Bộ Tài chính qui định cách tính giá xăng dầu như thế nào và sự chậm trễ “khó hiểu”?

Điều chỉnh phụ phí, chi phí xăng dầu thuộc thẩm quyền Bộ Tài chính

Theo Nghị định số 95/2021/NĐ-CP ngày 1/11/2021 sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 83/2014/NĐ-CP ngày 3/9/2014 về kinh doanh xăng dầu, chi phí kinh doanh định mức, lợi nhuận định mức do Bộ Tài chính xác định và thông báo hàng năm để Bộ Công Thương áp dụng trong công thức tính giá cơ sở xăng dầu.

Giá cơ sở xăng dầu = Giá xăng dầu nguồn nhập khẩu x Tỷ trọng % sản lượng xăng dầu nhập khẩu + Giá xăng dầu nguồn trong nước x Tỷ trọng % sản lượng xăng dầu trong nước.

Đối với giá xăng dầu nguồn nhập khẩu = Giá xăng dầu thế giới + Chi phí đưa xăng dầu từ nước ngoài về cảng Việt Nam (gồm +/- Premium là yếu tố điều chỉnh giá trong hợp đồng nhập khẩu xăng dầu; chi phí bảo hiểm; chi phí vận chuyển; chi phí phát sinh khác) + Chi phí kinh doanh định mức + Mức trích lập Quỹ bình ổn giá + Lợi nhuận định mức + Chi phí thuế (thuế nhập khẩu, thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế bảo vệ môi trường, thuế giá trị gia tăng) + Phí, trích nộp khác.

Giá xăng dầu nguồn trong nước = Giá xăng dầu thế giới +/- Premium (yếu tố điều chỉnh giá trong hợp đồng nhập khẩu xăng dầu) + Chi phí đưa xăng dầu từ các nhà máy lọc dầu trong nước về đến cảng + Chi phí kinh doanh định mức + Mức trích lập Quỹ bình ổn giá + Lợi nhuận định mức + Thuế, phí, trích nộp khác.

Giá xăng dầu thế giới do Bộ Công Thương xác định theo nguyên tắc tính bình quân theo số ngày có giá giữa hai kỳ công bố giá cơ sở của giá các sản phẩm xăng dầu được giao dịch trên thị trường quốc tế.

Trên cơ sở báo cáo của các thương nhân đầu mối, Bộ Tài chính tổng hợp, rà soát, đánh giá và tiến hành khảo sát thực tế (nếu cần thiết) để xem xét, quyết định chi phí đưa xăng dầu từ nước ngoài về cảng Việt Nam, Premium (định mức chi hoa hồng tính trên đơn vị lít cho doanh nghiệp đầu mối, trên cơ sở đó doanh nghiệp đầu mối sẽ tính phần hoa hồng cho doanh nghiệp bán lẻ) đối với nguồn trong nước, chi phí đưa xăng dầu từ các nhà máy lọc dầu trong nước về đến cảng (nếu có), chi phí kinh doanh định mức và thông báo để Bộ Công Thương áp dụng trong công thức giá cơ sở.

Cụ thể hơn, ngày 18/11/2021, Bộ Tài chính ban hành Thông tư 104/2021/TT-BTC hướng dẫn phương pháp xác định yếu tố cấu thành trong công thức giá cơ sở xăng dầu.

Thông tư quy định cụ thể, định kỳ ngày 10/1, ngày 10/7 hàng năm (trường hợp trùng vào ngày nghỉ, ngày nghỉ lễ theo quy định thì lùi sang ngày làm việc tiếp theo), Bộ Tài chính thông báo khoản Premium trong nước và chi phí đưa xăng dầu từ nhà máy lọc dầu trong nước về đến cảng để Bộ Công Thương áp dụng, tính toán giá cơ sở.

Định kỳ trước ngày 1/7 hàng năm, Bộ Tài chính thông báo chi phí kinh doanh định mức để Bộ Công Thương áp dụng, tính toán trong công thức giá cơ sở xăng dầu.

