“3 đồng hành, 5 hỗ trợ” trong phát triển kinh tế tập thể, hợp tác xã

Chiều nay (14/10), Ban Chỉ đạo Đổi mới Phát triển kinh tế tập thể, HTX phối hợp với các Bộ, ngành, địa phương tổ chức Hội nghị toàn quốc tổng kết 15 năm thực hiện Nghị quyết số 13-NQ/TW về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể. Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc chủ trì Hội nghị.

Hội nghị Tổng kết 15 năm thực hiện Nghị quyết 13-NQ/TW về kinh tế tập thể, HTX

Mới đóng góp 4% vào GDP

Báo cáo tổng kết 15 năm thực hiện Nghị quyết 13, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho hay, sau 15 năm triển khai Nghị quyết và hơn 7 năm kể từ khi Luật HTX năm 2012 được thông qua, khu vực kinh tế tập thể, HTX đã có bước phát triển và đạt được nhiều kết quả tích cực. Số HTX hoạt động hiệu quả không ngừng tăng lên, chiếm khoảng 55% trong tổng số HTX nông nghiệp, khoảng 50 – 80% trong tổng số HTX phi nông nghiệp. Về tổ hợp tác, đến nay cả nước có 101.400 tổ hợp tác, tăng 0,58% so với năm 2003, toàn quốc có 22.861 HTX, tăng 59% so với năm 2003, thu hút gần 6 triệu thành viên tham gia. Số lượng HTX thành lập mới tăng nhanh qua các năm, từ 969 HTX thành lập mới năm 2003 lên 2.521 HTX thành lập mới năm 2018… Mặc dù vậy, theo Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng, đóng góp khu vực HTX vào GDP của cả nước còn khiêm tốn và có xu hướng giảm, trung bình đạt 4%. Mô hình HTX kiểu mới quy mô lớn chậm được hình thành và phát triển, liên kết sản xuất gắn với tiêu thụ theo chuỗi còn yếu. Việc nhân rộng mô hình HTX hoạt động hiệu quả còn yếu….

Một trong những nguyên nhân của hạn chế trên là do công tác xây dựng cơ chế, chính sách chưa kịp thời, chậm tháo gỡ các vướng mắc; môi trường pháp lý chưa thuận lợi cho các chủ thể kinh tế tham gia HTX; cơ chế huy động phân bổ nguồn lực cho khu vực kinh tế tập thể, HTX và kinh tế hộ còn nhiều bất cập. Còn tâm lý ngại đổi mới, chưa mạnh dạn chuyển sang mô hình HTX kiểu mới; Năng lực nội tại của nhiều HTX còn yếu…

Tại Hội nghị, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Nguyễn Xuân Cường cũng đã có bài tham luận về phát triển kinh tế tập thể và HTX trong lĩnh vực nông nghiệp. Ông Nguyễn Ngọc Bảo – Chủ tịch liên minh HTX Việt Nam đã có bài tham luận về phát triển kinh tế tập thể và HTX trong lĩnh vực phi nông nghiệp. Ông Nguyễn Ngọc Bảo cho hay, nếu có chính sách phù hợp sẽ tạo “lực đẩy” rất lớn cho phát triển kinh tế tập thể, HTX.

Là một trong những mô hình HTX, liên hiệp HTX nổi bật, điển hình với cách làm mới trong lĩnh vực ngành Công Thương, đại diện Liên minh HTX thương mại TP Hồ Chí Minh (SaiGon Co.op) chia sẻ, trong hơn 15 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 Khóa IX về tiếp tục đổi mới, phát triển kinh tế tập thể, đến nay, quy mô và hiệu quả hoạt động của Saigon Co.op đã cao hơn gần 30 lần với mức tăng trưởng bình quân 25%/năm, đạt hơn 32.000 tỷ đồng, nắm giữ khoảng 40% thị phần bán lẻ tạp hóa hiện đại, vượt xa so với nhiều đối thủ cùng ngành khác. Lựa chọn hướng đi, mô hình kinh doanh phù hợp với xu thế phát triển của thị trường; kiên định với mục tiêu đã đề ra, xác định chiến lược kinh doanh đúng đắn theo định hướng ban đầu, tập trung nguồn lực vào hoạt động có thế mạnh, tránh tình trạng dàn trải… là những yếu tố then chốt trong việc tạo ra kết quả hiện nay của Saigon Co.op.

Để nâng cao hiệu quả hoạt động của HTX nói chung, đại diện Saigon Co.op cũng kiến nghị nhà nước tiếp tục rà soát, sửa đổi một số nội dung còn bất cập của Luật HTX 2012, hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật… cho phù hợp với xu thế phát triển HTX một số nước và điều kiện của Việt Nam. Cụ thể, Điều 20 trong Nghị định 193/2013/NĐ-CP hướng dẫn Luật HTX sửa đổi quy định “Tổng mức đầu tư của việc góp vốn, mua cổ phần, thành lập doanh nghiệp không được vượt qua 50% số vốn điều lệ của HTX, liên minh HTX được ghi trong báo cáo tài chính gần nhất”. Điều khoản này đã hạn chế các HTX phát triển ở quy mô lớn hơn và hợp tác với nhiều thành phần kinh tế khác nhau nhất là trong giai đoạn hội nhập sâu rộng hiện nay.

