“Ván cược” lớn cho Mỹ và thế giới

Gói cứu trợ cung cấp 400 tỷ USD để thanh toán trực tiếp khoản chi 1.400 USD cho hầu hết người Mỹ; viện trợ 350 tỷ USD cho các chính quyền tiểu bang và địa phương, mở rộng tín dụng thuế trẻ em và tăng tài trợ cho việc phân phối vắc xin.

Gói cứu trợ nhiều tranh cãi

Sự phê chuẩn cuối cùng của Hạ viện do đảng Dân chủ kiểm soát đã khép lại nhiều tuần tranh luận và gây tranh cãi trong Quốc hội mà không có sự ủng hộ của Đảng Cộng hòa. Các đảng viên Dân chủ mô tả đạo luật này là phản ứng quan trọng đối với đại dịch Covid-19 đã khiến 528.000 người Mỹ thiệt mạng, khiến hàng triệu người mất việc làm. Chính quyền Biden nhận định, đây là gói cứu trợ lịch sử, là sự khởi đầu cho kết thúc của cuộc suy thoái lớn. Trong khi các thành viên Đảng Cộng hòa cho rằng, biện pháp này quá tốn kém và bao gồm những ưu tiên lũy tiến lãng phí.

Gói cứu trợ mang lại chiến thắng đầu tiên cho Tổng thống Joe Biden trong nhiệm kỳ

Tuy nhiên, dự luật được công chúng Mỹ ủng hộ tại cuộc thăm dò dư luận quốc gia được tiến hành từ ngày 8-9/3 cho thấy, 70% người Mỹ ủng hộ kế hoạch này, bao gồm phần lớn đảng viên Dân chủ và Cộng hòa. Dự luật mang lại lợi ích cao cho cả hai đảng. Nếu thành công trong việc tạo ra sự thúc đẩy lớn cho nền kinh tế thì có thể cải thiện vận mệnh chính trị của đảng Dân chủ, khi họ cố gắng nắm giữ đa số trong Quốc hội trong cuộc bầu cử giữa kỳ năm 2022. Chỉ có một thành viên Đảng Dân chủ Hạ viện đã bỏ phiếu chống lại gói này, vì cho rằng, chi phí vay cao gây nguy hiểm cho sự phục hồi.

Phiên bản dự luật được Thượng viện Mỹ thông qua trước đó đã loại bỏ mức tăng lương tối thiểu liên bang 15 USD mỗi giờ vào năm 2025; thắt chặt điều kiện cho các khoản thanh toán trực tiếp 1.400 USD, giới hạn ở những người có thu nhập dưới 80.000 USD, cắt giảm khoản chi trả bảo hiểm thất nghiệp xuống 300 USD mỗi tuần từ mức 400 USD đề xuất của Hạ viện, nhắm mục tiêu một số viện trợ của tiểu bang và chính quyền địa phương cho các cộng đồng nhỏ hơn. Theo ước tính của hai ủy ban quốc hội, các bang đã bỏ phiếu cho cựu Tổng thống Trump trong cuộc bầu cử tháng 11 năm ngoái sẽ nhận được số tiền hỗ trợ giáo dục và chăm sóc trẻ em lớn hơn so với các bang ủng hộ Tổng thống Biden.

"Ván cược" lớn

Gói kích thích kinh tế của ông Biden là một "ván cược" lớn. Nếu thành công, Mỹ sẽ tránh được bẫy lạm phát thấp, tỷ lệ thấp "khốn khổ" mà Nhật Bản và châu Âu đang mắc kẹt. Kích thích tài khóa ồ ạt có thể trở thành phản ứng bình thường đối với các cuộc suy thoái. Tuy nhiên, rủi ro là nước Mỹ bị bỏ lại với các khoản nợ gia tăng, vấn đề lạm phát và một ngân hàng trung ương đang phải đối mặt với bài kiểm tra về uy tín của mình. Khi đại dịch xảy ra, người ta tự lo sợ, nền kinh tế thế giới sẽ ở trong tình trạng ảm đạm nhiều năm. Mỹ đang bất chấp sự bi quan như vậy. Sau khi vượt qua các dự báo tăng trưởng ảm đạm từ mùa hè năm ngoái, dự luật gói cứu trợ 1,9 nghìn tỷ USD đã bổ sung thêm "nhiên liệu tài khóa" vào các chính sách kinh tế vốn đã "rực lửa". Theo kế hoạch hiện tại, Cục Dự trữ liên bang (FED) và Kho bạc Mỹ cũng sẽ rót khoảng 2,5 nghìn tỷ USD vào hệ thống ngân hàng trong năm nay và lãi suất sẽ ở gần 0. Trong một thập kỷ sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu 2007-2009, các nhà hoạch định chính sách kinh tế của Mỹ đã trở nên mạnh mẽ hơn.

