Để có được cây quất mộc căn, những nghệ nhân làng nghề quất Tứ Liên quận Tây Hồ (Hà Nội) ngoài sự sáng tạo họ phải bỏ ra rất nhiều công sức và thời gian. Với đôi bàn tay khéo léo và đôi mắt tinh tường những nghệ nhân “bắt rễ” mọc trên mặt đất và tạo hình cho chúng thành những tác phẩm nghệ thuật. Đây là những tác phẩm nghệ thuật mà không phải ai trong nghề quất cảnh cũng làm được.
 |
| Quất mộc căn, tinh hoa nghệ thuật quất cảnh |
 |
| Những nghệ nhân quất cảnh Tứ Liên “bắt rễ” mọc trên mặt đất |
Là một trong những người sáng tạo ra dòng quất mộc căn, ông Nguyễn Xuân Lộc, phường Tứ Liên, quận Tây Hồ bật mí: Quất mộc căn không thể làm một năm mà cho ra sản phẩm được mà ít nhất phải 3 năm. Để tạo ra dòng quất mộc căn, nhà vườn phải chọn cây quất khỏe, có bộ rễ tốt, sau đó tính toán để tạo hình nghệ thuật cho bộ rễ.
 |
| Nhà vườn phải chọn cây quất khỏe, có bộ rễ tốt |
 |
| Cây quất sẽ được nhấc dần lên khỏi mặt đất đến khi lộ bộ rễ ra |
Gắn bó với quất cảnh Tứ Liên nhiều năm, nên ông Lộc nắm bắt và hiểu được quá trình sinh trưởng và phát triển của cây quất cảnh. Khi còn nhỏ, bộ rễ cây quất chưa phát triển, sau một thời gian dài cây trồng lấp đất, gốc cho rễ dài và to sẽ nhấc cây lên dần khỏi mặt đất đến khi lộ bộ rễ ra. Việc để bộ rễ trồi lên trên mặt đất khiến cây khó hấp thụ chất dinh dưỡng và đất dễ bị khô hơn, chính vì vậy cần phải chăm bẵm cho quất mộc căn thường xuyên và tỉ mỉ.
 |
| Mỗi tấc phẩm là “cực phẩm” trong nghệ thuật quất cảnh |
 |
| Nghệ nhân tạo cho bộ rễ với những đường cong mềm mại như vũ công |
Theo ông Lộc, tuỳ thuộc vào lượng rễ mỗi cây mà các nghệ nhân làm quất mộc căn có thể thiết kế tạo hình: Khi thì uốn lượn như sóng biển, hay những đường cong mềm mại như vũ công, cũng có khi mạnh mẽ, vững chãi như kiềng ba chân hoặc đan bọc thành chùm, tượng trưng cho khối đoàn kết, thống nhất… Cây có rễ càng to, càng già chứng tỏ càng lâu năm và có giá trị lớn. Tiêu chí để đánh giá nghệ thuật quất mộc căn chính là bộ rễ cây, hàm ý sức mạnh của bộ rễ cũng giống như con người. Dù có khó khăn, gian nan nhưng lúc nào cũng mạnh mẽ vươn lên trong cuộc sống.
 |
| Bộ rễ được đan bọc thành chùm, tượng trưng cho khối đoàn kết, thống nhất |
Điểm nhận dạng của quất mộc căn là phần lớn bộ rễ đều nằm lộ thiên, vượt bề mặt của bình, am, chậu, giúp người xem có thể chiêm ngưỡng toàn chậu cây một cách tổng thể nhất từ rễ, dáng, lá cây đến hoa quả. Bên cạnh bộ rẽ, quất mộc căn cũng phải có tổng thể hài hòa, bố cục mạch lạc, tính thẩm mỹ sáng tạo, cây lâu năm tạo nên sự hoàn mỹ, thân thu nhỏ dần từ gốc lên ngon, cung đoạn mềm mại, nhịp nhàng phô trương vẻ đẹp gốc và thân, rễ trải đều tạo thành bệ gốc vững chãi, thể hiện sức sống bền vững hài hòa với dáng. Ngoài ra, còn tiêu chí hoa lá quả lộc, cây phải tươi tốt, tự nhiên, có đầy đủ quả chín, quả xanh, hoa, lộc mới tạo nên tác phẩm nghệ thuật quất mộc căn.
 |
| Khách hàng săn tìm dáng độc lạ của quất mộc căn |
Quất mộc căn đang được nhiều khách hàng săn đón mua về chơi Tết bởi sự độc, lạ cũng như tạo hình hấp dẫn mà các nghệ nhân đã tạo ra như: Huynh đệ, mẫu tử, thác đổ, ngũ phúc, tam đa, tứ quý, lộc bình… Hiện giá bán quất mộc căn tại vườn dao động từ 2 - 4 triệu đồng, tuy nhiên có những cây quất mộc căn "cực phẩm" lên tới vài chục triệu đồng.