Bộ Công Thương “sốt sắng”, Bộ Tài chính “chậm rãi”

Thực tế, ngay từ tháng 2/2022, để góp phần tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp xăng dầu, Bộ Công Thương đã đề xuất Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Bộ Tài chính rà soát và tính toán lại các mức chi phí trong cơ cấu tính giá cơ sở xăng dầu như chi phí kinh doanh định mức, lợi nhuận định mức, khi mà các chi phí này được áp dụng theo Nghị định số 83/2014/NĐ-CP đã ban hành từ năm 2014 và không còn phù hợp với bối cảnh hiện tại.

Bên cạnh đó, rà soát lại phí đưa xăng dầu từ nước ngoài về Việt Nam, Premium đối với nguồn trong nước và các loại thuế, nhất là thuế bảo vệ môi trường cho phù hợp nhằm tính đúng, tính đủ, hài hòa lợi ích giữa các chủ thể tham gia thị trường xăng dầu.

Đến tháng 7/2022, Bộ Công Thương đã tiếp tục có công văn gửi Bộ Tài chính về công thức giá cơ sở, chi phí đưa xăng dầu từ nước ngoài về Việt Nam, Premium đối với nguồn trong nước và chi phí đưa xăng dầu từ nhà máy lọc dầu trong nước về đến cảng trong giá cơ sở xăng dầu.

Cụ thể, Bộ Công Thương đề nghị Bộ Tài chính căn cứ các quy định tại các văn bản quy phạm pháp luật hiện hành, tổng hợp, rà soát, đánh giá từ báo cáo chi phí đưa xăng dầu từ nước ngoài về cảng Việt Nam, báo cáo tổng hợp về Premium trong nước, chi phí đưa xăng dầu từ nhà máy lọc dầu trong nước về đến cảng của các thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu để thực hiện điều chỉnh, thông báo một số khoản chi phí định mức trong giá cơ sở xăng dầu cho phù hợp với thực tế phát sinh và quy định hiện hành.

Mới đây nhất, tháng 8/2022, khi thị trường xăng dầu tiếp tục có nhiều biến động phức tạp, một số cửa hàng bán lẻ xăng dầu ngừng bán hàng, một số doanh nghiệp đề xuất với Sở Công Thương địa phương về việc tạm dừng kinh doanh do khó khăn về nguồn hàng và không bảo đảm lợi nhuận kinh doanh, Bộ Công Thương đã tiếp tục có ý kiến với Bộ Tài chính về việc điều chỉnh một số khoản chi phí trong giá cơ sở xăng dầu.

Bộ Công Thương nêu rõ, báo cáo tổng hợp về Premium trong nước và chi phí đưa xăng dầu từ nhà máy lọc dầu trong nước về đến cảng qua rà soát của Bộ Tài chính thực tế đã tăng. Tuy nhiên, Bộ Tài chính mới chỉ điều chỉnh đối với mức chi phí đưa xăng dầu từ nước ngoài về Việt Nam theo thực tế mà chưa điều chỉnh mức Premium trong nước và chi phí đưa xăng dầu từ nhà máy lọc dầu trong nước về đến cảng theo thực tế rà soát.

“Đây cũng là một trong những nguyên nhân khiến giá xăng dầu trong nước chưa phản ánh đầy đủ các chi phí kinh doanh xăng dầu, dẫn đến việc phân bố mức chiết khấu trong hệ thống kinh doanh xăng dầu bị hạn chế, nhiều cửa hàng bán lẻ xăng dầu không có chiết khấu để bảo đảm bù đắp chi phí và duy trì hoạt động kinh doanh, bảo đảm cung ứng xăng dầu liên tục cho thị trường”, đại diện Vụ Thị trường trong nước (Bộ Công Thương) phân tích.