Kết quả có thể xảy ra là sự phục hồi vượt mức so với mùa xuân năm 2020. Vào tháng 1 năm nay, doanh số bán lẻ của Mỹ cao hơn 7,4% so với năm trước, vì hầu hết người Mỹ đã nhận được ngân phiếu 600 USD từ chính phủ, một phần của đợt kích cầu trước đó. Mắc kẹt ở nhà và không thể chi tiêu nhiều như bình thường tại các nhà hàng, quán bar và rạp chiếu phim, khiến người tiêu dùng tích lũy được 1,6 nghìn tỷ USD tiết kiệm vượt mức trong năm qua. Điều bất thường đối với quốc gia giàu có là một phần lớn tiền mặt được nắm giữ bởi các hộ gia đình nghèo, những người có khả năng sẽ chi tiêu khi nền kinh tế mở cửa hoàn toàn. Nếu vắc xin tiếp tục được cung cấp và Mỹ tránh gặp phải các biến thể mới, tỷ lệ thất nghiệp sẽ giảm xuống dưới 5% vào cuối năm nay.

Tin tốt không chỉ giới hạn ở Mỹ. Các cuộc khảo sát về sản xuất cho thấy dấu hiệu lạc quan ngay cả ở khu vực đồng euro, vốn đi sau về tiêm chủng và chiến đấu với các biến thể mới, đang áp dụng ít kích thích kinh tế hơn. Gói cứu trợ của ông Biden sẽ thúc đẩy hơn nữa nhu cầu hàng hóa toàn cầu. Thâm hụt thương mại của Mỹ đã lớn hơn 50% so với trước đại dịch, do nền kinh tế hút hàng nhập khẩu. Nhưng phần còn lại của thế giới sẽ không theo kịp tốc độ này. Ngày 9/3, OECD đã dự báo, nền kinh tế Mỹ, duy nhất trong số các nền kinh tế lớn sẽ tăng trưởng lớn hơn vào cuối năm 2022 so với dự đoán trước đại dịch. Từ tháng 4 - 9, Mỹ có khả năng tăng trưởng nhanh hơn cả Trung Quốc - quốc gia đang thắt chặt chính sách tiền tệ và thị trường chứng khoán đã giảm 9% kể từ giữa tháng 2. Vượt ra khỏi cuộc khủng hoảng mà vào thời điểm tồi tệ nhất đã làm giảm 15% số người làm việc sẽ là một chiến thắng đối với nước Mỹ, và sẽ trái ngược với sự phục hồi chóng mặt sau cuộc khủng hoảng tài chính. Gói chi tiêu của ông Biden cung cấp khoản cứu trợ đáng hoan nghênh cho những người có cuộc sống bị ảnh hưởng lớn (nước Mỹ hiện vẫn đang thiếu 9,5 triệu việc làm).

Mỹ đang thực hiện một thử nghiệm kinh tế ba mũi nhọn không thể đoán trước, với các mức kích thích tài khóa lịch sử, thái độ khoan dung hơn của FED đối với lạm phát tạm thời và khoản tiết kiệm khổng lồ bị dồn nén mà không ai biết liệu người tiêu dùng sẽ tích trữ hay chi tiêu. Thử nghiệm này không diễn ra đồng thời kể từ sau thế chiến thứ hai. Điều nguy hiểm cho Mỹ và thế giới là nền kinh tế phát triển quá nóng. Đó là một rủi ro mà các nhà đầu tư đang cân nhắc. Lợi tức trái phiếu kỳ hạn 10 năm của Mỹ tỷ lệ nghịch với giá, đã tăng khoảng một điểm phần trăm kể từ mùa hè năm ngoái, do kỳ vọng lạm phát cao hơn và lãi suất cao hơn. Do vai trò quan trọng của Mỹ trong hệ thống tài chính toàn cầu, triển vọng về chính sách tiền tệ của nước này sẽ lan rộng qua biên giới. Trong những tuần gần đây, ngân hàng trung ương của Australia đã phải tăng cường mua trái phiếu để ngăn lợi suất tăng quá nhiều. Ngân hàng Trung ương châu Âu đang quyết định xem có thực hiện một can thiệp tương tự hay không. Các thị trường mới nổi với thâm hụt lớn như Brazil, hoặc với các khoản nợ lớn bằng đồng USD như Argentina, có lý do để lo sợ việc thắt chặt các điều kiện tài chính toàn cầu sau khi chính sách tiền tệ của Mỹ thay đổi.

FED kiên quyết sẽ giữ lãi suất ở mức thấp và tiếp tục mua tài sản cho đến khi nền kinh tế khỏe mạnh hơn. Lạm phát chắc chắn sẽ tăng lên khi giá hàng hóa sụp đổ sớm trong đại dịch giảm so với một năm trước đó, nhưng FED sẽ bỏ qua điều này. Theo cơ chế "lạm phát mục tiêu trung bình" mới được thông qua vào năm ngoái, họ đang tìm cách đưa lạm phát vượt mức mục tiêu 2% để bù đắp cho những thiếu hụt trong quá khứ. Điều đó đáng mong đợi bởi vì trong phần lớn thập kỷ qua, vấn đề của nền kinh tế thế giới là lạm phát quá ít. Ngay cả khi nền kinh tế quá nóng, Jerome Powell - Chủ tịch FED - đã lập luận, điều này cũng sẽ chỉ là tạm thời, động lực lạm phát dài hạn "không thay đổi theo xu hướng". Nhưng cả FED và thị trường đều không thể dự đoán kết quả cuối cùng của gói thử nghiệm này.