Vụ điều xuất khẩu qua Italia: Cần thêm sự vào cuộc của nhiều Bộ

Xin ông cho biết, sau khi Bộ Công Thương vào cuộc hỗ trợ các doanh nghiệp tháo gỡ tìm lại lô hàng xuất khẩu điều qua Italia, tới nay kết quả như thế nào?

Qua sự chỉ đạo từ Bộ Công Thương, Tham tán thương mại tại Italia đã can thiệp kịp thời và giúp 8 container điều được giữ lại cảng không cho phép bất kỳ cá nhân nào đang giữ chứng từ gốc đến lấy hàng. Điều đó cho thấy doanh nghiệp Việt Nam vẫn còn cơ hội để giữ được hàng để tiếp tục chờ xử lý các bước tiếp theo.

Tuy nhiên chúng tôi cũng thấy rằng những bước còn lại là vấn đề trực thuộc các đơn vị Bộ khác mà Hiệp hội chúng tôi đang quan tâm. Thứ nhất là hiện vẫn còn trên 20 cont hàng đang nằm trong các chuyến tàu sẽ đến Italia trong tháng 3 này và đầu tháng 4/2022. Đối với những lô hàng này, các Tham tán thương mại với chức năng nhiệm vụ của mình chỉ tác động được với Cảng vụ và Hải quan các cảng tại Italia câu lưu hàng hóa, kéo dài thêm chứ không thể giải quyết vấn đề pháp lý được.

Do đó, chúng tôi đang khẩn thiết nhờ hai Bộ có ảnh hưởng trực tiếp đến là Giao thông vận tải và Công an. Cụ thể, về phần Bộ Công an, hiện nay đang có nhiều nghi vấn các bộ chứng từ bị mất là do bị đánh tráo dọc đường, nằm ngoài hải phận Việt Nam nên công an địa phương không thể hỗ trợ cho doanh nghiệp được mà phải thông qua Interpol quốc tế. Trong khi đó, tại Việt Nam có Interpol Việt Nam nên thông qua Bộ Công an, chúng tôi mong muốn được hỗ trợ để mở những cuộc điều tra, tìm hiểu, chứng minh được rằng việc mất chứng từ gốc là do các tổ chức tội phạm tác động vào. Từ đó có cơ sở để các doanh nghiệp Việt Nam tập hợp chứng cứ, hồ sơ gửi luật sư, trình tòa án có thẩm quyền bảo vệ quyền lợi hợp pháp cho họ.

Đối với Bộ Giao thông vận tải - có chức năng quản lý các Cục hàng hải liên quan đến vận chuyển hàng hóa đang trên biển. Trong khi tại Việt Nam các hãng tàu (5 doanh nghiệp thuê vận chuyển hàng) đều mở Văn phòng đại diện. Vì vậy doanh nghiệp hi vọng với tác động của Bộ Giao thông vận tải sẽ tổ chức cuộc họp với hãng tàu, đưa yếu tố pháp lý bất lợi của người Việt Nam khi mất chứng từ, để hãng tàu có những quyết định dựa vào tình huống khẩn cấp. Tiếp đó dựa vào các yếu tố thu thập được cho doanh nghiệp chứng minh họ mất bộ chứng từ do yếu tố lừa đảo tạo ra và có thể ra quyết định hủy toàn bộ chứng từ gốc đã phát hành trước đây, cấp phát thêm bộ chứng từ mới để doanh nghiệp Việt có đủ cơ sở nhận lại hàng.

Thưa ông, với những lô hàng còn lại, khả năng kiểm soát và nhận hàng của doanh nghiệp ra sao?

Việc “mất trắng” lô hàng có thể xảy ra bởi theo Luật hàng hải nếu quá thời hạn câu lưu hai tuần mà doanh nghiệp không có chứng từ hợp lệ để chứng minh lô hàng đó của mình thì hãng tàu sẽ giao cho người có bộ chứng từ gốc hợp pháp. Thậm chí, trường hợp nếu hãng tàu không giao hàng cho người có chứng từ gốc họ còn bị kiện tại nơi sở tại, và khả năng còn có thể bị cấm hành nghề ở quốc gia đó. Vì vậy chúng tôi đang tiếp tục kêu gọi các Bộ, ngành liên quan vào cuộc hỗ trợ cho các doanh nghiệp trong thời gian sớm nhất.

Từ câu chuyện này, theo ông các doanh nghiệp Việt Nam cần lưu ý gì khi xuất khẩu để không gặp phải tình trạng tương tự?

Lâu nay ngành điều xuất khẩu rất nhiều thông qua các công ty môi giới và không có doanh nghiệp nào nghiên cứu hết tất cả các hệ thống pháp luật quốc tế bởi chưa bao giờ xảy vụ lừa đảo lớn như vậy. Hoặc có thể đã những vụ lừa đảo nhưng số lượng nhỏ nên họ không quan tâm gửi đơn kiện đi các nơi.

Tuy vậy vụ việc lần này quá lớn, lại xảy ra với nhiều doanh nghiệp cũng như các ngân hàng cùng liên quan trong cùng một thời điểm nên chắc chắn sau vụ kiện này Vinacas sẽ có những lưu ý thiết thực cho doanh nghiệp.

Cụ thể, chúng tôi sẽ chuẩn bị một hội nghị tập hợp hết hội viên, nhà xuất khẩu điều để lên cảnh báo: Từ nay về sau phải tìm hiểu kỹ người môi giới và công ty môi giới cũng như tìm hiểu kỹ người mua hàng và hệ thống ngân hàng được chỉ định.

Chúng tôi cũng chuẩn bị trước tinh thần rằng một doanh nghiệp tự động tìm hiểu thông tin sẽ khó nên trong trường hợp doanh nghiệp Việt nếu muốn tìm hiểu người mua, ngân hàng thì gửi yêu cầu cho Vinacas. Sau đó, chúng tôi với mối quan hệ chặt chẽ các Tham tán thương vụ ở nước ngoài sẽ gửi công văn đề nghị tra soát thông tin nhằm hỗ trợ tốt nhất cho doanh nghiệp.

Xin cảm ơn ông!