Trước thực trạng trên ngày 23/9, Văn phòng Chính phủ cũng đã có công văn thông báo ý kiến chỉ đạo của Phó Thủ tướng Lê Minh Khái, việc xem xét quyết định các chi phí hợp lý như thế này thuộc thẩm quyền của Bộ Tài chính và cũng yêu cầu Bộ Tài chính chủ trì, phối hợp với Bộ Công Thương, đơn vị liên quan để thực hiện đúng quy định của pháp luật, bảo đảm nguồn cung xăng dầu và quyền lợi của các đối tượng liên quan, các doanh nghiệp liên quan trong kinh doanh xăng dầu.

Theo đó, ngày 6/10/2022, liên Bộ Công Thương – Tài chính đã phối hợp rà soát và thống nhất sẽ điều chỉnh tăng mức chi phí vận chuyển xăng dầu từ nhà máy về cảng và mức Premium trong giá cơ sở mặt hàng xăng dầu vào kỳ điều hành giá xăng dầu ngày 11/10/2022 để bảo đảm phản ánh đúng mức chi phí phát sinh thực tế của doanh nghiệp, giúp các doanh nghiệp tăng mức chiết khấu trong hệ thống phân phối xăng dầu và giảm thiểu mức tác động vào giá xăng dầu và việc kiểm soát lạm phát của Chính phủ.

Đây được đánh giá là giải pháp quan trọng và đã được Hiệp hội Xăng dầu kiến nghị với Bộ Tài chính nhiều lần, song chưa được giải quyết.

Bộ Công Thương cũng đã đề nghị Ngân hàng Nhà nước Việt Nam chỉ đạo các ngân hàng thương mại có chính sách hỗ trợ, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu về hạn mức tín dụng, lãi suất ưu đãi nhằm giúp các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu giảm chi phí tài chính, tăng nguồn lực để nhập khẩu từ nước ngoài và mua xăng dầu từ nguồn sản xuất trong nước, bảo đảm đủ nguồn cung xăng dầu cho thị trường.

Điều này bảo đảm phản ánh đúng mức chi phí phát sinh thực tế của doanh nghiệp, giúp các doanh nghiệp tăng mức chiết khấu trong hệ thống phân phối xăng dầu và giảm thiểu mức tác động vào giá xăng dầu và việc kiểm soát lạm phát của Chính phủ.

Về phía Bộ Tài chính, tận tối 7/10 mới có thông tin gửi báo chí khẳng định, trong Bộ này đã có công văn số 10281 gửi Bộ Công Thương tiếp tục thông báo điều chỉnh Premium trong nước và chi phí đưa xăng dầu từ nhà máy lọc dầu trong nước về đến cảng trong giá cơ sở xăng dầu.

Trong công văn này, Bộ Tài chính đã đề nghị Bộ Công Thương có phương án điều hành giá xăng dầu trong nước phù hợp để việc tăng chi phí định mức này không tác động làm tăng giá cơ sở tại kỳ điều hành.

Tuy nhiên, Bộ này khẳng định, hiện nay Nhà nước không quy định chiết khấu trong hệ thống kinh doanh xăng dầu. “Yếu tố này chủ yếu phụ thuộc vào cung cầu thị trường, diễn biến giá xăng dầu thế giới, sản lượng tồn kho xăng dầu của các thương nhân đầu mối và phương thức bán hàng của hai bên”, Bộ Tài chính thông tin.

Theo cơ quan này, chiết khấu xăng dầu có thể còn phụ thuộc vào chính sách bán hàng, năng lực kinh doanh của thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu mà đại lý, tổng đại lý ký hợp đồng trực tiếp, số lượng các kênh trung gian trong hệ thống kinh doanh xăng dầu và sự phân bổ mức chiết khấu trong hệ thống.

“Vì vậy, cần nghiên cứu, rà soát, đánh giá hệ thống phân phối kinh doanh xăng dầu, hệ thống trung gian để có giải pháp phù hợp và tiết kiệm chi phí”, Bộ Tài chính nêu đề nghị.

