Chấn hưng và xây dựng nền văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc

Để văn hóa thực sự trở thành sức mạnh nội sinh, động lực phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc

Hội nghị Văn hoá toàn quốc triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng do Ban Bí thư chỉ đạo Ban Tuyên giáo Trung ương phối hợp với Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức. Đây là một hội nghị rất quan trọng nhằm tổng kết những thành tựu đã đạt được cũng như những hạn chế, yếu kém cần khắc phục trên lĩnh vực xây dựng, phát triển văn hóa, con người trong thời gian qua, nhất là qua 35 năm đổi mới và đề ra những định hướng, nội dung, nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm trong thời gian tới.

Trình bày Báo cáo “Kế thừa, phát huy truyền thống văn hóa dân tộc; Xây dựng, phát triển văn hóa sau 35 năm tiến hành công cuộc đổi mới đất nước; Các định hướng, giải pháp chủ yếu nhằm phát triển văn hóa, con người Việt Nam theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng”, đồng chí Nguyễn Trọng Nghĩa - Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương khẳng định: Văn hóa Việt Nam là thành quả hàng nghìn năm lao động sáng tạo, đấu tranh kiên cường dựng nước và giữ nước của cộng đồng các dân tộc Việt Nam, là kết quả giao lưu và tiếp thu tinh hoa của nhiều nền văn minh thế giới để không ngừng hoàn thiện mình.

“Văn hóa Việt Nam đã hun đúc nên tâm hồn, khí phách, bản lĩnh Việt Nam, làm rạng rỡ lịch sử vẻ vang của dân tộc; hình thành nên những giá trị văn hóa Việt Nam cao đẹp, bền vững: yêu nước, đoàn kết, cần cù, dũng cảm, tài trí, lạc quan, hiếu học, nghĩa tình, hòa hiếu, khoan dung…” - Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa nói.

Báo cáo khẳng định, sau 35 năm đổi mới đất nước, việc xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đã đạt được những kết quả quan trọng. Nội dung, phương thức lãnh đạo của Đảng đối với công tác văn hóa tiếp tục được đổi mới, cơ bản đáp ứng yêu cầu thực tiễn. Đảng đã ban hành nhiều chủ trương, đường lối, nghị quyết, chỉ thị, kết luận về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam. Một số chuẩn mực tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của con người thời đại mới đã được đưa vào các văn bản pháp luật; vào quy ước, hương ước làng, xã; vào quy chế, quy định, nội dung, quy tắc của cơ quan, đơn vị, tổ chức.

Tinh thần yêu nước, lòng tự hào dân tộc, tính tích cực xã hội của nhân dân về cơ bản được phát huy. Các phong trào thi đua yêu nước được đẩy mạnh. Các tầng lớp xã hội quan tâm hơn đến giáo dục con người toàn diện. Từng bước hình thành nếp sống văn minh, tác phong công nghiệp; tính chuyên nghiệp, hiệu quả; đề cao, tôn trọng con người. Dân chủ xã hội từng bước được mở rộng và phát huy cùng với quá trình hội nhập quốc tế ngày càng sâu đã làm cho con người Việt Nam đổi mới tư duy, năng động, sáng tạo hơn, có nhiều cơ hội tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại.

Để phát triển con người toàn diện và xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc để văn hóa thực sự trở thành sức mạnh nội sinh, động lực phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc như Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng đã đề ra, Báo cáo cũng đã đề ra những giải pháp trọng tâm. Theo đó tiếp tục nâng cao nhận thức về vị trí, vai trò của phát triển văn hóa, xây dựng con người trong đổi mới và phát triển bền vững.

Tập trung nghiên cứu, xác định và triển khai xây dựng hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị con người Việt Nam gắn với giữ gìn, phát huy hệ giá trị gia đình Việt Nam trong thời kỳ mới.

Hoàn thiện thể chế, đổi mới tư duy quản lý văn hóa, cải cách bộ máy quản lý nhà nước về văn hóa. Trong đó kiện toàn tổ chức bộ máy quản lý nhà nước về văn hóa theo hướng tinh gọn, tinh thông, hiệu lực, hiệu quả; phân định rõ trách nhiệm và quyền hạn của cơ quan quản lý nhà nước về văn hóa ở trung ương và địa phương, đề cao vai trò, vị trí, nhiệm vụ của cấp cơ sở.

Phát triển nguồn nhân lực ngành văn hóa, văn nghệ, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao; nguồn nhân lực cho công tác lãnh đạo, quản lý; cho các lĩnh vực then chốt, đặc thù.

