Nhiều cái khó trong tạo chuỗi liên kết giá trị nông sản

Liên kết sẽ tạo chuỗi giá trị cao cho nông sản

Thưa ông, tình hình liên kết trong chuỗi giá trị nông sản an toàn tại TP. Hồ Chí Minh hiện nay như thế nào?

Thực tế hiện nay, với ngành nông sản, các chuỗi liên kết ngang và liên kết dọc đang hình thành nhưng chưa hoàn chỉnh. Trong đó, liên kết ngang là sự phối hợp của các nông hộ sản xuất rau an toàn cũng như hợp tác xã (HTX) sản xuất rau an toàn để tạo khối lượng lớn, đồng đều và có khả năng đảm bảo chất lượng và kỹ thuật.

Ông Từ Minh Thiện - Phó Trưởng ban quản lý Khu nông nghiệp công nghệ cao TP. Hồ Chí Minh

Còn theo chiều dọc thì phải liên kết rất nhiều thành phần trong đó bao gồm cả người sản xuất, người thu mua, vận chuyển, chế biến và phân phối. Thực tế, chuỗi cung ứng chiều dọc mới chỉ dừng ở kết nối sản xuất và tiêu thụ. Còn những khâu ở giữa lại đang thiếu, ví dụ như phân loại, đóng gói bao bì… Hiện nay, các HTX lại đang đóng vai trò của người phân loại, đóng gói bao bì và cung ứng trực tiếp.

Chuỗi rau quả an toàn của thành phố hiện có 3 hình thức chính: chuỗi liên kết truyền thống - phải qua rất nhiều tầng lớp trung gian mới đến tay người tiêu dùng; chuỗi liên kết từ HTX đến đơn vị chế biến hoặc đơn vị thu mua để tiêu thụ; chuỗi thứ 3 thì có giá trị cao hơn là từ nơi sản xuất đến nơi xuất khẩu, tức là chuỗi liên kết cung ứng theo hợp đồng của công ty xuất khẩu.

Hiện nay liên kết các chuỗi này đang gặp khó khăn ra sao, thưa ông?

Các chuỗi này đang gặp khó khăn cả về chiều ngang và dọc. Cụ thể, HTX là mô hình rất phổ biến và mang lại lợi ích lớn ở nhiều quốc gia vì HTX là hình thức tự nguyện, cùng hợp tác, cùng có lợi.

Trong khi đó, tại Việt Nam, nhiều HTX chưa thể hiện đúng vai trò. Điều đáng mừng là hiện nay đã có mô hình HTX kiểu mới sẽ giúp đẩy nhanh việc liên kết, tạo hiệu quả cho những người cùng sản xuất một mặt hàng.

Đối với liên kết dọc, công tác này đang gặp trở ngại ở yếu tố truy xuất nguồn gốc (TXNG), phải TXNG mới bảo đảm được chất lượng và giá trị sản phẩm. Hơn nữa, thực hiện TXNG sẽ tìm ra được điểm trục trặc trong các khâu, các chuỗi, từ đó tìm giải pháp giảm chi phí, tăng sức cạnh tranh. Việc này cũng sẽ giúp hợp lý hóa quy trình sản xuất để giảm chí phí, từ đó tăng sức cạnh tranh cho doanh nghiệp.

Ngoài ra còn có thách thức về con người và nhận thức. Thời gian qua, các doanh nghiệp hợp tác với nhau có hiện tượng lấn sân. Trong hợp tác đó, nếu mỗi người chuyên môn hóa một khâu thì sẽ rất tốt. Tuy nhiên, có một số doanh nghiệp, sau khi thực hiện vai trò của mình trong chuỗi hợp tác đó, lại muốn mở rộng ra cả vai trò của người khác, làm phá vỡ tính hệ thống của chuỗi liên kết. Vì vậy để liên kết được, các doanh nghiệp phải có ý thức và có cùng tầm nhìn.

Bên cạnh đó, vấn đề thiếu các công nghệ ứng dụng như bảo quản sau thu hoạch cũng là một trở ngại. Đối với mặt hàng nông sản, nhất là rau quả, việc bảo quản rất quan trọng. Nếu chúng ta có giải pháp bảo quản tốt thì sẽ kéo dài tuổi thọ sản phẩm, hoặc quyết định được thời điểm bán với giá tốt nhất.Trong khi hiện nay, nông dân thu hoạch, sơ chế, bảo quản không đúng cách khiến giá trị sản phẩm bị giảm xuống.

Còn về vốn đầu tư, liệu nút thắt này sẽ được tháo gỡ, thưa ông?

Trên thực tế, muốn có nguồn vốn hỗ trợ từ ngân hàng luôn cần tài sản thế chấp. Tuy nhiên, hiện nay đất nông nghiệp không phải là tài sản thế chấp ngân hàng ưa chuộng. Rất may, vừa qua, nhà nước đã có hướng dẫn cho phép các nhà màng, nhà lưới được coi là tài sản thế chấp, chứ trước đây không có.

Đặc biệt, 3 Nghị định gồm: Nghị định số 57/2018/NĐ-CP về cơ chế, chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn; Nghị định số 58/2018/NĐ-CP về bảo hiểm nông nghiệp và Nghị định số 98/2018/NĐ-CP về chính sách khuyến khích phát triển liên kết, hợp tác trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp đã mở ra cơ hội mới cho lĩnh vực nông nghiệp nói chung và ngành rau quả nói riêng. Vấn đề là làm sao rút ngắn thời gian ban hành Thông tư hướng dẫn để nhanh chóng đưa vào cuộc sống.

Vậy theo quan điểm của ông, để thúc đẩy chuỗi liên kết nông sản cần có những giải pháp gì?

Về phía cơ quan nhà nước, nên tạo dựng hành lang pháp lý rõ ràng và phải hướng dẫn cho nông dân để họ hiểu và nắm được.

Về thực thi, nhà nước cần làm sao cho chính sách và thực tế phải gắn liền với nhau. Hơn nữa, phải có chế tài chặt chẽ đối với các trường hợp làm sai. Ví dụ như trong sản xuất rau quả mà sử dụng chất cấm, gây tổn hại sức khỏe người tiêu dùng thì phải xử lý mạnh. Thay vì chỉ xử phạt hành chính thì cần phải công khai lên các phương tiện thông tin đại chúng, để người tiêu dùng biết và tẩy chay.

Mặt khác, Nhà nước cũng cần hỗ trợ thành lập các HTX đúng nghĩa, đúng bản chất để HTX phát huy vai trò là hình thức hỗ trợ tốt cho người nông dân. Từ đó, sẽ hỗ trợ các chuỗi cung ứng, chuỗi liên kết dọc và hỗ trợ ứng dụng công nghệ bảo quản, chế biến vào sản xuất.

Đối với doanh nghiệp, cần thay đổi nhận thức, tư duy và phải có sự hợp tác liên kết với nhau, làm sao để giảm bớt sự hỗ trợ từ phía Nhà nước. Đồng thời, doanh nghiệp phải ứng dụng công nghệ vào sản xuất và quản lý.

Về phía nông dân, các hộ nên hợp tác chặt chẽ với nhau và phải thay đổi tâm thức về sản xuất là phải sạch, phải làm đoàng hoàng, làm tử tế, kiên quyết không chạy theo lợi nhuận trước mắt mà làm hại sức khỏe người tiêu dùng, tổn hại đạo đức kinh doanh. Ngoài ra, cần có ý thức bảo vệ lẫn nhau, ý thức hợp tác tương hỗ nhau về kỹ thuật, về nguồn nhân lực, về thị trường, về tổ chức sản xuất…

Xin cảm ơn ông!