Cổ phần hóa, thoái vốn doanh nghiệp nhà nước: Cần tính kế thừa và phát triển ổn định

Giá phù hợp tốt hơn giá cao nhất

Năm 2017, cả nước đã thoái được 8.915 tỷ đồng theo giá trị sổ sách, thu về 139.385 tỷ đồng. Tổng thu từ CPH, thoái vốn đã nộp về ngân sách nhà nước đạt 144.577,44 tỷ đồng, gấp 2,41 lần so với chỉ tiêu. Quý 1/2018, các doanh nghiệp (DN) đã thoái được 1.191 tỷ đồng, thu về 1.395 tỷ đồng.

Theo đó, vấn đề cần quan tâm là phải đảm bảo sự phát triển bền vững sau khi CPH, thoái vốn tại DNNN, thay vì chỉ chú trọng tới yếu tố kinh tế. Với vai trò là chủ thể kiến tạo sự phát triển của quốc gia, nhà nước cần có tầm nhìn dài hạn và toàn diện hơn trong quá trình tìm kiếm nhà đầu tư chiến lược.Tuy nhiên, tại hội thảo: “CPH DNNN và thoái vốn nhà nước tại DN- Góc nhìn chuyên gia” của Ban Nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân (thuộc Hội Tư vấn cải cách thủ tục hành chính của Thủ tướng), diễn ra tại Hà Nội vào sáng 12/6, nhiều chuyên gia kinh tế và đại diện cơ quan quản lý cho rằng, để hoạt động CPH, thoái vốn DNNN đi đúng lộ trình cần xác định rõ mục tiêu dài hạn.

Ông Lê Song Lai - Phó Tổng giám đốc Tổng công ty Đầu tư kinh doanh vốn nhà nước (SCIC) đánh giá: Hiện nay, việc triển khai CPH, thoái vốn DNNN vẫn còn nhiều lúng túng trong việc cân nhắc, hài hòa giữa các mục tiêu tối đa hóa số tiền thu về cho cổ đông nhà nước với việc tìm kiếm nhà đầu tư chiến lược giúp cho phát triển DN.

Đại diện Nhóm nghiên cứu Báo cáo nghiên cứu “Tiến nhanh hơn - Các giải pháp thúc đẩy quá trình CPH DNNN tại Việt Nam” của Đại học RMIT Việt Nam, TS. Nguyễn Quang Trung cho rằng, nhà đầu tư chiến lược có vai trò rất quan trọng với sự phát triển của DN, do đó, cần phải có cách tiếp cận linh hoạt trong việc chọn nhà đầu tư. “Với các công ty lớn, không nên chỉ chọn mục tiêu bán được với giá cao, vì nếu sau 3 năm mất thương hiệu thì sao?” - ông Trung nêu vấn đề.

Do vậy, tùy trường hợp, TS. Trung cho rằng với những DN có vốn lớn, chúng ta cần đặt nặng việc chọn hồ sơ của các nhà đầu tư, tức là xem xét lịch sử, cam kết cũng như trách nhiệm xã hội của họ trong quá khứ như thế nào.

Hướng đến mục tiêu phát triển bền vững

PGS - TS. Ngô Trí Long - nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả (Bộ Tài chính) - cho rằng, lựa chọn nhà đầu tư chiến lược trong quá trình CPH hoặc thoái vốn nhà nước có ý nghĩa quan trọng đối với mục tiêu phát triển bền vững của DN, ngành và cả nền kinh tế.

Ông phân tích: Nếu như ở khu vực tư nhân, khi thực hiện các giao dịch mua bán, sáp nhập, họ thường chỉ quan tâm tới khoản thu tài chính ngắn hạn thì nhà nước với vai trò là chủ thể kiến tạo sự phát triển của quốc gia, cần có một tầm nhìn dài hạn và toàn diện hơn trong quá trình tìm kiếm nhà đầu tư chiến lược. “Bên cạnh việc CPH, thoái vốn tại DNNN với mức giá hợp lý và không làm thất thoát tài sản, nhà nước cần quan tâm hơn nữa đến các yếu tố để đảm bảo sự phát triển bền vững thông qua việc lựa chọn nhà đầu tư chiến lược phù hợp” - PGS - TS. Ngô Trí Long nhấn mạnh.

Theo đó, cần tìm nhà đầu tư chiến lược có khả năng bảo vệ thương hiệu Việt và duy trì ngành nghề kinh doanh chính, dày dạn kinh nghiệm ở thị trường Việt Nam, đảm bảo có thể kế thừa và phát triển tốt các sản phẩm của DN sau CPH, thoái vốn.

Tận dụng năng lực quản trị của nhà đầu tư chiến lược

Báo cáo của Quốc hội khóa XIV về CPH, thoái vốn DNNN cho thấy, trong giai đoạn 2011 - 2016, trong số 426 DN được thực hiện thoái vốn, nhà đầu tư chiến lược chỉ nắm giữ 7,3% vốn điều lệ của DN CPH. Kết quả này có thể chỉ dấu một thực tế đáng lo ngại là việc tham gia công tác điều hành, quản trị DN của nhà đầu tư chiến lược chỉ mang tính hình thức. Điều này đã hạn chế những đóng góp của họ nhằm nâng cao năng lực quản trị, nâng cao hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh của DN sau CPH.

PGS - TS. Ngô Trí Long gợi ý, để quá trình CPH, thoái vốn nhà nước hỗ trợ tốt hơn nữa cho mục tiêu cải thiện chất lượng quản trị tại DN, trước hết, nhà nước cần phải nhận thức được vai trò quan trọng của các nhà đầu tư chiến lược và tạo môi trường để họ tham gia tích cực hơn vào quá trình điều hành hoạt động của DN. Điều này chỉ có thể phát huy tác dụng nếu nhà nước lựa chọn được các nhà đầu tư chiến lược có năng lực, công nghệ và kinh nghiệm phù hợp với sứ mệnh thúc đẩy DN phát triển. Ngoài ra, cần có cơ chế cho phép nhà đầu tư chiến lược nắm giữ một lượng cổ phần đủ lớn để có thể tạo ra sự ảnh hưởng có ý nghĩa tới hoạt động của DN. Có như vậy mới có thể tận dụng được các lợi thế của nhà đầu tư, cải thiện sản xuất, kinh doanh, tiết kiệm chi phí nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của DN sau CPH.