Xây dựng văn hóa trong chính trị, trong kinh tế, đặc biệt là văn hóa trong Đảng trở thành tấm gương đạo đức cho xã hội; văn hóa doanh nghiệp trở thành hệ điều tiết cho sự phát triển kinh tế - xã hội.

Phát triển thị trường văn hóa, các ngành công nghiệp văn hóa để đáp ứng nhu cầu tiếp nhận, hưởng thụ của người tiêu dùng và thị trường ngoài nước.

Xây dựng nền báo chí, truyền thông chuyên nghiệp, nhân văn và hiện đại. Phát triển văn học, nghệ thuật đáp ứng được yêu cầu phát triển kinh tế, xây dựng con người Việt Nam theo tinh thần Nghị quyết số 23-NQ/TW của Bộ Chính trị.

Tập trung nguồn lực từ Nhà nước và các thành phần kinh tế khác đầu tư cho phát triển văn hóa, xây dựng con người. Chủ động, tích cực hội nhập quốc tế về văn hóa, xây dựng Việt Nam thành địa chỉ hấp dẫn về giao lưu văn hóa quốc tế…

Đảng ta luôn luôn coi trọng vai trò của văn hoá và hết sức quan tâm đến công tác xây dựng văn hoá

Phát biểu chỉ đạo tại Hội nghị, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng khẳng định, Hội nghị Văn hoá toàn quốc để triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội toàn quốc lần thứ XIII của Đảng về lĩnh vực văn hoá là hội nghị rất có ý nghĩa về nhiều phương diện.

“Đây là một dịp quan trọng để toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta, nhất là những người làm công tác văn hoá, đội ngũ trí thức, văn nghệ sĩ của cả nước, quán triệt sâu sắc, toàn diện và đồng bộ hơn nữa tư tưởng Hồ Chí Minh và đường lối, chủ trương, quan điểm của Đảng ta, đặc biệt là quan điểm của Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng về việc xây dựng, giữ gìn và phát huy những giá trị đặc sắc của nền Văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc”- Tổng Bí thư nói.

Tổng Bí thư chỉ rõ, khi đã nói đến văn hoá là nói đến những gì là tinh hoa, tinh tuý nhất, được chưng cất, kết tinh, hun đúc thành những giá trị tốt đẹp, cao thượng, đặc sắc nhất, rất nhân văn, nhân ái, nhân nghĩa, nhân tình, tiến bộ. "Hạnh phúc của con người không phải chỉ ở chỗ nhiều tiền, lắm của, ăn ngon, mặc đẹp, mà còn ở sự phong phú về tâm hồn, được sống giữa tình thương và lòng nhân ái, lẽ phải và công bằng"- Tổng Bí thư nói.

Chính bởi vậy nên theo Tổng Bí thư, từ ngày thành lập đến nay, Đảng ta luôn luôn coi trọng vai trò của văn hoá và hết sức quan tâm đến công tác xây dựng văn hoá trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc và xây dựng đất nước, nhất là trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Nhận thức của Đảng về văn hoá ngày càng toàn diện, đầy đủ và sâu sắc hơn.

Đảng ta xác định: Văn hoá là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu, vừa là sức mạnh nội sinh, động lực quan trọng để phát triển đất nước; xác định phát triển văn hoá đồng bộ, hài hoà với tăng trưởng kinh tế và tiến bộ xã hội là một định hướng căn bản của quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, thể hiện tính ưu việt của chế độ ta. Nói sâu sắc, ngắn gọn như Bác Hồ là: "Văn hoá soi đường cho quốc dân đi"!. Nền văn hoá mà chúng ta xây dựng là nền văn hoá tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc với nội dung cốt lõi là độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh giữ vai trò chủ đạo trong đời sống tinh thần của xã hội; kế thừa những truyền thống văn hoá tốt đẹp của Dân tộc đồng thời tiếp thu có chọn lọc những thành tựu, tinh hoa văn hoá của thế giới, phấn đấu xây dựng một xã hội văn minh, lành mạnh vì lợi ích chân chính và phẩm giá con người, với trình độ tri thức, đạo đức, thể lực, lối sống và thẩm mỹ ngày càng cao.