Nỗ lực đảm bảo nguồn cung

Cũng trong ngày 7/10/2022, Bộ Công Thương đã có Công văn số 6192/BCT-TTTN đề nghị Chủ tịch Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương phối hợp, chỉ đạo các cơ quan quản lý nhà nước, các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu trên địa bàn thực hiện một số nhiệm vụ, giải pháp sau:

Đề nghị các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu trên địa bàn không để gián đoạn nguồn cung xăng dầu trong hệ thống kinh doanh; duy trì hoạt động bán hàng tại các cửa hàng bán lẻ xăng dầu của doanh nghiệp.

Đề nghị các thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu, thương nhân phân phối xăng dầu trên địa bàn chia sẻ nguồn cung, lợi nhuận trong hệ thống phân phối cho các đại lý và cửa hàng bán lẻ xăng dầu một cách hợp lý; các doanh nghiệp bán lẻ, đại lý và cửa hàng kinh doanh.

Đối với nguồn cung xăng, Bộ Công Thương tiếp tục khẳng định bảo đảm nguồn cung từ nay đến cuối năm.. Cụ thể, theo báo cáo của Tập đoàn Dầu khí Việt Nam, Nhà máy Lọc dầu Nghi Sơn và Nhà máy Lọc dầu Bình Sơn trong quý IV này dự kiến sản xuất 4,4 triệu mét khối (chiếm 80% tổng nhu cầu). Hai nhà máy đang vận hành hết công suất, trong đó Nhà máy Lọc hóa dầu Bình Sơn dự kiến vận hành ở mức 105% công suất.

Với vai trò là doanh nghiệp nhà nước chiếm thị phần lớn nhất tại Việt Nam, Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam- Petrolimex đang chủ động xây dựng và thực hiện các giải pháp đảm bảo nguồn. Cụ thể, Petrolimex đã đề nghị với hai nhà máy lọc dầu trong nước có những cam kết chắc chắn về khả năng đảm bảo nguồn theo hợp đồng đã ký kết, nhất là trong giai đoạn hiện nay.

Đối với nguồn nhập khẩu từ nước ngoài, với bề dày lịch sử kinh doanh xăng dầu và uy tín trên thị trường trong nhiều năm, Petrolimex đã tích cực tìm kiếm nguồn hàng tin cậy, ký kết hợp đồng mua hàng sớm hơn thông lệ. Bên cạnh đó, Petrolimex liên tục nắm bắt thông tin, bám sát diễn biến của thị trường để linh hoạt xử lý, kịp thời đưa ra các giải pháp nhằm đảm bảo nguồn hàng trong mọi tình huống. Đặc biệt, Petrolimex đã quyết liệt chỉ đạo toàn hệ thống đảm bảo cung ứng xăng dầu cho hệ thống phân phối thuộc Petrolimex, phù hợp cam kết hợp đồng và bảo đảm tiến độ nhằm đáp ứng nhu cầu xã hội.

Về phía Tổng Công ty dầu Việt Nam (PVOIL) cũng đang triển khai đồng bộ nhiều giải pháp để đảm bảo cung ứng xăng dầu cho các cửa hàng xăng dầu trực thuộc và các cửa hàng nhượng quyền trên khắp cả nước. Thực tế PVOIL thường xuyên mua với sản lượng lớn, có khả năng thanh toán cũng như có uy tín với bạn hàng nên luôn được nhà cung cấp nước ngoài và các nhà sản xuất xăng dầu trong nước “ưu tiên” đáp ứng cao nhất sản lượng mua.

Để đảm bảo bình ổn thị trường xăng dầu trong bối cảnh giá xăng dầu biến động khó lường như hiện nay, Chủ tịch Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam (VINPA) Bùi Ngọc Bảo cho rằng giải pháp quan trọng nhất vẫn là thị trường hàng hóa xăng dầu; trong đó, cơ quan quản lý nhà nước đưa ra mức giá trần giống như nhiều nước trên thế giới đang thực hiện. Thực tế, việc nhập khẩu xăng dầu không quá khó, vấn đề chỉ là cơ chế giá.