Cải cách chính sách bảo hiểm xã hội: Hướng tiếp cận toàn diện

Việt Nam là một trong những quốc gia có tốc độ già hóa dân số nhanh

Mục tiêu bao phủ toàn dân

Điểm nhấn của Nghị quyết số 28-NQ/TW về Cải cách chính sách BHXH chính là xây dựng Đề án Cải cách chính sách BHXH. Theo đó, thực hiện đồng bộ các nội dung cải cách nhằm mở rộng diện bao phủ BHXH, hướng tới mục tiêu BHXH toàn dân; bảo đảm cân đối Quỹ BHXH trong dài hạn. Điều người dân quan tâm nhất trong Nghị quyết này là việc sửa đổi giảm dần số năm đóng BHXH tối thiểu để được hưởng chế độ hưu trí từ 20 năm xuống 15 năm, hướng tới còn 10 năm, với mức hưởng được tính toán phù hợp…

Nhận định về đề án này, ông Nuno Cunha nhấn mạnh, một nghị quyết mang tính đột phá về cải cách BHXH đã đưa Việt Nam tiệm cận các nền kinh tế tiên tiến nhất trên thế giới trong lĩnh vực chính sách an sinh xã hội.Trong bối cảnh Việt Nam là một trong những quốc gia có tốc độ già hóa dân số nhanh nhất trên thế giới thì điều này càng quan trọng hơn.

Theo số liệu ước tính của ILO, nếu như năm 2015, Việt Nam có khoảng 60 người ở độ tuổi lao động làm việc để nuôi một người già trên 60 tuổi thì đến năm 2055 con số này chỉ còn là 2 người ở độ tuổi lao động/một người cao tuổi. Điều này có nghĩa, trong tương lai sẽ xuất hiện tình trạng dân số trong độ tuổi lao động bị “kẹp” giữa hai trách nhiệm chăm sóc cho con cái và chăm sóc bố mẹ. Như vậy, gia đình sẽ phải đối mặt với gánh nặng chăm sóc cả ba thế hệ, bao gồm con cái, bản thân và cha mẹ. Trong trường hợp không có lương hưu thì trách nhiệm sẽ rất nặng nề.

Từ đề án tới hiện thực

Dù đánh giá rất cao đề án đổi mới này, song chuyên gia cao cấp của ILO cũng lưu ý còn không ít thách thức để chuyển từ đề án thành hành động thực tiễn. Về cải cách hưu trí, ông Nuno Cunha khuyến nghị, cần chú ý đến các chi tiết triển khai. Để đạt được độ bao phủ toàn dân cần phải dựa trên phân bổ của Chính phủ qua hệ thống hưu trí xã hội, không dựa trên quan hệ đóng hưởng.

Đối với thách thức liên quan đến sự gắn kết và phối hợp chính sách, ông Nuno Cunha phân tích, trong một hệ thống đa tầng, sự kết nối giữa các tầng rất quan trọng. Việt Nam đã đạt những bước tiến đáng kể về chính sách trong lĩnh vực trợ giúp xã hội (do thuế chi trả) và BHXH (dựa vào đóng góp). Tuy nhiên, xây dựng một hệ thống đa tầng đòi hỏi nhiều hơn thế. Chuyển từ mô hình hai chính sách độc lập sang mô hình đa tầng hài hòa chắc chắn là một giải pháp tốt nhất, nhưng đòi hỏi phải có sự điều chỉnh từ thể chế và khung khổ pháp luật.

“Liệu đây có phải là thời điểm chín muồi để Việt Nam hướng đến một chính sách an sinh xã hội toàn diện, hoặc một văn bản pháp luật bao trùm cả BHXH và trợ giúp xã hội trong một khuôn khổ chính sách duy nhất?” - ông Nuno Cunha đặt câu hỏi. Tuy nhiên, vị chuyên gia này vẫn tin tưởng, Việt Nam sẽ đạt được mục tiêu, song điều quan trọng là cần nhận thức được những thách thức hiện tại.

Hội nghị Trung ương 7 khóa XII: Cải cách chính sách bảo hiểm xã hội