“Đồng thời, Đảng ta khẳng định: Con người là chủ thể, giữ vị trí trung tâm trong chiến lược phát triển; phát triển văn hoá, xây dựng con người vừa là mục tiêu, vừa là động lực của sự nghiệp đổi mới; phát triển giáo dục - đào tạo và khoa học - công nghệ là quốc sách hàng đầu; bảo vệ môi trường là một trong những vấn đề sống còn, là tiêu chí của phát triển bền vững; xây dựng gia đình hạnh phúc, tiến bộ làm tế bào lành mạnh, vững chắc của xã hội, thực hiện bình đẳng giới là một tiêu chí của tiến bộ, văn minh”- Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nhấn mạnh.

Khẳng định phát triển văn hoá là một trong những vấn đề trọng tâm, một nội dung nổi bật trong Văn kiện Đại hội XIII của Đảng. Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nhấn mạnh, đây là lần đầu tiên trong văn kiện Đại hội Đảng, Đảng ta đề cập một cách toàn diện và sâu sắc đến lĩnh vực văn hoá, từ chủ đề Đại hội đến các quan điểm, mục tiêu, định hướng lớn, nhiệm vụ trọng tâm, đột phá chiến lược. Văn kiện Đại hội đã nhấn mạnh một trong những quan điểm chỉ đạo cốt lõi và xuyên suốt là: "Khơi dậy mạnh mẽ tinh thần yêu nước, ý chí tự cường dân tộc và khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc. Phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị, của nền văn hoá và con người Việt Nam,... kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại; phát huy tối đa nội lực, tranh thủ ngoại lực, trong đó nguồn lực nội sinh, nhất là nguồn lực con người là quan trọng nhất".

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã chỉ rõ một số nhiệm vụ trọng tâm thời gian tới để tiếp tục xây dựng, giữ gìn, chấn hưng và phát triển nền văn hoá của dân tộc.

Đó là khơi dậy mạnh mẽ hơn nữa tinh thần yêu nước, ý chí tự cường, tinh thần đoàn kết, khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc của toàn dân tộc. Xây dựng con người Việt Nam thời kỳ đổi mới, phát triển, hội nhập với những giá trị chuẩn mực phù hợp, gắn với giữ gìn, phát huy giá trị gia đình Việt Nam, hệ giá trị văn hoá, giá trị của quốc gia - dân tộc; kết hợp nhuần nhuyễn những giá trị truyền thống với giá trị thời đại. Phát triển toàn diện và đồng bộ các lĩnh vực văn hoá, môi trường văn hoá, đời sống văn hoá: Bảo tồn, phát huy các giá trị văn hoá truyền thống, tiếp thu tinh hoa văn hoá nhân loại, đồng thời nâng cao chất lượng, hiệu quả sáng tạo các giá trị văn hoá mới. Xây dựng môi trường văn hoá lành mạnh, văn minh gắn liền với đấu tranh không khoan nhượng với cái xấu, cái ác, phi văn hoá, phản văn hoá; bảo vệ những giá trị chân - thiện - mỹ. Phát huy vai trò chủ thể sáng tạo, chủ thể thụ hưởng văn hoá là nhân dân; tôn trọng và bảo vệ sự biểu đạt đa dạng của văn hoá, của người dân, các dân tộc, các vùng, miền; phát triển các phong trào văn hoá sâu rộng, thực chất.

Chú trọng xây dựng Đảng và hệ thống chính trị về văn hoá, về đạo đức; kiên quyết đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, để Đảng ta và hệ thống chính trị của nước ta thật sự là đạo đức, là văn minh, tiêu biểu cho lương tri và phẩm giá con người Việt Nam. Xây dựng môi trường văn hoá số phù hợp với nền kinh tế số, xã hội số và công dân số, làm cho văn hoá thích nghi, điều tiết sự phát triển bền vững đất nước trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Khẩn trương phát triển các ngành công nghiệp văn hoá, xây dựng thị trường văn hoá lành mạnh.

Để thực hiện những nhiệm vụ nêu trên, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nhấn mạnh nhiều giải pháp quan trọng cần được tập trung thực hiện một cách quyết liệt và có hiệu quả thời gian tới.

Đó là tiếp tục nâng cao nhận thức và năng lực lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước trên lĩnh vực văn hoá. Xây dựng, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ trực tiếp làm công tác văn hoá tương xứng với yêu cầu và nhiệm vụ phát triển văn hoá Việt Nam trong giai đoạn mới. Quan tâm hơn nữa đến việc bảo tồn, tôn tạo và phát huy các giá trị văn hoá dân tộc, các giá trị văn hoá vật thể và phi vật thể của các vùng, miền, của đồng bào các dân tộc, kết hợp với tiếp thu tinh hoa văn hoá của thời đại. Chú trọng xây dựng văn hoá ứng xử lành mạnh trong xã hội, phát huy những giá trị tích cực về thuần phong, mỹ tục của gia đình và xã hội; nêu cao tinh thần tương thân, tương ái, đoàn kết; trọng tình nghĩa, trọng công lý và đạo lý xã hội.