Gian hàng của HTX trưng bày hàng hóa bên lề Hội nghị

Hoàn thiện khung khổ pháp luật và chính sách hỗ trợ phát triển kinh tế tập thể, HTX phù hợp

Chia sẻ các yếu tố tạo nên sự thành công của HTX ở Hà Lan với bề dày hơn 100 năm, ông Harm Haverkort – Giám đốc Quốc gia Agriterra tại Việt Nam - cho biết, ngành nông nghiệp Hà Lan trong thời gian qua đã có sự phát triển nhanh chóng. Đến nay, Hà Lan có 2.500 HTX hoạt động đóng góp 18% GDP của nền kinh tế. Thu nhập bình quân của người nông dân là 600 nghìn Euro/năm. HTX nông nghiệp chiếm 68%, Hà Lan cũng là quốc gia đứng thứ 2 trên thế giới về số lượng HTX. Để có sự thành công trên, các HTX được tổ chức theo mô hình “từ dưới lên trên”. Lợi ích của các thành viên tài chính là kết nối kinh doanh giữa HTX và thành viên, không liên quan đến vốn cổ phần. HTX tăng vốn chủ yếu thông qua tích lũy từ lợi nhuận chứ không phải từ vốn góp của thành viên. Môi trường pháp lý với sự linh hoạt chi tiết bằng Điều lệ HTX. Mỗi HTX là duy nhất và độc đáo và có kế hoạch sản xuất riêng của mình.

Để thực hiện thành công các mục tiêu, nhiệm vụ đề ra trong Nghị quyết, tại Hội nghị, nhiều ý kiến cho rằng, cần nâng cao nhận thức về bản chất, vai trò của tổ chức kinh tế tập thể, HTX trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Bên cạnh đó, tiếp tục rà soát, cập nhật, sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện khung khổ pháp luật và chính sách hỗ trợ phát triển kinh tế tập thể phù hợp. Hoàn thiện và nâng cao năng lực, hiệu quả của bộ máy quản lý nhà nước kinh tế tập thể theo hướng tập trung và thống nhất…

Trong thời gian qua, Đảng và Nhà nước đã có chủ trương, chính sách nhằm phát triển kinh tế tập thể, HTX nhưng để thúc đẩy phong trào HTX phát triển hơn nữa trong thời gian tới rất cần sự vào cuộc của toàn xã hội. Trong đó, người đứng đầu các Bộ, ngành, địa phương phải nhận thức đầy đủ, sâu sắc tinh thần của Nghị quyết, cũng như vai trò, vị trí của khu vực kinh tế tập thể, HTX. Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang phát triển mạnh mẽ, kinh tế hộ nhỏ lẻ, manh mún, sản xuất hàng hóa phi tiêu chuẩn sẽ không còn chỗ đứng, không có khả năng cạnh tranh và không thể tồn tại. Vì vậy, hợp tác là con đường tất yếu để cùng phát triển. Ban Chỉ đạo Đổi mới, phát triển kinh tế tập thể, HTX đề xuất Bộ Chính trị xem xét, ban hành Nghị quyết chuyên đề nhằm tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể, HTX trong thời gian tới.

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc: “3 đồng hành, 5 hỗ trợ” trong phát triển kinh tế tập thể, hợp tác xã

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc: “3 đồng hành, 5 hỗ trợ” trong phát triển kinh tế tập thể, HTX

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh, đây là Hội nghị quan trọng để củng cố niềm tin và đổi mới cách làm; qua đó, phát huy tốt hơn và tiếp tục nâng cao vai trò thực chất của kinh tế tập thể trong nền kinh tế nhiều thành phần của nước ta.

Nhắc lại những kết quả đạt được, Thủ tướng Chính phủ cho hay, kinh tế tập thể, HTX có sự phát triển khá mạnh về cả lượng và chất, hỗ trợ cho gần 6 triệu hộ xã viên, chủ yếu là các hộ nông dân sản xuất, kinh doanh, tạo ra số lượng lớn việc làm,xây dựng các liên kết phát triển mới trong nông nghiệp, cùng với doanh nghiệp tạo ra một diện mạo nông thôn mới, phát triển kinh tế nông nghiệp, nông thôn, giảm nghèo bền vững, ổn định xã hội. Số lượng HTX tăng theo từng năm, đặc biệt xuất hiện nhiều mô hình HTX kiểu mới, mạnh dạn áp dụng khoa học công nghệ vào sản xuất kinh doanh. “Tính đến hết năm 2018, toàn quốc có 22.861 HTX, trong đó khoảng 57% tổng số HTX hoạt động hiệu quả. Đây là điều rất đáng khích lệ”, Thủ tướng nêu con số.

