Ba trọng tâm kinh tế trong nỗ lực xây dựng cộng đồng ASEAN sau đại dịch

Thứ nhất, phục hồi thương mại.

Vào đầu năm 2022, khi Campuchia bắt đầu đảm nhiệm vai trò Chủ tịch ASEAN, Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) đã chính thức có hiệu lực. Đây là một tia sáng tích cực lớn trong bối cảnh tình hình kinh tế toàn cầu ảm đạm. Đàm phán RCEP đã được khởi động vào năm 2012 tại Campuchia và có hiệu lực vào năm 2022, cũng trong thời gian Campuchia làm Chủ tịch ASEAN.

Đó là một tia sáng hy vọng chống lại chủ nghĩa bảo hộ mậu dịch khi các đối thủ địa chính trị cũng ảnh hưởng đến thương mại và các khía cạnh kinh tế. Tất cả các quốc gia trong khu vực cần đảm bảo rằng tất cả các bên quan tâm và các bên liên quan đều nhận thức rõ về những lợi ích từ RCEP để có thể tối đa hóa cơ hội từ hiệp định thương mại lớn này vì lợi ích của người dân trong khu vực. Trong quá trình này, các doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa (MSME) và phụ nữ cũng như thanh niên khởi nghiệp sẽ được nhắm mục tiêu để tận dụng các lợi ích từ RCEP.

Bên cạnh đó, ASEAN cũng tiếp tục đạt được những bước tiến trong các FTA+1. Việc nâng cấp FTA ASEAN, Australia, New Zealand (AANZFTA) hiện đang được đàm phán, với mục tiêu hoàn tất vào tháng 9/2022. Các cuộc thảo luận đang được tiến hành để rà soát hoặc nghiên cứu FTA ASEAN - Hàn Quốc (AKFTA), FTA ASEAN - Trung Quốc (ACFTA), và Hiệp định Thương mại hàng hóa ASEAN - Ấn Độ (AITIGA), để khám phá các lĩnh vực có thể được xem xét trong các cuộc đàm phán nâng cấp khả thi. ASEAN cũng đang đạt được tiến bộ với các đối tác FTA mới tiềm năng. ASEAN đã đồng ý, ở cấp độ chính thức, về một FTA ASEAN - Canada khả thi. Ngoài ra, Hồng Kông, Trung Quốc đã bày tỏ sự quan tâm trong việc gia nhập RCEP; trong khi Chile đã đề nghị được tham gia AANZFTA.

Thứ hai, về kinh tế số

Covid-19 đã nhấn mạnh tầm quan trọng của không gian kỹ thuật số trong điều kiện bình thường mới, từ trao đổi kinh tế, nền tảng kinh doanh, giáo dục và thậm chí là vô số cuộc họp thông qua hình thức trực tuyến. Kế hoạch tổng thể về kỹ thuật số ASEAN 2025 (ADM2025) đã được các Bộ trưởng Kỹ thuật số ASEAN thông qua vào tháng 1/2021 đưa ra định hướng chiến lược để ASEAN trở thành một cộng đồng kỹ thuật số và khối kinh tế hàng đầu, được hỗ trợ bởi các dịch vụ, công nghệ và hệ sinh thái kỹ thuật số an toàn và chuyển đổi.

Nhận thấy cơ hội có hiệu lực của Hiệp định ASEAN về thương mại điện tử để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế đáng kể và hội nhập kinh tế khu vực, Hội nghị Bộ trưởng Kinh tế ASEAN lần thứ 53 vào tháng 9/2021 đã thông qua Kế hoạch làm việc về việc thực hiện Hiệp định ASEAN về thương mại điện tử 2021-2025 chỉ rõ một cách tiếp cận hài hòa để tất cả các thành viên tuân thủ các cam kết trong khi điều chỉnh luật và quy định với các thông lệ quốc tế tốt nhất.

Nhưng lĩnh vực này không phải là không có thách thức. Luật pháp về chính sách còn khoảng trống, đồng thời cũng có khoảng cách về cơ sở hạ tầng kỹ thuật số và hệ sinh thái hỗ trợ. Hơn nữa, khu vực này cũng không tránh khỏi những cạnh tranh địa chính trị. Công nghệ kỹ thuật số cũng là một lĩnh vực phân chia và tách biệt địa chính trị, điều này đã gây áp lực lên sự lựa chọn thị trường và tự do thị trường của các quốc gia khi các cường quốc đang vận động, hạn chế và phân biệt đối xử về công nghệ, nền tảng và cơ sở hạ tầng hỗ trợ.

Sự cạnh tranh có thể tạo ra sự phức tạp cho sự phát triển. Khả năng tương tác trong và giữa các nguồn gốc khác nhau của công nghệ cần được tăng cường hơn nữa nếu các cường quốc muốn cạnh tranh lành mạnh và quan tâm đến lợi ích chung của người dùng cuối. Đánh thuế kỹ thuật số cũng là một vấn đề cần thảo luận khi các quốc gia nhỏ và thị trường nhỏ có ít phương tiện và đòn bẩy để thực hiện.

Thứ ba, về khả năng kết nối

Không nghi ngờ gì nữa, kết nối cơ sở hạ tầng vật lý là lợi ích hữu hình có thể cảm nhận được nhất đối với người dân trong khu vực. Việc liên kết hệ thống giao thông và hậu cần đã nâng cao giao thương nội khối, kinh tế và giao lưu nhân dân, cũng như ý thức cộng đồng của người dân trong vùng. Đây là điều khiến người dân tự hào là công dân ASEAN khi có thể đi du lịch khắp các quốc gia thuận tiện hơn để kinh doanh, học hành, làm việc và giải trí.

Dưới sự chủ trì của Campuchia, các Bộ trưởng Giao thông ASEAN đã họp vào tháng 11/2021 để thảo luận và đặt nền móng cho quá trình phục hồi sau Covid-19 bằng cách tập trung vào xây dựng kết nối bền vững và linh hoạt. ASEAN cũng đang nỗ lực khuyến khích việc thúc đẩy, phát triển và vận hành các Kế hoạch di chuyển đô thị bền vững (SUMP) và mô hình Điều hành giao thông đô thị (MTE) ở các quốc gia thành viên ASEAN, mặc dù Hội nghị Bộ trưởng Giao thông ASEAN đã ban hành Tuyên bố Phnom Penh về Di chuyển đô thị bền vững vào tháng 11/2021.

Lợi ích này cũng giữ vững quan hệ thực sự của ASEAN với các đối tác bên ngoài. Ví dụ, việc hoàn thành thành công đàm phán Hiệp định Vận tải hàng không toàn diện ASEAN - EU (AE CATA) vào tháng 6/2021 là một cột mốc quan trọng khác để tăng cường kết nối hàng không giữa ASEAN và châu Âu. Ngoài ra còn có các cuộc đàm phán Thỏa thuận Dịch vụ hàng không (ASA) đang diễn ra với Nhật Bản, New Zealand và Hàn Quốc.