Tổng Bí thư tỏ ý tin tưởng sau Hội nghị này, công tác văn hoá sẽ có bước chuyển biến, tiến bộ mới, mạnh mẽ hơn nữa, hiệu quả cao hơn nữa, ghi một dấu mốc mới trên con đường chấn hưng, phát triển nền văn hoá Việt Nam trong thời kỳ mới.

“Với một đất nước, một dân tộc trọng văn hiến, trọng hiền tài, giàu truyền thống yêu nước và cách mạng; nhân dân đoàn kết, cần cù, sáng tạo; đội ngũ trí thức, văn nghệ sĩ tâm huyết, tài năng, có trách nhiệm cao với nhân dân, với Đảng, với Tổ quốc và tương lai của dân tộc; cùng với sự vào cuộc quyết liệt, đồng bộ của cả hệ thống chính trị, nhất định chúng ta sẽ khắc phục được mọi khó khăn, vượt qua mọi thách thức để chấn hưng và xây dựng thành công một nền văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, tiếp tục làm vẻ vang thêm cho dân tộc, cho giống nòi, tạo thành sức mạnh vô song để xây dựng Tổ quốc ta ngày càng cường thịnh, nhân dân ta ngày càng hạnh phúc, đất nước ta ngày càng phồn vinh, xứng đáng với truyền thống ngàn năm văn hiến và anh hùng của một dân tộc anh hùng, sánh vai với các cường quốc năm châu trên thế giới”- Tổng Bí thư nói.

Cả hội nghị như lắng lại khi nhà lãnh đạo cao nhất của Đảng đọc nhiều câu thơ thấm đẫm văn hoá, tính nhân văn chứa chan tình cảm quê hương, đất nước, tình cảm đồng bào, đồng chí của các nhà thơ tiêu biểu như Nguyễn Bính, Tố Hữu.

Phát biểu tiếp thu ý kiến chỉ đạo của Tổng Bí thư, đồng chí Nguyễn Trọng Nghĩa - Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương - đã trân trọng cảm ơn đồng chí Tổng Bí thư đã có những ý kiến chỉ đạo rất quan trọng, sâu sắc, tâm huyết và những tình cảm rất đặc biệt của đồng chí dành cho văn hoá, văn học nghệ thuật. “Hội nghị sẽ nghiêm túc lĩnh hội và tiếp thu triệt để những chỉ đạo của Tổng Bí thư”, đồng chí Nguyễn Trọng Nghĩa nhấn mạnh.

Buổi chiều cùng ngày, Hội nghị Văn hoá toàn quốc tiếp tục dành thời gian nghe các tham luận. Các tham luận trình bày tại hội nghị đã tập trung trao đổi, quán triệt sâu sắc ý kiến chỉ đạo của đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tại Hội nghị, tiếp tục làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn về vai trò của văn hóa trong việc phát triển nhanh và bền vững đất nước, góp phần làm sâu sắc hơn vị trí, vai trò của văn hóa, những thành tựu, hạn chế, bài học kinh nghiệm và giải pháp nhằm chấn hưng, phát triển văn hóa và con người Việt Nam trong giai đoạn mới.

Các đại biểu cũng nghe đồng chí Nguyễn Văn Hùng- Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch trình bày về việc tổ chức, triển khai thực hiện Chiến lược phát triển văn hóa đến năm 2030.

Phát biểu kết luận hội nghị, Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam nhận định: Đây là một hội nghị mà nhiều năm nay, không chỉ những người làm công tác quản lý về văn hóa, giới văn nghệ sĩ mà đông đảo cán bộ, đảng viên và nhân dân đều trông đợi. “Chúng ta cần phải có một hội nghị toàn quốc để nhìn nhận lại vai trò của văn hóa, nhìn thẳng vào sự thật, đánh giá đúng những gì chúng ta đã đạt được trong những năm vừa qua, đặc biệt, nhìn thẳng vào bất cập, thiếu sót để thống nhất nhận thức, quan điểm, hành động, chấn hưng văn hóa. Chấn hưng không phải là làm cái gì khác đi mà để làm sáng hơn, để phát triển hơn” – Phó Thủ tướng khẳng định.

