Lợi ích lớn từ RCEP

Nhiều lợi thế

Việt Nam có nhiều lợi thế để thu hút các nhà đầu tư lao động nước ngoài, chẳng hạn như chi phí lao động cạnh tranh, gần Trung Quốc, ổn định chính trị và kế hoạch của chính phủ để phát triển lĩnh vực sản xuất trong những năm tới. Điều này sẽ được hưởng lợi từ quy tắc xuất xứ hợp lý và duy nhất của RCEP đối với hàng hóa được giao dịch giữa các nền kinh tế thành viên, do đó đã dẫn đến đầu tư trực tiếp nước ngoài ngày càng tăng trong khu vực.

Nhà kinh tế của DBS nhận xét rằng, Việt Nam đứng thứ 3 trong số 6 quốc gia ASEAN nhận được dòng vốn đầu tư ngày càng tăng so với Trung Quốc. Tầm quan trọng ngày càng tăng của Trung Quốc đối với khu vực là có lợi cho Việt Nam, do Việt Nam có tỷ trọng nhập khẩu từ Trung Quốc ngày càng tăng, đạt mức cao 33% trong tổng số vào năm 2021.

Các sản phẩm của Việt Nam làm từ nguyên liệu đầu vào của Trung Quốc có khả năng gia tăng thương mại, đặc biệt là trong lĩnh vực dệt may, da giày và điện tử. Trong lĩnh vực dệt may và da giày, Việt Nam đã trở thành lựa chọn thay thế chính cho Trung Quốc, mặc dù Việt Nam vẫn phụ thuộc nhiều vào quốc gia lớn hơn với hơn 50% nguyên liệu đầu vào. Việt Nam cũng phụ thuộc nhiều vào Trung Quốc về máy móc và thiết bị vận tải, nhập khẩu trên 40% tổng kim ngạch nhập khẩu, tăng từ 28% của một thập kỷ trước, trong khi nhập khẩu hàng điện tử của quốc gia Đông Nam Á từ Trung Quốc cũng cao nhất với 35%. Trong khi đó, Trung Quốc nhập khẩu 20% hàng dệt may và giày dép từ Việt Nam, tăng từ 3,4% năm 2010. Trung Quốc cũng bắt đầu nhập hàng điện tử từ Việt Nam sau khi tăng mức phụ thuộc hàng điện tử nhập khẩu lên 9% vào năm 2021.

Về thuế quan hàng hóa của Việt Nam, các nhà kinh tế của DBS cho rằng, Việt Nam sẽ nhận được lợi ích vừa phải từ RCEP do độ mở thương mại cao, bất chấp các hiệp định thương mại song phương hiện có và mức thuế đã rất thấp đối với thương mại nội khối RCEP. Nếu các doanh nghiệp Việt Nam tiếp cận được với nguyên liệu đầu vào rẻ hơn và thích ứng với sự cạnh tranh gia tăng, việc tham gia RCEP sẽ mang lại cơ hội nâng cao xuất khẩu và tích cực hơn trong chuỗi giá trị khu vực, mặc dù tỷ lệ các công ty Việt Nam xuất khẩu sản phẩm ra nước ngoài có xu hướng thấp hơn, xuống còn 27%.

Cơ hội cho Việt Nam

Đối với Việt Nam, các ngành hàng xuất khẩu chính cũng sẽ được hưởng lợi bao gồm công nghệ thông tin, giày dép, nông nghiệp, ôtô và viễn thông. Hiệp định RCEP giúp Việt Nam tiếp cận các thị trường tiêu dùng lớn, gấp đôi quy mô của các thị trường trong CPTPP. Khi Việt Nam trở thành nhà sản xuất công nghệ cao, RCEP có thể giúp các doanh nghiệp trong nước tăng cường xuất khẩu và thu hút hàng hóa chất lượng cao cho người tiêu dùng. Ngoài ra, trước nhu cầu đối với hàng xuất khẩu của Việt Nam như nông sản và các sản phẩm thủy sản, Việt Nam được hưởng lợi. Việc đơn giản hóa các thủ tục như hải quan và quy tắc xuất xứ sẽ giúp giảm bớt tình trạng quan liêu, cho phép nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia hơn. Các doanh nghiệp vừa và nhỏ chiếm 98% tổng số doanh nghiệp tại Việt Nam, đóng góp vào 40% GDP, do đó RCEP mang lại cơ hội đáng kể cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ của Việt Nam trong việc nâng cao chuỗi giá trị.

Đối với các nhà đầu tư hoạt động trên khắp ASEAN, Trung Quốc và các khu vực khác - RCEP là tín hiệu tích cực. Thủ tục hải quan hợp lý, quy tắc xuất xứ thống nhất và khả năng tiếp cận thị trường được cải thiện sẽ giúp đầu tư vào nhiều địa điểm - một chiến lược đầu tư khả thi và hấp dẫn hơn nhiều và có khả năng đưa mô hình kinh doanh “Trung Quốc + 1” lên hàng đầu. Quy tắc xuất xứ chung sẽ giảm chi phí cho các công ty có chuỗi cung ứng trải dài khắp châu Á và có thể khuyến khích các công ty đa quốc gia đến các nước RCEP thiết lập chuỗi cung ứng trong toàn khối, do đó tăng cường hoạt động chuỗi giá trị toàn cầu trong khu vực.

Các hướng dẫn về quy tắc xuất xứ cũng có thể có tác động đáng kể. Ví dụ, các quy tắc xuất xứ có thể phức tạp và cần được kiểm tra cẩn thận để đủ điều kiện hưởng thuế quan ưu đãi với các nước thành viên đã có hướng dẫn về quy tắc xuất xứ. Nhưng RCEP đơn giản hóa điều này. Theo hiệp định, tất cả các nước thành viên sẽ được đối xử bình đẳng, cũng mang lại cho các nhà đầu tư động lực tìm kiếm các nhà cung cấp trong khối thương mại. Nếu như trước đây, một sản phẩm sản xuất tại Việt Nam nhưng có các bộ phận từ Hàn Quốc có thể phải chịu thuế quan ở một nơi khác trong khu vực mậu dịch tự do ASEAN, nhưng với RCEP, sản phẩm sẽ đủ điều kiện đáp ứng các nguyên tắc về quy tắc xuất xứ. Với việc Việt Nam tìm nguồn cung ứng một phần đáng kể đầu vào sản xuất từ các nước như Trung Quốc và Hàn Quốc, những nước trước đây không thuộc các hiệp định thương mại, Việt Nam có lợi và được hưởng ưu đãi thuế quan hơn nữa. Tuy nhiên, các nhà phân tích cũng lưu ý rằng, RCEP được thực thi, các doanh nghiệp Việt Nam sẽ phải đối mặt với sự cạnh tranh cả trong nước và thị trường xuất khẩu.

Giống như một số FTA của Việt Nam, RCEP là một hiệp định thương mại hiện đại có tính đến các quốc gia có quy mô, dân số và GDP khác nhau. Các tài liệu từ Ngân hàng Thế giới dự báo rằng các quốc gia tham gia RCEP sẽ có GDP tăng 1,5%. Các nhà kinh tế lưu ý rằng, thỏa thuận này có thể bổ sung gần 200 tỷ USD cho nền kinh tế toàn cầu vào năm 2030. Tuy nhiên, điều quan trọng cần lưu ý là sẽ mất nhiều năm để thấy được lợi ích của RCEP và có thể không phải ngay trước mắt như CPTPP và EVFTA đối với Việt Nam.