Mở rộng đường cho tiến trình tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước

Kết quả rất hạn chế

Tại Diễn đàn Tái cơ cấu DDNN do Tạp chí Tài chính Doanh nghiệp phối hợp với Cục Tài chính Doanh nghiệp (Bộ Tài chính) và Ngân hàng BIDV tổ chức ngày 8/8 tại Hà Nội, số liệu về tình hình CPH – TV được đưa ra cho thấy, dù Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương, DN đã rất “đôn đáo” song kết quả đạt được không như kỳ vọng.

Theo các chuyên gia, trong quá trình CPH-TV, những trường hợp có vướng mắc, đặc thù hoặc chưa có quy định rõ ràng thì cần quy định rõ cơ quan có thẩm quyền đề xuất phương án xử lý và thẩm quyền phê duyệt

Cụ thể, đến thời điểm này, cả nước mới thực hiện CPH được 35/127 DN, chỉ đạt 27,5% danh mục DN CPH trong giai đoạn 2017-2020 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Hiện cũng chỉ có 88/403 DN hoàn thành bán vốn nhà nước, đạt 21,8% danh mục DN theo kế hoạch đề ra cho giai đoạn 2017-2020.

Trong khi đó, theo báo cáo của Bộ Tài chính, đến hết quý II/2019, chỉ có 6 DN được cấp có thẩm quyền phê duyệt phương án CPH và chỉ duy nhất 1 DN thuộc danh mục các DN CPH theo Công văn số 991/TTg-ĐMDN ngày 10/07/2017 của Thủ tướng về phê duyệt Danh mục DNNN hoàn thành cổ phần hóa theo từng năm giai đoạn 2017-2020. Như thế, tiến độ CPH các DNNN không đạt được kế hoạch đề ra, số lượng DN còn phải cổ phần hóa là 92/127 DN, chiếm tới 72% kế hoạch.

Tình hình thoái vốn theo Quyết định số 1232/QĐ-TTg ngày 17/8/2017 về Phê duyệt Danh mục DN có vốn nhà nước thực hiện thoái vốn giai đoạn 2017 – 2020 cũng không mấy khả quan. Theo đó, lũy kế từ năm 2017 đến hết quý II/2019, cả nước đã thoái vốn 3.785 tỷ đồng tại 88/403 DN, thu về 110.392 tỷ đồng. Còn trong hai quý đầu năm 2019, cũng chỉ có 9/62 DN theo kế hoạch thực hiện thoái vốn với giá trị 759 tỷ đồng, thu về 1.657 tỷ đồng.

Về tình hình sử dụng nguồn vốn thu từ CPH-TV, Bộ Tài chính cho biết, trong 6 tháng đầu năm 2019, Bộ Tài chính đã chuyển 30.000 tỷ đồng từ Quỹ vào ngân sách nhà nước, số còn phải chuyển về NSNN trong năm 2019 là 20.000 tỷ đồng. Và nếu tính từ năm 2016 đến quý II/2019, đã chuyển 185.000 tỷ đồng, còn phải chuyển 65.000 tỷ đồng từ Quỹ vào NSNN theo Nghị quyết số 26/2016/QH14 ngày 10/11/2016 của Quốc hội.

Trong khi đó, tiến độ bàn giao các DN có vốn nhà nước về SCIC theo Quyết định của Thủ tướng giai đoạn 2017 – 2020 cũng khá chậm. Cụ thể, đến hết năm 2018, các bộ, ngành, địa phương đã hoàn thành chuyển giao 30/62 DN theo kế hoạch với tổng vốn nhà nước là 4.069 tỷ đồng, trong đó, năm 2017 đã chuyển giao 21 DN với số vốn nhà nước là 822 tỷ đồng, năm 2018 đã chuyển giao 9 DN với số vốn nhà nước là 3.248 tỷ đồng.

Gỡ vướng để đẩy nhanh tiến độ

Chỉ ra những hạn chế trong công tác CPH-TV, ông Đặng Quyết Tiến - Cục trưởng Cục Tài chính doanh nghiệp, Bộ Tài chính – cho rằng: có nhiều nguyên nhân, từ việc các cơ quan liên quan chưa nghiêm túc triển khai; những vướng mắc về tài chính, đất đai, lao động… đến tỷ lệ vốn nhà nước trong phương án cổ phần hóa DNNN còn cao dẫn đến giảm sức hút đối với các nhà đầu tư; chậm quyết toán bàn giao sang công ty cổ phần…. Tuy nhiên, một nguyên nhân quan trọng là quy định trong nhiều văn bản liên quan còn chồng chéo, cứng nhắc, gây khó khăn, lúng túng cho cả cơ quan quản lý và DN thuộc diện thực hiện CPH-TV.

