vinachem) đã lên tới 2,5 triệu tấn/năm. Trong khi đó, nhu cầu tiêu thụ trong nước chỉ khoảng 1,6 - 1,8 triệu tấn/năm.

Ngoài ra, các doanh nghiệp trong ngành cho rằng xuất khẩu urê của Trung Quốc sẽ tăng trong năm 2023 so với năm 2022 do chi phí sản xuất cạnh tranh đối với các nhà máy urê chạy bằng than so với các nhà máy urê chạy bằng khí đốt ở Châu Âu và việc Trung Quốc mở cửa trở lại vào năm 2023. Xuất khẩu urê của Nga sẽ tăng vào năm 2023 nhờ hạn ngạch xuất khẩu phân đạm cao hơn, trong đó có urê.

Những yếu tố này sẽ làm tăng nguồn cung urê, mặc dù ở mức thấp hơn so với trước xung đột Nga-Ukraine. Ngoài ra, nguồn cung urê tăng và nhu cầu phục hồi sẽ không gây thêm áp lực lên giá urê.

Hiện các chuyên gia phân tích của SSI Research và Agriseco Research đều có chung quan điểm, ngành phân bón năm 2023 sẽ kém khả quan hơn khi Trung Quốc mở cửa thị trường, tạo áp lực cạnh tranh cho các doanh nghiệp nội địa với hàng hóa từ nước này.

Riêng quý I/2023, phòng Phân tích SSI dự báo, lợi nhuận của các nhà sản xuất urê sẽ giảm đáng kể. Trong tháng 1/2022, cả Đạm Phú Mỹ và Đạm Cà Mau đều chốt được đơn hàng xuất khẩu với mức giá rất cao (trên 900 USD/tấn) và giá urê đã hình thành mức đỉnh khác vào tháng 3/2022 do căng thẳng Nga - Ukraine. Trong khi đó, giá xuất khẩu hiện tại chỉ khoảng 480 USD/tấn. Gần như giảm 1 nửa so với giá cùng kỳ năm 2022.

Chính vì thế, có thể lợi nhuận của hai đơn vị sản xuất urê lớn này sẽ giảm đi đáng kể trong năm 2023.

Không chỉ ở mặt hàng urê, một số loại phân bón khác như DAP, NPK cũng ghi nhận khó khăn những tháng đầu năm 2023. Đại diện các đơn vị như phân bón Bình Điền, Supe Lâm Thao... cũng thừa nhận năm 2023 là một năm khó khăn. Những tháng đầu năm, giá phân bón giảm, người mua vẫn có tâm lý chờ hàng giảm tiếp mới mua dẫn tớ hàng tồn kho nhiều, tiêu thụ chậm.