Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên: 5 nhiệm vụ trọng tâm để tiếp tục phát huy vai trò của khoa học-công nghệ

Theo Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên: Phát triển khoa học - công nghệ (KHCN) và đổi mới sáng tạo là chủ trương lớn, nhất quán, xuyên suốt của Đảng, Nhà nước ta; được xác định là quốc sách hàng đầu, là động lực then chốt để phát triển lực lượng sản xuất hiện đại trong tiến trình xây dựng, phát triển đất nước, đặc biệt là trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa.

Nhận thức sâu sắc chủ trương, đường lối chiến lược của Đảng và Nhà nước, những năm qua, toàn ngành Công Thương luôn xác định phát triển KHCN và đổi mới sáng tạo là một trong những nhiệm vụ trọng tâm, điều kiện tiên quyết, tạo nền tảng thúc đẩy sự phát triển bền vững của Ngành cả trong ngắn hạn và dài hạn. Với những nỗ lực, quyết tâm và bằng nhiều chương trình, kế hoạch hành động cụ thể, hoạt động KHCN và đổi mới sáng tạo của ngành Công Thương đã đạt được nhiều kết quả tích cực, đóng góp quan trọng vào sự phát triển của Ngành cũng như toàn bộ nền kinh tế.

Một là, các Viện nghiên cứu, Trường Đại học và đội ngũ cán bộ làm công tác KHCN trong Ngành đã làm tốt công tác nghiên cứu, tư vấn chính sách, giúp cung cấp luận cứ khoa học và thực tiễn, phục vụ hoạch định chiến lược phát triển và hoàn thiện các cơ chế, chính sách của Ngành (nhất là trong bối cảnh tình hình địa chính trị, kinh tế thế giới diễn biến phức tạp, khó đoán định như hiện nay).

Hai là, nhiều công trình, đề tài nghiên cứu KHCN trong Ngành đạt giải thưởng cao, mang ý nghĩa to lớn về kinh tế - xã hội, góp phần tạo lập vị thế về KHCN của Việt Nam trong khu vực và quốc tế; đồng thời, các đơn vị đã chú trọng đẩy nhanh quá trình ứng dụng, chuyển giao các kết quả nghiên cứu và thành tựu KHCN vào thực tiễn sản xuất kinh doanh đã giúp các doanh nghiệp trong Ngành từng bước đổi mới công nghệ, nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm hàng hóa và khả năng cạnh tranh, thúc đẩy quá trình tái cơ cấu ngành Công Thương theo hướng hiện đại và góp phần đẩy mạnh công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước.

Ba là, công tác đào tạo đại học, sau đại học, nghiên cứu sinh của các Trường, các Viện đều đạt kết quả khá tốt, góp phần đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế đất nước.

Bên cạnh những kết quả đạt được, cũng còn những tồn tại, hạn chế và yêu cầu mới đặt ra cho công tác KHCN và đổi mới sáng tạo trong Ngành, như các vấn đề về: Cơ chế, chính sách cho phát triển KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi mô hình hoạt động của các tổ chức KHCN công lập còn nhiều bất cập; phát triển nguồn nhân lực, thu hút, giữ chân người tài và cơ chế đầu tư cơ sở vật chất, nâng cao tiềm lực KHCN còn nhiều hạn chế; chính sách huy động nguồn lực xã hội và sự tham gia của các doanh nghiệp trong phát triển KHCN chưa xứng tầm…

Đây là những vấn đề cần sớm có giải pháp khai thông nhằm tạo điều kiện cho các Viện/Trường và khuyến khích đội ngũ làm công tác KHCN tiếp tục có những đóng góp thiết thực hơn cho sự phát triển của Ngành, đất nước trong giai đoạn tới.

Cùng với cả nước, ngành Công Thương đang bước vào giai đoạn phát triển mới; đẩy mạnh thực hiện tái cơ cấu Ngành với định hướng lấy khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo là một trong những giải pháp có tính đột phá, đặc biệt là trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp 4.0, chuyển đổi số và hội nhập quốc tế đang là xu hướng chủ đạo và phát triển mạnh mẽ, mang lại những thời cơ, thuận lợi nhưng cũng có không ít khó khăn, thách thức đan xen.

Trong bối cảnh đó, để tiếp tục phát huy vai trò của KHCN và đổi mới sáng tạo trong tái cơ cấu ngành Công Thương, góp phần cùng toàn Ngành hoàn thành tốt nhiệm vụ chính trị được giao, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên yêu cầu các Viện nghiên cứu, Trường Đại học và các đơn vị liên quan thuộc Bộ tập trung thực hiện có hiệu quả một số nhiệm vụ trọng tâm sau:

Thứ nhất, tiếp tục quán triệt, triển khai thực hiện nghiêm túc, hiệu quả các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước và chỉ đạo của Ban Cán sự Đảng, Lãnh đạo Bộ về phát triển KHCN, đổi mới sáng tạo, giúp cán bộ công chức, viên chức nói chung và người lao động, đặc biệt là đội ngũ những người làm công tác KHCN của Bộ nói riêng nâng cao nhận thức, đổi mới mạnh mẽ cả về tư duy và phương thức thực hiện nhằm nâng cao hiệu quả, chất lượng các hoạt động nghiên cứu, tham mưu xây dựng các cơ chế, chính sách phát triển Ngành trong tình hình mới và tư vấn, chuyển giao công nghệ, góp phần đẩy nhanh quá trình tái cơ cấu ngành Công Thương theo hướng hiện đại, thúc đẩy tiến trình công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước.

