Giá dầu tăng vọt thách thức “bức tranh” phục hồi kinh tế thế giới

Sau khi tăng hơn 30% trong năm nay do hạn chế nguồn cung phối hợp của các nhà xuất khẩu lớn và nhu cầu trở lại từ cuộc khủng hoảng Covid-19, một cuộc tấn công tên lửa ngày 7/3 vào một cơ sở xuất khẩu quan trọng của Ả Rập Xê Út đã khiến dầu thô Brent, chuẩn quốc tế, lên trên mức 70 USD/thùng lần đầu tiên kể từ tháng 1/2020.

Điều này có ý nghĩa gì đối với tăng trưởng toàn cầu?

Đối với các nhà kinh tế, nguyên nhân của giá cả cao hơn là điều quan trọng, chứ không phải là bản thân giá cả. Chi phí năng lượng tăng do nhu cầu mạnh thường cho thấy sự tăng trưởng mạnh mẽ và có khả năng phục hồi, trong khi sự gia tăng từ nguồn cung hạn chế có thể đè nặng lên sự phục hồi.

Các nhà kinh tế của Morgan Stanley ước tính, giá dầu sẽ cần tới mức trung bình 85 USD/thùng để gánh nặng dầu mỏ toàn cầu tăng lên trên mức trung bình dài hạn. Về mặt bối cảnh, gánh nặng dầu mỏ toàn cầu lần cuối tăng cao hơn mức trung bình dài hạn vào năm 2005, nhưng với bối cảnh tăng trưởng toàn cầu mạnh mẽ, các nền kinh tế có thể chịu được tác động của giá dầu cao hơn cho đến năm 2007, khi đà tăng trưởng toàn cầu đã suy yếu và tuy nhiên, giá dầu đã tăng nhanh chóng.

Còn về lạm phát, giá dầu tăng trong bối cảnh cuộc tranh luận lạm phát toàn cầu đã nóng lên trong tháng qua. Với lợi suất trái phiếu tăng đột biến, các nhà đầu tư tiếp tục theo dõi các động thái từ các nhà hoạch định chính sách, bao gồm cả Cục Dự trữ Liên bang Mỹ, về quan điểm cho rằng lạm phát không phải là mối đe dọa trong năm nay, ngay cả khi hàng nghìn tỷ đôla kích thích được bơm vào nền kinh tế toàn cầu. Chi phí dầu và thực phẩm đều đang tăng cao, mặc dù là hai loại giá tiêu dùng dễ biến động nhất nên các nhà hoạch định chính sách dễ dàng xem xét diễn biến vừa qua chỉ là tạm thời. Và trong khi chi phí về nhà ở và chất bán dẫn cũng đang tăng lên, xu hướng phổ biến trên toàn thế giới vẫn là một trong những yếu tố làm giảm tốc độ tăng giá.

Trong khi năng lượng là một thành phần nổi bật của thước đo giá tiêu dùng, các nhà hoạch định chính sách thường tập trung vào các chỉ số cốt lõi loại bỏ các thành phần dễ bay hơi như dầu. Nếu sự tăng giá chứng tỏ là đáng kể và duy trì, những chi phí đó sẽ chuyển sang vận chuyển và tiện ích. Kịch bản đó sẽ gây áp lực buộc các ngân hàng trung ương phải kiềm chế hỗ trợ nền kinh tế, mặc dù hiện tại, các quan chức tiếp tục nhấn mạnh rằng tỷ lệ thất nghiệp cao sẽ bù đắp bất kỳ áp lực lạm phát nào. Các thị trường mới nổi với lạm phát dưới mục tiêu, kỳ vọng giá ổn định, tiền tệ liên kết với hàng hóa hoặc tỷ giá thực cao có thể thông qua việc tăng giá do dầu gây ra mà không cần thắt chặt. Những nước khác có thể sẽ tăng lãi suất (Brazil và Nigeria) hoặc đối mặt với khả năng bị trì hoãn cắt giảm lãi suất cao hơn (Ấn Độ, Mexico và Thổ Nhĩ Kỳ) để ngăn chặn đà tăng giá nhiên liệu dầu.

Kẻ thua người thắng…

Các quốc gia xuất khẩu - bao gồm Ả Rập Xê-út, Nga, Na Uy và Nigeria - sẽ được hưởng sự thúc đẩy doanh thu của doanh nghiệp và chính phủ, điều này sẽ giúp khắc phục ngân sách và cải thiện vị trí tài khoản vãng lai, cho phép họ tăng chi tiêu để thúc đẩy sự phục hồi. Các nền kinh tế mới nổi thống trị danh sách các nhà sản xuất dầu, đó là lý do tại sao các nền kinh tế này bị ảnh hưởng nhiều hơn các nền phát triển. Các quốc gia tiêu thụ sẽ phải chịu chi phí năng lượng đắt hơn, có khả năng làm tăng lạm phát và ảnh hưởng đến khả năng phục hồi của họ. Những nền kinh tế mới nổi phụ thuộc vào năng lượng nhập khẩu có thể thấy vị thế tài khoản vãng lai và thâm hụt tài chính đang chịu áp lực. Điều đó có thể kích hoạt dòng vốn chảy ra ngoài và đồng tiền yếu hơn, tạo cơ sở cho lạm phát và có khả năng buộc các chính phủ và ngân hàng trung ương phải xem xét tăng lãi suất bất chấp tốc độ tăng trưởng chậm lại. Các quốc gia đó bao gồm Thổ Nhĩ Kỳ, Ukraine và Ấn Độ. Là nhà nhập khẩu dầu lớn nhất thế giới, Trung Quốc cũng dễ bị tác động bởi giá cao hơn.

Tổ chức Các nước xuất khẩu dầu mỏ (OPEC) và các đồng minh trong đó có Nga đã đưa ra một quyết định gây sốc vào ngày 4/3 khi tiếp tục cắt giảm sản lượng đã tạo đà cho thị trường. Ả-rập Xê-út cũng tăng giá cho các lô hàng trong tháng tới đến Mỹ và châu Á, báo hiệu rằng họ thấy nhu cầu vẫn tăng mặc dù chi phí tăng. Các chính sách tăng giá của các nhà sản xuất được đưa ra ngay cả khi dầu thô Brent dễ dàng vượt qua mức 60 USD/ thùng vào tháng trước, gần mức trung bình hàng năm cần thiết để các nhà sản xuất lớn nhất của OPEC cân bằng ngân sách trong năm nay.