Phát triển cây mắc ca: Hình thành chuỗi liên kết, lấy doanh nghiệp làm nòng cốt

Đó là nhấn mạnh của Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc tại Hội nghị "Kết quả phát triển cây mắc ca tại Việt Nam thời gian qua; định hướng và giải pháp phát triển trong thời gian tới" do Bộ Nông nghiêp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) phối hợp với UBND tỉnh Đắk Lắk, Hiệp hội Mắc ca Việt Nam tổ chức ngày 29/9, tại TP. Buôn Ma Thuột.

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc phát biểu tại Hội nghị "Kết quả phát triển cây mắc ca tại Việt Nam thời gian qua; định hướng và giải pháp phát triển trong thời gian tới"

Phát biểu chỉ đạo hội nghị, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh, chúng ta có mặt đông đủ tại đây để bàn một chiến lược phát triển mới cho cây mắc ca. Đó là những vấn đề về quy hoạch, giống, thị trường. Quy hoạch Tây Bắc trồng tập trung, Tây Nguyên trồng xen canh như thế nào để phù hợp với khí hậu và kỹ thuật canh tác. Thủ tướng lưu ý về vốn đầu tư. Để giải quyết vấn đề này, ngân hàng cần đồng hành với người dân và doanh nghiệp, lãi suất hợp lý, thủ tục nhanh gọn.

Theo Thủ tướng, hiện nay, rất hiếm có loại cây nào mà tăng trưởng đến 24%/năm, giúp người dân vùng sâu vùng xa xoá đói, giảm nghèo, góp phần làm giàu và bảo vệ môi trường, an ninh quốc gia tốt như mắc ca. Đây chính là tiền đề để chúng ta có trách nhiệm làm thế nào những cây trồng có giá trị được quan tâm, đầu tư phát triển.

“Muốn làm tốt điều này phải hình thành chuỗi liên kết sản xuất mà doanh nghiệp nòng cốt. Hiệp hội chủ lực và người dân là quan trọng. Từ đó có tầm nhìn tổng thể trong quy hoạch, dự báo, đầu tư, chế biến, xuất khẩu...”, Thủ tướng nhấn mạnh.

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc phát biểu tại hội thảo

Trong thời gian qua, Bộ NN&PTNT đã phối hợp chặt chẽ với Hiệp hội Mắc ca Việt Nam trong việc điều tra, khảo sát, đánh giá, đề xuất các giải pháp về khoa học kỹ thuật và quản lý phát triển mắc ca. Công tác nghiên cứu, chọn tạo giống được quan tâm, nhiều giống mắc ca đã được công nhận cho từng vùng sinh thái để đưa vào sản xuất.

Hiệp hội Mắc ca Việt Nam và các ngân hàng đã phối hợp với các cơ quan truyền thông tuyên truyền về lợi ích trong việc phát triển cây mắc ca, các mô hình tiêu biểu của người dân và doanh nghiệp, đồng thời triển khai chính sách cho vay vốn phát triển cây mắc ca; hướng dẫn kỹ thuật trồng, chăm sóc cây mắc ca cho người dân thông qua hàng trăm cuộc tập huấn đầu bờ để người dân hiểu và nắm bắt được kỹ thuật canh tác, từ đó mở rộng vùng trồng mắc ca. Những hoạt động này đã bước đầu đã hình thành các mô hình tổ chức sản xuất, liên kết theo chuỗi giữa người dân trồng mắc ca và doanh nghiệp chế biến sản phẩm tại Đắk Lắk, Đắk Nông, Lâm Đồng, Lai Châu và Điện Biên...

Sau 5 năm triển khai quy hoạch cây mắc ca, đến nay cả nước có 23 tỉnh trồng cây mắc ca, với diện tích trên 16,5 nghìn ha. Trong đó, 9 tỉnh nằm trong quy hoạch ở 2 vùng Tây Bắc và Tây Nguyên trồng trên 15,4 nghìn ha, tăng 55% diện tích so với quy hoạch, còn lại hơn 1.000ha nằm rải rác tại 14 tỉnh khác chưa có trong quy hoạch.

Về sản lượng, năm 2020 các tỉnh dự kiến thu hoạch gần 6,6 nghìn tấn hạt tươi, tăng gần 24,5 lần so với năm 2015. Với giá bán sản phẩm dạng hạt sấy khoảng 200 triệu đồng/tấn như hiện nay, ước tính hơn 4.000 tấn hạt sấy sẽ mang lại giá trị khoảng 788 tỷ đồng (trong đó khoảng 60% xuất khẩu, còn lại phục vụ tiêu dùng trong nước).

Đến nay, sản phẩm mắc ca của Việt Nam đã xuất khẩu với sản lượng trên 2,4 nghìn tấn sản phẩm sấy/năm tới thị trường các nước như Nhật Bản, Trung Quốc, Hàn Quốc, Singapore, Mỹ, Pháp...

Là cây lâm nghiệp, đồng thời là cây đa mục đích, cây mắc ca vừa có thể trồng rừng phòng hộ đầu nguồn tạo nguồn sinh thủy, góp phần nâng tỷ lệ che phủ của rừng, bảo vệ môi trường sinh thái, đặc biệt là ở các vùng biên giới, vùng sâu góp phần nâng cao đời sống cho đồng bào, vừa có thể trồng tập trung trong các vườn rừng, vườn nhà hoặc trồng xen canh trong nương rẫy với các cây ăn quả, cây công nghiệp khác, đem lại hiệu quả kinh tế.

Đánh giá về việc phát triển cây mắc ca trong thời gian qua, ông Nguyễn Xuân Cường - Bộ trưởng Bộ NN-PTNT - cho rằng: Chúng ta có tiềm năng quỹ đất lớn, đặc biệt là diện tích đã qua canh tác phát nương làm rẫy nhiều năm bị thoái hóa, không còn phù hợp để trồng lúa nương, trồng cây truyền thống hoặc nếu canh tác sẽ đem lại hiệu quả không cao có thể đưa vào trồng cây mắc ca.

Có thể thấy rằng, cây mắc ca đã có những tác động tích cực tạo công ăn việc làm, nâng cao thu nhập cho khoảng 10 ngàn hộ gia đình nông thôn, góp phần thay đổi diện mạo nông thôn, đưa mắc ca trở thành cây trồng có giá trị cao của ngành NN&PTNT.

Bên cạnh đó, việc phát triển cây mắc ca cũng gặp không ít những khó khăn, trở ngại và thách thức; công tác quản lý giống cây mắc ca tại một số địa phương chưa được quan tâm, nên vẫn có hiện tượng kinh doanh giống không nguồn gốc, chất lượng kém. Công tác nghiên cứu chọn giống tốt đòi hỏi thời gian dài với chi phí lớn; việc tiếp cận, nắm bắt thị trường tiêu thụ sản phẩm trong nước và xuất khẩu còn hạn chế cũng là một thách thức trong phát triển sản xuất.

Theo dự báo, thời gian tới cả sản lượng cung và cầu trên thế giới đều tăng nhanh với tốc độ cung tăng 9%/năm, cầu tăng 12%/năm, đây là cơ sở quan trọng để Việt Nam phát triển vùng nguyên liệu mắc ca và tham gia vào thị trường sản phẩm này trong giai đoạn 2021 – 2030 và các năm sau đó.