Thứ hai, tập trung triển khai thực hiện có hiệu quả Chiến lược phát triển KHCN và đổi mới sáng tạo ngành Công Thương đến năm 2030 gắn với mục tiêu phát triển các ngành công nghiệp nền tảng, trọng điểm, mũi nhọn và công nghiệp công nghệ mới, góp phần xây dựng củng cố năng lực sản xuất độc lập, tự chủ… của đất nước. Đặc biệt là cần tiên phong trong nghiên cứu phát triển, ứng dụng, chuyển giao công nghệ, nhất là đối với các công nghệ nguồn trong các lĩnh vực mà Viện/Trường có thế mạnh để hỗ trợ doanh nghiệp nâng cấp, đổi mới công nghệ và thực hiện chuyển số, hướng tới sản xuất thông minh, hiện đại nhằm nâng cao năng lực, sức cạnh tranh, khai thác tốt hơn các cơ hội từ các… cơ chế Ủy ban liên chính phủ, Hiệp định thương mại tự do (nhất là các FTA thế hệ mới) để phát triển sản xuất và đẩy mạnh xuất khẩu, đưa các sản phẩm mang thương hiệu Việt tham gia sâu hơn vào các chuỗi sản xuất và cung ứng toàn cầu.

Thứ ba, chú trọng xây dựng và phát triển năng lực KHCN, bảo đảm chất lượng, hiệu quả công tác nghiên cứu, tư vấn, chuyển giao công nghệ, nhất là ứng dụng công nghệ mới của cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0.

Năng lực của một tổ chức KHCN chính là đội ngũ cán bộ nghiên cứu có trình độ chuyên môn và tâm huyết với khoa học. Vì vậy, các Viện/Trường cần có chiến lược xây dựng đội ngũ chuyên gia, cán bộ nghiên cứu khoa học có trình độ, năng lực chuyên môn kết hợp với đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực trẻ để đáp ứng yêu cầu công việc. Đồng thời, tăng cường đầu tư, đổi mới, nâng cấp cơ sở vật chất, trang thiết bị nghiên cứu tiên tiến, hiện đại, phù hợp với xu thế phát triển công nghệ của khu vực sản xuất và tiến tới làm chủ các công nghệ mới, đặc biệt là các công nghệ lõi; chú trọng đẩy mạnh quá trình thương mại hóa sản phẩm, đưa kết quả nghiên cứu KHCN vào thực tiễn thông qua việc liên doanh, góp vốn, mở rộng sản xuất bằng các tài sản trí tuệ (gồm các sáng chế, giải pháp hữu ích) của đơn vị.

Thứ tư, tập trung đổi mới mạnh mẽ phương thức hoạt động theo hướng gắn kết chặt chẽ với các Tập đoàn, Tổng công ty lớn, lấy doanh nghiệp làm trung tâm và là chủ thể sống động của đổi mới sáng tạo; mọi hoạt động KHCN phải gắn với sản xuất, bắt nguồn trước hết từ yêu cầu của thực tiễn để có những sản phẩm KHCN thiết thực, có sức lan tỏa mạnh trong Ngành và được ứng dụng nhanh chóng, hiệu quả vào thực tiễn. Hay nói cách khác, các Viện/Trường cần phải tạo ra sản phẩm, công nghệ mà thị trường cần chứ không phải những thứ các đơn vị có thể làm được. Điều này đòi hỏi phải thay đổi mạnh mẽ trong tư duy của các và đổi mới mô hình quản trị phải theo hướng hiện đại thì chúng ta mới có thể phát triển và làm đúng vai trò, sứ mệnh của các tổ chức KH&CN công lập trong tình hình mới.

Thứ năm, tăng cường phối hợp chặt chẽ, hiệu quả giữa các Viện nghiên cứu và các Trường Đại học với các đơn vị chức năng của Bộ trong công tác nghiên cứu, tư vấn chính sách, cung cấp luận cứ khoa học, thực tiễn, phục vụ công tác xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật và các định hướng, chính sách phát triển Ngành nhằm nâng cao vai trò, đóng góp của KHCN và đổi mới sáng tạo trong các hoạt động, lĩnh vực quản lý của Bộ; đồng thời, tiếp tục phát huy tốt vai trò của các đơn vị chức năng thuộc Bộ để thực sự là "người cầm lái", định hướng, dẫn dắt, thúc đẩy phát triển KHCN và đổi mới sáng tạo trong toàn ngành.