Bảo đảm quyền tự do kinh doanh trong bối cảnh đại dịch Covid-19

Đây là ý kiến được đưa ra thảo luận tại diễn đàn trực tuyến “Tăng cường triển khai các giải pháp hỗ trợ pháp lý, giải quyết tranh chấp liên quan hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp trong bối cảnh dịch Covid-19” do Bộ Tư pháp tổ chức ngày 12/11/2021.

Tại diễn đàn, TS Nguyễn Thanh Tú- Vụ trưởng Vụ Pháp luật dân sự - kinh tế (Bộ Tư pháp), Phó Trưởng Ban quản lý chương trình hỗ trợ pháp lý cho doanh nghiệp nhỏ và vừa giai đoạn 2021 - 2025 cho rằng, trong bối cảnh dịch Covid-19, doanh nghiệp phải đồng thời duy trì mối quan hệ doanh nghiệp – Nhà nước, doanh nghiệp – doanh nghiệp và doanh nghiệp với người lao động.

Dịch bệnh Covid-19 có thể làm phát sinh các rủi ro như không nộp được thuế, không thực hiện được các giao kèo làm ăn, không thực hiện được các chế độ với lao động dẫn đến các rủi ro pháp lý, thậm chí là kiện tụng.

TS Lê Duy Bình- Giám đốc Công ty Economica Việt Nam nêu vấn đề trong quá trình áp dụng các biện pháp phòng chống Covid-19 có thể khiến doanh nghiệp không thực hiện được các cam kết mà họ đưa ra như cam kết với người lao động. Các rủi ro này không chỉ xảy ra với doanh nghiệp trong nước mà cả trong mối quan hệ ngoại thương, nhất là các doanh nghiệp tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu liên quan đến người mua, nhà nhập khẩu nước ngoài.

Bên cạnh đó các doanh nghiệp gặp khó khăn về quyền tự do kinh doanh, quyền tự do được lưu thông hàng hoá, quyền tự do trong hoạt động thương mại. “Có thể thấy thực tế nhiều biện pháp chống dịch đã vi phạm quyền tự do kinh doanh, về tự do lưu thông hàng hoá”- ông Bình nhìn nhận.

Vấn đề đặt ra ở đây, theo vị chuyên gia này là chúng ta sẽ giới hạn quyền tự do này ở mức độ nào trong bối cảnh phải khống chế dịch bệnh. Đây là điều cần thiết được xem xét bởi dịch Covid-19 còn có thể kéo dài diễn biến phức tạp. Để từ đó trong bất kỳ hoàn cảnh nào của dịch bệnh Covid-19 cũng có những phương án rõ ràng để người dân và doanh nghiệp biết khi nào áp dụng việc hạn chế quyền tự do kinh doanh cũng như khi nào quyền tự do đó ngay lập tức được phục hồi vô điều kiện.

Liên quan đến vấn đề này, TS Nguyễn Thanh Tú cho rằng, trong bối cảnh dịch bệnh khi áp dụng nguyên tắc hạn chế quyền tự do tập trung trong đó có quyền tự do kinh doanh, người ta hay áp dụng nguyên tắc “cân bằng hợp lý”. Theo đó thứ nhất là xem biện pháp đó có phù hợp hay không, thứ hai là có cần thiết hay không và thứ ba là xét cân bằng chi phí đem lại. Nếu chi phí lớn hơn lợi ích thì không áp dụng việc hạn chế quyền tự do tập trung.

“Vừa qua có lúc đùng một cái chúng ta đóng cửa không cho lưu thông giữa các địa phương trong khi đó xét về yếu tố dịch tễ người lái xe đóng cửa chạy xe trên đường, đến nơi đóng dỡ hàng đã có người của địa phương đảm trách thì rõ ràng về mặt dịch tễ không ảnh hưởng. Nhưng một số địa phương do nhiều lý do quá lo lắng cho an toàn cộng đồng đã làm quá mạnh”- ông Tú nói.

Theo TS Tú, trong báo cáo liên quan đến tình hình Covid-19 đang được xây dựng, Bộ Tư pháp đề xuất là phải sửa đổi bổ sung Luật phòng, chống bệnh truyền nhiễm cũng như khi xây dựng Luật về tình trạng khẩn cấp cần thiết đưa vấn đề áp dụng nguyên tắc “cân bằng hợp lý” trong quá trình áp dụng các quyền tự do nói chung trong đó có quyền tự do kinh doanh.

Trong trường hợp phải giải quyết các vụ việc tranh chấp phát sinh từ các rủi ro do dịch bệnh Covid-19, một cơ chế khá linh hoạt hiện nay được các chuyên gia khuyến cáo là doanh nghiệp có thể lựa chọn cơ chế trọng tài qua Trung tâm trọng tài quốc tế Việt Nam (VIAC).

Trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19, VIAC duy trì được cơ chế giải quyết vụ việc theo phương thức trực tuyến. Bà Vũ Thị Hằng- Trưởng phòng Ban Thư ký VIAC cho biết thời gian qua, VIAC đã giải quyết thành công 30 vụ việc theo cơ chế trực tuyến, giúp doanh nghiệp ổn định hoạt động sản xuất kinh doanh.