Phó Thủ tướng cũng nêu một vài điểm có tính gợi mở để thực hiện triển khai chiến lược văn hóa trong thực tiễn. Trong đó, Phó Thủ tướng nhấn mạnh cần phải tiếp tục nhận thức về văn hóa. "Suy cho cùng, văn hóa còn, dân tộc còn, từ xưa, chúng ta đều nói với nhau, nhưng ít khi nói đến cùng ý nghĩa. Chúng ta thường hay nói, đã quán triệt đầy đủ tinh thần nghị quyết, quán triệt đầy đủ các chủ trương, chỉ thị văn bản của Đảng và Nhà nước nhưng khâu thực hiện còn yếu kém, hay do nguồn lực không đủ. Thực ra, nhận thức đó có một phần đúng, nhưng phần nhiều là tự bào chữa cho những điều mà chúng ta chưa nhận thức được triệt để. Bởi khi đã nhận thức được tầm quan trọng của một vấn đề nào đó mang tính sống còn đối với đất nước, đối với dân tộc hay những vấn đề mang tính sống còn đối với bản thân mình và người thân của mình thì chắc chắn sẽ tìm mọi cách để thực hiện được, dồn mọi nguồn lực cả về thời gian, công sức, tiền bạc để làm cho bằng được” – Phó Thủ tướng nói.

Phó Thủ tướng cho rằng, sự không chú ý đúng mực về văn hóa thể hiện ở thời lượng, thời gian mà lãnh đạo dành cho công tác văn hóa, thể hiện ở nguồn lực bố trí cho văn hóa, và thể hiện phân bổ cán bộ biên chế cho văn hóa, vì thế không phải vô lý các tổ chức quốc tế gần đây khi nói về phát triển, đặc biệt nhấn mạnh phát triển bền vững.

"Nếu một đất nước chỉ tập trung về kinh tế, không chú ý đến môi trường thì có khi phải mất thành quả của nhiều chục năm mới khắc phục được những vấn đề về môi trường. Nhưng mà xa hơn, nếu chú ý đến môi trường mà không chú ý đến văn hóa xã hội thì sẽ mất nhiều thế hệ mới khôi phục được, thậm chí là sụp đổ" - Phó Thủ tướng khẳng định.

Trong kỷ nguyên số, trên tinh thần cầu thị, cứ cái gì tốt thì học, học để trau dồi, để tạo ra nền văn hóa của Việt Nam. Đặc biệt Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam lưu ý tới đây, trong không gian số, vấn đề hội nhập, vấn đề tiếp thu những văn minh của nhân loại mà không mất gốc là vô cùng quan trọng. Một mặt chống lai căng, một mặt là chống những biểu hiện về văn hóa đã không còn phù hợp, cần phải cầu thị, mạnh dạn đổi mới. Cùng với đó, cần “tạo môi trường cổ vũ cho sáng tạo, cổ vũ cái mới, tôn trọng cái khác, miễn là cái khác không đi ngược với lợi ích của dân tộc, của đất nước”.

Về xây dựng con người, Phó Thủ tướng cho rằng, đã nói đến con người là nói đến giáo dục, trong đó nhấn mạnh đổi mới giáo dục trên tinh thần rất cầu thị và cần phải kiên trì. Cùng với đó là văn hóa làm gương, Phó Thủ tướng chia sẻ, Bác Hồ dạy cần, kiệm, liêm, chính không phải chỉ cho đảng viên mà cho tất cả mọi người, với cán bộ thì còn thêm chí công vô tư.

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam mong muốn các cấp, các ngành hãy bằng những hành động cụ thể chú trọng hơn nữa đến văn hóa. Phải dành cho văn hóa nhiều thời gian, phải lắng nghe ý kiến của những người nghiên cứu về văn hóa và những nhà hoạt động văn hóa có kinh nghiệm trước khi đưa ra các quyết định của mình, cho dù các quyết định ấy không liên quan trực tiếp đến lĩnh vực văn hóa bởi văn hóa có trong mọi lĩnh vực của đời sống và nằm trong mọi quyết định của các cấp lãnh đạo.

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam đề nghị tất cả các Hội Liên hiệp văn học nghệ thuật cùng với Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp để sau Hội nghị này có thật nhiều các hoạt động, các chương trình thật thiết thực. Phải đề ra chương trình có thể thực hiện nhiều năm, chứ không quá ham làm nhiều việc một lúc mà “phải thật chắc chắn từng bước một”.