Bên cạnh những kết quả đạt được, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cho rằng, cần thẳng thắn nhìn nhận những hạn chế, yếu kém để cùng nhau khắc phục. Cụ thể, mô hình HTX kiểu mới thành công số lượng chưa lớn, quy mô HTX còn nhỏ, tính liên kết còn hạn chế, năng lực cạnh tranh thấp. Cơ chế liên kết HTX với doanh nghiệp chưa định hình theo các nguyên tắc thị trường và hội nhập quốc tế nên hiệu quả liên kết còn thấp, chưa tạo ra sự thay đổi căn bản về chất trong quan hệ sản xuất ở nông thôn – nông nghiệp…

Nguyên nhân do, thể chế pháp luật bảo đảm sự công khai, minh bạch, bảo vệ quyền lợi của hộ xã viên chưa được tốt, dẫn đến tư tưởng hoài nghi sự minh bạch về chính sách, về hoạt động, về sự an toàn trong môi trường kinh doanh, làm ảnh hưởng sâu đến tâm lý các chủ thể kinh tế. Cấp ủy, chính quyền, cơ quan chức năng, nhất là người đứng đầu, ở nhiều cơ quan, địa phương chưa thật sự quan tâm đúng mức đến hoạt động của HTX,; chưa thấy hết được vai trò của kinh tế tập thể mà nòng cốt là HTX trong phát triển kinh tế, ổn định xã hội.

Nêu một số quan điểm, định hướng về phát triển kinh tế tập thể, HTX trong thời gian tới, Thủ tướng Chính phủ nhấn mạnh, cần khẳng định kinh tế Nhà nước cùng với kinh tế tập thể ngày càng trở thành nền tảng vững chắc của nền kinh tế quốc dân. Phát triển kinh tế tập thể có ý nghĩa sâu sắc về kinh tế, văn hóa, xã hội, môi trường và cả về an ninh trật tự. Kinh tế hợp tác không chỉ giúp ổn định và phát triển sản xuất kinh doanh mà còn tạo việc làm, tăng thu nhập, hỗ trợ xóa đói giảm nghèo, ổn định đời sống của xã viên. Cần nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế để phát huy tối đa sức mạnh của HTX kiểu mới và các mô hình kinh tế tập thể.

Đồng tình với định hướng và nhiệm vụ, giải pháp phát triển kinh tế tập thể, HTX tại Hội nghị đã đề ra, Thủ tướng nhấn mạnh, yêu cầu các cấp ủy đảng, chính quyền các cấp trực tiếp lãnh đạo, chỉ đạo và coi đây là nhiệm vụ chính trị tập trung chỉ đạo. Phát triển kinh tế tập thể theo tinh thần Nghị quyết TW5 (khóa IX), phù hợp với cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, phải xuất phát từ nhu cầu của người dân, tổ chức tham gia…. Đặc biệt đề cao nguyên tắc “tự nguyện, dân chủ và cùng có lợi” trong hoạt động HTX mà Bác Hồ đã chỉ dạy… Kinh tế tập thể phải được quan tâm phát triển, đánh giá toàn diện cả về mặt kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội và môi trường. Tiếp tục hoàn thiện thể chế phát triển HTX, tổ hợp tác; Sửa đổi, bổ sung Luật HTX 2012.

Phấn đấu đưa kinh tế nhà nước cùng kinh tế tập thể ngày càng trở thành nền tảng vững chắc của nền kinh tế quốc dân, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cũng đề nghị các bộ ngành, địa phương thực hiện “3 đồng hành, 5 hỗ trợ” đối với khu vực kinh tế tập thể, nòng cốt là HTX, như đối với doanh nghiệp. Theo đó, 3 đồng hành gồm: Đẩy mạnh cải cách hành chính, nâng cao năng lực cạnh tranh; hoàn thiện thể chế pháp luật về xuất nhập khẩu, thuế, đất đai, xây dựng, tính dụng, đầu tư,…; xây dưng cơ chế đối thoại, tham vấn ý kiến khu vực kinh tế tập thể. 5 hộ trợ gồm: Hỗ trợ khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo; hỗ trợ nâng cao hiệu quả hoạt động; hỗ trợ tạo môi trường thuận lợi, bảo đảm quyền kinh doanh, tiếp cận nguồn lực và cơ hội kinh doanh; xây dựng thương hiệu; đào tạo nhân lực.

Phải khai thác lợi thế, tiềm năng của mô hình HTX, Thủ tướng yêu cầu Liên minh HTX Việt Nam dẫn dắt sự phát phong trào HTX thông qua 4 từ nói gọn là “Khuyến khích, Hỗ trợ, Học hỏi và Truyền bá”. Nghĩa là tạo môi trường thuận lợi, tháo gỡ khó khăn cho hợp tác xã hoạt động, phát huy tinh thần tự chủ, tinh thần kinh doanh, khởi nghiệp, sáng tạo của các HTX, các xã viên. Nhân rộng những mô hình HTX hiệu quả.

Lễ trao tặng Huân chương Lao động hạng Ba; Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ; Bằng khen của Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho các tập thể, cá nhân.

Trong khuôn khổ Hội nghị đã diễn ra Lễ trao tặng Huân chương Lao động hạng Ba; Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ; Bằng khen của Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho các tập thể, cá nhân. Vụ Kế hoạch (Bộ Công Thương) vinh dự được nhận Bằng khen của Thủ tướng.