Ông Đặng Quyết Tiến: Trên cơ sở những kiến nghị của các chuyên gia, đại diện các cơ quan liên quan và doanh nghiệp, cơ quan quản lý sẽ xem xét, tham mưu bổ sung, sửa đổi các quy định, chính sách có liên quan để đẩy nhanh tiến độ CPH-TV

Đi vào những vướng mắc cụ thể và đưa ra kiến nghị giải quyết, ông Trần Nguyên Nam - Phó trưởng ban Phụ trách Ban Kế hoạch tổng hợp SCIC – cho biết, trước hết là việc thực hiện quyền đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước tại DN còn chậm, quy mô hạn chế do đa số DN khi tiếp nhận còn tỷ lệ vốn nhà nước không đủ chi phối hay phủ quyết.

“DN có tỷ lệ vốn nhà nước cao (có trường hợp đến hơn 90%) thì hoạt động không hiệu quả, nhiều tồn tại về tài chính từ giai đoạn trước” – ông Nam nói và cho biết thêm, trong công tác CPH cũng gặp nhiều vướng mắc vì hầu hết các công ty TNHH 1, 2 thành viên mà SCIC tiếp nhận có quy mô nhỏ, còn nhiều tồn tại vướng mắc về tài chính kéo dài, đứng trước nguy cơ phá sản, thậm chí mất hết vốn nhà nước nên không đủ điều kiện triển khai cổ phần hóa.

Trong công tác thoái vốn, vị đại diện SCIC cho biết, pháp luật còn quy định chồng chéo tại nhiều văn bản và các quy định hiện hành chủ yếu mới chỉ dừng ở các quy định khung, mang tính nguyên tắc nên trong quá trình thực hiện, các DN thường xuyên phải hỏi ý kiến của các cơ quan quản lý chuyên ngành để xử lý các vấn đề phát sinh.

Nói về hệ quả, chuyên gia kinh tế, TS. Ngô Trí Long nhấn mạnh, trong nhiều trường hợp, việc chậm CPH-TV đồng nghĩa với gây thất thoát cho Nhà nước, dễ dẫn đến tâm lý hoạt động cầm chừng chờ đợi, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả sản xuất kinh doanh của DN, khiến DN đã yếu kém sẽ lại càng yếu kém hơn, và Nhà nước sẽ càng khó khăn hơn khi thoái vốn.

Đưa giải pháp, ông Long cho rằng, trước hết cần hoàn thiện cơ chế chính sách về CPH-TV theo hướng quy định rõ hơn về trách nhiệm của Bộ, ngành và các bên liên quan.

“Đối với những trường hợp có vướng mắc, đặc thù hoặc chưa có quy định rõ ràng của pháp luật thì cần quy định rõ thẩm quyền do ai phải đề xuất phương án xử lý, ai có đủ thẩm quyền phê duyệt” – ông Long đề nghị.

Một ý kiến rất đáng quan tâm từ vị chuyên gia kinh tế, rằng trong quá trình CPH-TV, việc lựa chọn nhà đầu tư nội hay ngoại không quan trọng bằng việc đánh giá, lựa chọn được nhà đầu tư với công nghệ tiên tiến, kinh nghiệm với thị trường Việt Nam, có cam kết gắn bó với thị trường Việt Nam trong dài hạn, có chiến lược phát triển dựa trên những sản phẩm thuần Việt.

Tán thành với những phân tích, khuyến nghị trên, để đẩy nhanh tiến trình CPH-TV, các chuyên gia thống nhất đề xuất: cơ quan có thẩm quyền sớm phê duyệt phương án sắp xếp nhà đất và phương án sử dụng đất DN tại Quyết định số 1001/QĐ-TTg ngày 10/7/2017; sớm ban hành các thông tư hướng dẫn Nghị định số 126/2017/NĐ-CP về phê duyệt phương án sử dụng đất, xử lý về các vấn đề phát sinh liên quan đến việc xây dựng phương án CPH, chính sách đối với người lao động dôi dư…

Từ thực tế nhiều DN thoái vốn đang lún túng, thậm chí lo lắng trước những quy định về xác định giá trị lợi thế kinh doanh; xác định giá tài sản là công trình nhà cửa, vật kiến trúc cũng như phương pháp định giá DN khi thoái vốn… quy định tại Nghị định số 32/2018/NĐ-CP, các chuyên gia đề nghị nhà nước sớm rà soát, sửa đổi nội dung này nhằm tạo điều kiện cho DN trong quá trình tái cơ cấu, CPH theo lộ trình.